Robotchirurg neemt riskant handwerk over en boort in 20 minuten door schedel

Het plaatsen van een hoorimplantaat is op zich een routineklus. Toch kan een dergelijke operatie uren duren en is die niet zonder risico’s. De chirurg moet namelijk een gat boren en frezen in het schedelbot achter het oor. In dat gebied lopen verschillende grote bloedvaten en bevinden zich onder meer de aangezichtszenuw en het evenwichtsorgaan. Wanneer de aangezichtszenuw wordt geraakt, kan de helft van het gezicht (tijdelijk) verlamd raken.

Vandaag promoveerde Jordan Bos van de TU Eindhoven op een prototype van een robot die deze en andere operaties veiliger en sneller moet laten verlopen. De werktuigbouwkundige sprak uitgebreid met schedelbasischirug Dirk Kunst van het Radboud UMC en met een aantal andere artsen en neurochirurgen. Ook bij het weghalen van sommige tumoren en verschillende andere gehooroperaties is het nodig om een opening te maken in de schedel. 

Tijdens de twintig operaties die hij bijwoonde, zag Bos waarom het frezen zoveel tijd in beslag neemt. "Om de zenuwen en bloedvaten te omzeilen, moeten ze die een voor een opzoeken. Ze moeten dus risico nemen om geen risico te lopen."

Bos maakte twintig concepten, waarvan hij er eentje uitwerkte tot een prototype van zo’n dertig centimeter hoogte: RoBoSculpt. Deze robot kan zeer soepel en tot minder dan een millimeter nauwkeurig bewegen.

Op zicht en kennis aan het werk

Het geheime wapen van RoBoSculpt is de koppeling aan beelden van de patiënt gemaakt met een CT-scanner, die in 3D de schedel met alle structuren in kaart brengt. Daardoor kan de robot daar tijdens de operatie feilloos tussendoor frezen. "Chirurgen brengen nu de schedel ook al met CT-scan in kaart, maar meestal kunnen ze voor de operatie op hun scherm alleen door de 2D-plaatjes heen scrollen. Daarna moeten ze op zicht en kennis aan het werk."

Om ongelukken te voorkomen, zal het hoofd van de patiënt tijdens het freeswerk gefixeerd worden. Bos heeft verschillende waarborgen ingebouwd om de veiligheid te garanderen. "Wanneer hij te veel kracht uitoefent, remt-ie vanzelf af."

Er is een nieuw bedrijf opgericht, om de robot en varianten erop verder te ontwikkelen in samenwerking met de TU/e.

Testoperaties

Binnen een maand of drie zullen in het Radboud UMC de eerste testoperaties uitgevoerd worden op schedels van mensen die hun lichaam ter beschikking hebben gesteld aan de wetenschap. Chirurg Dirk Kunst verwacht dat de robot het boren waar hij zelf twee tot drie uur mee bezig is, misschien wel in twintig minuten kan. "Tegen de tijd dat we door de schedel heen zijn, hebben we soms al gevoelloze vingers. Straks doet de robot dat voorwerk, waarna ik uitgerust het laatste stuk overneem."

Van collega’s hoort Kunst nog wel eens dat ze bang zijn door dit soort ontwikkelingen hun werk te verliezen. Kunst is daar niet bang voor. "En je kunt maar beter voorop lopen. Alles wat je kunt bedenken komt er toch wel."