Single vrouwen over hun kinderwens: ‘De Belgische wetgeving laat ons in de steek’

‘Ik heb in mijn leven alles kunnen doen wat ik wilde, maar qua zingeving gaat er niets boven het ouderschap’

Nele (46) werd mama dankzij haar ingevroren eicellen en een goede vriend als donorpapa

“Ik krijg opnieuw kippenvel als ik de brief lees: ‘Het spijt ons te melden dat op basis van de gegevens die door u verstrekt werden, werd beslist om u niet uit te nodigen voor een verkennend gesprek om een behandeling te volgen’. Dat was het keiharde verdict van de psychologe van de fertiliteitskliniek, in 2013. Ik voel de kwaadheid en onmacht als ik eraan terugdenk. Hoe kan één iemand, die me nooit ontmoet heeft, zomaar besluiten dat ik geen mama mag worden?

“Een van de argumenten voor de afwijzing was het feit dat ik geen job had op dat moment. Maar ik heb twee masterdiploma’s en geen financiële problemen. Ik vond moeder worden op dat moment belangrijker dan mijn carrière, en dat werd vreemd genoeg net tegen mij gebruikt.

“Ik stond er ook niet alleen voor: mijn boezemvriend Dominique is homo en wilde papa worden. We ­kennen elkaar door en door, niemand twijfelde eraan dat wij in co-ouderschap een mooie toekomst konden bieden aan een kind. Behalve die ene psychologe dus.

“Er is ondertussen veel veranderd, qua bewustwording en procedures. Ik had toen de kracht niet om die ­beslissing aan te vechten. Het heeft me jaren gekost om de klap te ­verwerken, en Dominique is een tijd later in het buitenland gaan wonen.

“Ik was toen 39 en had net een behandeling ­achter de rug om mijn eicellen te laten inbanken. Tienduizend euro heeft me dat gekost, want ik had vier pogingen nodig om voldoende eicellen te hebben. Een flinke investering, maar ik zou het elke single vrouw met een kinderwens aanraden. Lea zou er vandaag niet zijn als ik destijds die stap niet had gezet.

“Ik heb vaak te horen gekregen: ‘Je moet er niet zo hard mee bezig zijn’. Toen ik op sociale media iets postte over ongewenste kinderloosheid, ­reageerde iemand met: ‘Nele, je klinkt echt wanhopig’. Blijkbaar maakt het mensen ongemakkelijk als je eerlijk bent, maar ik wil dat taboe net ­doorbreken. Er is niets in mijn leven dat ik liever wilde dan mama zijn, waarom moest ik dat wegstoppen?

“Ik begrijp dat het mannen soms afschrikt, maar ik vond het net ­belangrijk om vanaf het begin heel duidelijk te zijn over mijn kinderwens. Daar zijn relaties op stukgelopen, en dat was pijnlijk. Maar als ik ­gedwongen werd om te kiezen tussen een relatie zonder kind of een kind zonder relatie, dan ging ik voor het tweede.

“Natuurlijk ben ik blijven hopen dat ik de man van mijn leven zou ­vinden om samen een gezin te starten. Tot de deadline genadeloos dichtbij kwam: in België mogen embryo’s van ontdooide eicellen wettelijk ­terug­geplaatst worden tot en met de leeftijd van 47 jaar. Ondertussen was mijn nieuwe aanvraag wél erkend door het ethisch comité van dezelfde fertiliteitskliniek. Het was nu of nooit. Tussen de eerste en tweede lockdown werd ik zwanger, na de tweede ivf-poging.

“Op Lea’s geboortekaartje staat de vader met naam vermeld. Er staat ‘papa’ en niet ‘donorpapa’, voor dat woord is de wereld nog niet klaar. Iedereen in mijn omgeving weet ook wie de vader is: Jan is een goede vriend, die zelf voorstelde om donor te zijn. Ik zou het vreemd vinden om niet te weten waar de helft van het DNA van mijn kind vandaan komt. Via de fertiliteitskliniek hebben we ­documenten gekregen, om wettelijk vast te leggen dat Jan geen aanspraak kan maken op het vaderschap.

“Ik voed Lea alleen op, maar het is een fijn idee dat ze haar papa zal leren kennen. Het belangrijkste is dat ik haar later zal kunnen vertellen dat ze is ontstaan uit de onvoorwaardelijke liefde van twee mensen, want zo is het ook.”

“Jan wilde mij bovendien helpen omdat hij wist dat het ook zijn mama erg gelukkig zou maken. En ­inderdaad: Lea heeft een trotse ­‘donor-oma’, die hier regelmatig op bezoek komt en me veel te veel eten brengt. (lacht)

“Ik weet dat veel mensen met een oordeel klaarstaan. Dat het ­‘egoïstisch’ is, dat ik ‘te oud’ ben. Ik vergeet nooit wat de psychologe me zei: ‘Je mag een kind niet gebruiken om je leven zin te geven’. Maar welke goede reden hebben al die andere mensen om een kind op de wereld te zetten? Ik heb gestudeerd, gewerkt, gefeest, gereisd. Ik heb in mijn leven alles kunnen doen wat ik wilde, maar qua zingeving gaat er niets boven het ouderschap. Het is oneerlijk dat ik me daar zo hard moet voor verantwoorden.

“Ik kan alleen maar zeggen dat ik het me vroeger ook allemaal anders had voorgesteld. Ik kom zelf uit een gezin met vijf kinderen. Drie was voor mij genoeg, want die passen in een gewone auto. (lacht) Maar het leven gaat razendsnel. Ik heb hard moeten knokken om mama te kunnen ­worden, en er is nog nooit een baby zo gewenst geweest als Lea. We zijn goed omringd, met kraamhulp, ­familie en tal van vriendinnen die voor ons door het vuur gaan. Ik ben dolgelukkig en doodmoe, want ’s nachts sta ik er alleen voor. Hier ligt nog een stapel geboortekaartjes die dringend op de post moeten.” (lacht)

‘Sorry dat ik geen papa voor u heb, zei ik de eerste maanden tegen de baby in mijn buik’

Elke (40) werd zwanger met sperma van een Deense donor.

“Ik heb altijd gezegd dat ik geen ­alleenstaande mama wilde worden, en ik had er alle vertrouwen in dat ik wel een geweldige partner en papa voor mijn ­kinderen zou tegenkomen. Maar dat gebeurde niet. Ondertussen ben ik zeven jaar single, en steeds vaker begonnen mensen in mijn omgeving de ‘alarmbel’ te luiden. Het is hard, hoe je als vrouw steeds weer geconfronteerd wordt met je leeftijd, maar je ontsnapt niet aan de ­cijfers en statistieken. ‘Je gaat er spijt van hebben als je nu niet aan kinderen begint’, waarschuwde mijn gynaecoloog vorig jaar. Daarna kwam ook de ­lockdown, die veel tijd en ruimte gaf voor introspectie.

“Ik had mezelf altijd als een jonge mama gezien. Toen mijn vaste relatie op mijn drieëntwintig stukliep, heb ik me op mijn carrière gestort. Ik heb dankzij mijn werk veel gereisd en ben dankbaar voor alles wat ik heb mogen meemaken, maar de realiteit is wel dat ik mijn vruchtbaarste jaren aan mijn job heb gegeven.

“Toen die veertigste verjaardag ­dichterbij kwam, wist ik dat wachten geen optie meer was. Ik heb me heel goed geïnformeerd, en één ding stond voor mij niet ter discussie: ik wil dat mijn kind het recht heeft om zijn of haar ­biologische vader ooit te ontmoeten. Ik heb bij mensen in mijn omgeving gezien hoe zwaar de impact kan zijn als je niet weet waar je vandaan komt.

“Een kind krijgen van een gekende donor leek mij persoonlijk te complex. Wat als de biologische vader later toch een rol wil spelen in de opvoeding? Waar trek je dan de grens? In België was er dus geen enkele optie die voor mij goed voelde. Via de European Sperm Bank in Denemarken ben ik terechtgekomen bij een kleinschalig fertiliteitscentrum in Nederland. Dat voelde direct heel juist, met een fijne, persoonlijke aanpak. Alle onderzoeken heb ik tijdens de ­lockdown in België kunnen doen, de gesprekken via videocalls.”

“Een donor kiezen, dat is bijzonder. Je krijgt baby- en jeugdfoto’s te zien, en ­uitgebreide profielbeschrijvingen. Ik werd goed begeleid, en heb vooral op mijn intuïtie vertrouwd.

“Lengte was één belangrijk criterium voor mij, want ik ben een meter 83. Voor een meisje lijkt het me niet leuk om veel groter te zijn, en voor een jongen is het niet ideaal om veel kleiner te zijn. Dus koos ik een donor die even lang is als ik. Je krijgt ook een volledige schets van alle aandoeningen die in de familie aanwezig zijn, tot twee generaties terug, van eczeem tot hartaandoeningen of ­bijziendheid. Dat is véél meer informatie dan de meesten over hun eigen partner hebben.

“Dat hele voorbereidingstraject is behoorlijk intens, de inseminatie zelf duurde maar enkele seconden. Mijn zus was met me meegegaan naar het ­fertiliteitscentrum, en we hebben daar nog een hele tijd gezellig zitten babbelen. Er heerste een ontspannen en ­huiselijke sfeer. Misschien heeft dat geholpen, de eerste poging was meteen gelukt.

“Je moet erg sterk in je schoenen staan als alleenstaande mama, want iedereen heeft vragen en commentaar als je deze beslissing neemt.

“De vreselijkste ervaring was nota bene bij de psycholoog die oordeelde over mijn aanvraag. Hij stelde me vragen over mijn seksleven met mijn ex, en zei: ‘Jij kan toch ook tijdens een dronken avond een man mee naar huis nemen en zwanger worden?’ Ik mag er niet aan denken dat er nog elke dag vrouwen in hun meest kwetsbare zoektocht naar die man worden gestuurd, om aan zo’n ­oordeel te worden onderworpen.

“Natuurlijk was ik dolblij en dankbaar dat ik zo snel zwanger werd, maar ik heb ook veel gehuild die eerste maanden dat ik zwanger was. ‘Sorry dat ik geen papa voor u heb’, zei ik tegen de baby in mijn buik. Dat schuldgevoel steekt nog soms de kop op. En dan voelde ik me daar weer schuldig over, want stress is slecht voor de baby. (lacht) Ik vind dat alle ­emoties een plek mogen hebben, dat is het voornaamste dat ik mijn kind zal meegeven.

“It takes a village to raise a child, ­zeggen ze, en dat geldt nog meer als je alleenstaande mama bent. Ik laat me ­begeleiden door een therapeut, en heb ondervonden dat ik op heel veel steun en warmte kan rekenen van mijn ­fantastische vriendinnen en zussen.

“Ik weet ook dat ik goed voor mezelf moet blijven zorgen. Zoals de ­waarschuwing in het vliegtuig: eerst je eigen zuurstofmasker opzetten, voor je je kind kan helpen.”

‘De Belgische wetgeving laat vrouwen als ik in de steek’

Norah (39) verloor haar baby tijdens een zwangerschap. Ze hoopt een donor te vinden om dit jaar zwanger te worden.

“Ken je die vriendenboekjes uit de lagere school? Op de vraag ‘wat wil je later ­worden?’, antwoordden mijn ­vriendinnen ‘dierenarts’ of ‘juffrouw’. Ik schreef: ‘mama’.

“Mijn toekomstdroom was kraak­helder: een huis met witte hortensia’s voor de deur, een geweldige man, en drie of vier kinderen. Een warm nest, iets dat ik zelf als kind gemist heb.

“Volgens de wetten der natuur moet je als vrouw aan baby’s beginnen als je in de twintig en zelf nog zoekende bent. Ik vond het net belangrijk om eerst mijn leven goed op orde te hebben, om mijn kinderen een stabiele thuis te kunnen bieden.

“Ik beantwoord zeker niet aan het ­clichébeeld van de carrièrevrouw die pas op latere leeftijd plots beseft dat ze een kind wil. Het heeft gewoon wat langer geduurd voor ik rust en evenwicht had gevonden. Zo ben ik terug gaan studeren toen ik al voltijds werkte, en had ik een relatie met een man die al kinderen had. Een mensenleven verloopt nu ­eenmaal niet altijd volgens plan.

“Vijf jaar geleden leek het plaatje ­perfect te kloppen: ik was gaan ­samenwonen met een man op wie ik heel verliefd was, en die ook graag een gezin wilde. Die romantische droom werd al snel doorprikt: uit tests bleek dat ik niet zo heel makkelijk zwanger zou kunnen worden. Het was het begin van een ­medische mallemolen en een emotionele rollercoaster. Een kind krijgen werd plots iets heel klinisch: hormonen inspuiten, echo’s, bloedafnames, leven met één oog op de kalender.

“In totaal is er negen keer een embryo bij me teruggeplaatst. Drie keer heb ik het verlossende telefoontje gekregen: ‘Proficiat mevrouw, u bent zwanger’. Het is moeilijk om te verwoorden, maar vanaf dat ogenblik voelde ik mij mama en was er die onvoorwaardelijke liefde voor dat wezentje in mijn buik. Na de hoop en vreugde kwamen telkens de pijn en de ontgoocheling. Ik heb twee miskramen gehad, en één zwangerschap die misliep in het tweede trimester. Dat is nu ­anderhalf jaar geleden.

“Terwijl ik kapot was over het verlies van de baby, kwam er nauwelijks steun of begrip van mijn vriend. Misschien had ik eerder alarmsignalen moeten zien, maar toen werd me duidelijk dat zijn ­prioriteiten ergens anders lagen. Ik ben vertrokken, en ontdekte later dat hij me heel die periode ontrouw was geweest.

“Dat is veel om te verwerken: het medische traject, de miskramen, een relatiebreuk, een verhuis… Die wonden hebben tijd nodig om te helen, en dat is precies wat ik niet heb. Dus zat ik een paar maanden geleden bij mijn ­vertrouwde arts met de vraag of ik mijn ivf-traject weer zou kunnen oppikken, maar dan zonder man. Op een ­kinderwens staat een genadeloze ­deadline en er is geen pauzeknop om even in te ­drukken.

“Eén ding is duidelijk: de Belgische wetgeving laat vrouwen als ik in de steek. Je kan in ons land zelf een gekende donor aanbrengen, of voor een anonieme ­spermadonor kiezen. Mijn voorkeur gaat naar open donorschap, waarbij een kind de optie heeft om vanaf een bepaalde leeftijd gegevens op te vragen over zijn of haar biologische vader. In Nederland en de Scandinavische landen kan dat ­perfect, met duidelijke wetgeving die de rechten van het kind, de wensouder én de donor garandeert. 

“Persoonlijk snap ik niet dat anoniem donorschap hier nog de regel is. Er zijn tal van verhalen van ­kinderen die daar erg mee worstelen, en via sociale media en DNA-databanken toch hun biologische familie proberen op te sporen. Spermadonors die als ‘non-contact’ staan geregistreerd, zijn vaak studenten die gewoon een centje willen bijverdienen. Bij de ‘open’ donors geven velen aan dat ze dit uit idealisme doen. Omdat ze zelf een groot gezin hebben, bijvoorbeeld, of iemand kennen die ongewild kinderloos is. Dat de overheid beslist dat zo iemand niet de biologische vader van mijn kind mag zijn, dat kan er bij mij niet in. Als jurist word ik daar opstandig van, van hoe gebrekkig onze ­wetgeving is op dit gebied.”

“Een kinderwens is zo krachtig, en ­misbruik loert om de hoek. Er bestaan websites en apps waar mensen los van enige controle een donor kunnen ­zoeken, en vrouwen kunnen tijdens een avondje uit of op vakantie zwanger ­worden van een man die daar niks over te zeggen heeft. Ik wil net alles keurig geregeld hebben, omdat het ouderschap veel te belangrijk is om onachtzaam mee om te springen. Maar zoals het er nu naar uitziet zal ik naar het buitenland moeten uitwijken. ‘Babytoerisme’ wordt op deze manier net aangemoedigd, omdat de wetgeving overal anders is.

“Alles komt goed, dat is altijd mijn mantra geweest. Voor het eerst ben ik daar niet zo heel zeker van. Maar ik ben al vaker rechtgekrabbeld na een grote ­tegenslag, en ook dit verdriet heb ik een plek kunnen geven. Ik bekijk het positief: in mijn eentje de zorg dragen over een kind schrikt me niet af, maar wel de gedachte dat ik de opvoeding had ­moeten delen met iemand die vreselijk onbetrouwbaar bleek te zijn. Ik voel me nu minder alleen dan toen ik met mijn vriend probeerde zwanger te geraken.

“In mijn familie- en vriendenkring heb ik enkel mooie reacties gekregen toen ik zei dat ik in mijn eentje een kind wilde. Je wordt gedwongen om veel bewuster na te denken: op wie zal je kunnen rekenen als alleenstaande mama? Ik heb er de voorbije maanden veel gesprekken over gehad, en de warme reacties ontroerden me. Er staat al een legertje prachtige mensen klaar, waar ik en mijn kind ­honderd procent op kunnen vertrouwen.

“Het is niet het plaatje dat ik lang ­geleden voor ogen had. Maar het klopt wel. Het zal zonder man zijn, en ­misschien zonder hortensia’s, maar met liefde in overvloed.”