Haperend sociaal overleg brengt regering in lastig parket

“Vivaldi maakt geld vrij voor sociaal beleid, maar in ruil moeten de vakbonden ons helpen om alles betaald te krijgen.” Bij de start van de regering vorig najaar had Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert in deze krant (DM 03/10) een duidelijke boodschap voor de sociale partners: ze krijgen enige ruimte van de regering, maar moeten wel hun verantwoordelijkheid opnemen en akkoorden sluiten.

We zijn nu een half jaar later, maar de resultaten blijven uit. Een akkoord over welvaartsenveloppe, het budget om de laagste uitkeringen op te trekken, laat al maanden op zich wachten. En woensdag zijn de onderhandelingen over de loonmarge voor de tweede keer vastgelopen.

Nadat de vakbonden half januari de onderhandelingen verlieten, zijn het nu de werkgevers die in een brief aan de regering melden dat voortpraten op dit ogenblik weinig zin heeft. 

De lonen kunnen volgens een voorbereidend rapport maar met 0,4 procent stijgen de komende twee jaar, bovenop de indexering, maar daar willen de bonden zich niet bij neerleggen. De wet werd vier jaar geleden aangescherpt. ACV-voorzitter Marc Leemans heeft het consequent over ‘sjoemelsoftware’ als het gaat over de nieuwe berekeningswijze. De bonden willen nu dat de 0,4 procent enkel geldt als “indicatie” en dat er meer mogelijk is in bedrijven die er het voorbije jaar op vooruitgingen, zoals de supermarkten.

Dat uitgangspunt is onaanvaardbaar voor de werkgevers. Niet enkel zou het voor hen een fout signaal zijn massaal opslag mogelijk te maken in moeilijke coronatijden, de wet schrijft voor dat er niet over 0,4 procent gegaan kan worden. “We praten tegen een muur”, zegt VBO-topman Pieter Timmermans. 

De gesprekken staan nog nergens. Gisteren zouden voor het eerst de standpunten worden uitgewisseld, maar het liep het dus meteen mis. De bonden voeren intussen de druk op met informatiemomenten in de bedrijven en een eerste publieke actie in Brussel.  

De bal ligt nu in het kamp van de regering. Als er geen akkoord is tegen half maart, moet zij in principe de knoop doorhakken. Toch wil minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) de sociale partners een nieuwe kans geven. “Ik blijf ervan overtuigd dat een akkoord mogelijk is”, stelde hij in het parlement. Hij wil via een rondzendbrief de onderhandelingen zuurstof geven, waarbij er opslag mogelijk is buiten de loonnormwet om, bijvoorbeeld via bonussen of andere extralegale voordelen. De werkgevers willen hierover praten, voor de bonden is dat op dit ogenblik onvoldoende. Beiden geven wel aan dat ze nog willen verder praten.

Door het uitblijven van het akkoord komt de Vivaldi-coalitie onder druk. PS-voorzitter Paul Magnette en staatssecretaris Thomas Dermine hebben zich beiden al kritisch uitgelaten over de loonnormwet, wat meteen gepikeerde reacties opleverde bij Open Vld-voorzitter Lachaert.

In het regeerakkoord staat dat er niet geraakt kan worden aan die wet, en Dermagne wil zich daar ook aan houden. Maar intussen staat de PVDA klaar om de socialisten onder vuur te nemen. Om het extra pijnlijk te maken diende Marc Goblet, ex-vakbondsman en huidig PS-Kamerlid, samen met PVDA’er Raoul Hedebouw een wetsvoorstel in om de loonnorm indicatief te maken.

In het hele regeerakkoord kregen bonden en werkgevers een centrale plaats. Zo wordt bijvoorbeeld hun advies verwacht voor de extreem gevoelige pensioenhervorming die dit najaar vorm moet krijgen. Tegelijk moeten zij ook hun input geven voor het relanceplan, waar een luik arbeidsmarkthervormingen in zit.

Praktische afspraken maken, zoals over vaccinatieverlof of telewerk, lukte de voorbije maanden wel, maar eens ze zich op ideologisch terrein begeven, loopt het vast. Het probleem: als het daar niet lukt, verschijnen binnen de regering dezelfde tegenstellingen tussen socialisten en liberalen.