Al is het een waanzinnige interpretatie van de islam, hij voedt hen wel, leidt hen tot waanzinnige daden
Matthias Somers is filosoof en wetenschappelijk medewerker van de progressieve denktank Minerva. Zijn wisselcolumn met Yasmien Naciri verschijnt wekelijks.
Weken, maanden, jaren gepunctueerd door terreur.
Het zou onzinnig zijn te doen alsof hun geloof er niets mee te maken heeft, wanneer zij daar zelf hun rechtvaardiging in vinden. Al is het een waanzinnige interpretatie van de islam, hij voedt hen wel, leidt hen tot waanzinnige daden.
Is het het geloof in een absolute God die de ondermaanse wereld ver overschrijdt die zulke waanzin mogelijk maakt? Want wat betekent dit aardse leven ook tegenover de eisen van die allesoverheersende absoluutheid? Daaraan valt niet te weerstaan. Hoe kan het anders dan dat het geloof in een God zo verheven boven deze wereld leidt tot nietsontziende brutaliteit in deze wereld?
Afwezigheid van God
Een merkwaardige omkering van de oude opvatting, dat net de afwezigheid van God zou leiden tot complete ontaarding, het openen van de sluizen van het kwaad. Want als God er niet meer is om goed en kwaad te verankeren, kan boven onder zijn en onder boven, links rechts en rechts links. Elke zin ontbreekt dan, de morele voorschriften die de maatschappij schragen en leefbaar maken ontberen elke rechtvaardiging. Wat rest: een allen-tegen-allen waar het recht van de sterkste en van de sluwste niet alleen heerst, maar ook als goed geldt, enkel en alleen omdat het de wet van de sterkste en meest sluwe is. En zonder een God die kan straffen na de dood, kan niemand de moordlustige die zijn eigen leven moe is iets maken. Hij wordt onaantastbaar. Hij bezit de wereld.
De epidemie van moordpartijen op Amerikaanse scholen die regelmatig weer opflakkert, van Columbine tot Sandy Hook: jongens nog, soms jonge mannen, zonder enig geloof, zonder overtuiging, zonder ideologie, met als verbindend element schijnbaar alleen een nihilistische drang tot vernietiging.
Het ontbreken van elk geloof in deze wereld – de ene overweldigd door het geloof in een absolute God, de ander overrompeld door de leegte die voor dit geloofsverlies in de plaats treedt?
Ook dat lijkt niet te kloppen. Nagelaten manifesten en brieven verraden een drang om herinnerd te worden, eindelijk iemand te zijn. Iemand te zijn voor wie achterblijft, voor deze wereld; een bekommernis die naar het absurde neigt voor wie elk geloof in de waarde van deze wereld verloren heeft. Het maakt het wereldbeeld niet minder nihilistisch: de idee dat de hoogste waarde die nog te halen valt, het meest memorabele dat men doen kan om niet in de absolute vergetelheid weg te zinken, brute wreedheid is.
Willekeurige vernietiging ter meerdere eer en glorie van de eigen gedachtenis. Hoe ver verwijderd van de mens die zichzelf wegcijfert uit liefde voor de schepping van een God die de bron is van alle leven, een vergeten ideaal!
In die drang om iets achter te laten op deze aarde – is het niet van waarde dan wel in het vernietigen ervan – plaatsen terrorist en massamoordenaar het eigen leven en de herinnering aan het eigen leven boven het leven van die voor hem talloze, naamloze anderen: willekeurige vernietiging ter meerdere eer en glorie van de eigen gedachtenis. Hoe ver verwijderd van de mens die zichzelf wegcijfert uit liefde voor de schepping van een God die de bron is van alle leven, een vergeten ideaal!
Wat rest is een verlangen naar troost die van verder komt, dieper reikt, ons verzoenen kan met deze wereld hier beneden die stom blijft voor onze beden.