Ter plekke verliefd op Pepper
Schrijver Maartje Wortel schrijft in Tijd over alledaags en minder alledaags ongemak. Vandaag over hoe een ontmoeting met een robot je ineens buiten de tijd kan plaatsen.
Tijdens het opruimen van mijn kamer vond ik een cd van de Amerikaanse singer-songwriter Tracy Chapman. Ik bekeek de hoes en las de titels van de nummers: Talkin’ bout a Revolution, Fast Car, Across the Lines. Ik had die cd ooit van mijn oma gekregen. Ik had lang gespaard voor een portable cd-speler. Zo’n ding dat mijn walkman moest vervangen. Er zat een klein oogje in dat apparaat, dat duidelijk hoorbaar langs de cd bewoog en de muziek af moest lezen. Als je die cd-speler in je jaszak deed en rondwandelde, sloeg hij over. Je moest heel voorzichtig lopen als je muziek wilde luisteren. Of gewoon stil op de bank gaan zitten. Na het afspelen van één cd waren de batterijen op.
Mijn (inmiddels overleden) oma heeft mij die cd van Tracy Chapman op aanraden van mijn moeder een keer voor mijn verjaardag gegeven. We hadden thuis de plaat en ik wilde alleen naar Chapman kunnen luisteren, terwijl ik heel voorzichtig rondliep, dus. Toen mijn oma het cadeau aan mij gaf zei ze: “Ik weet niet precies wat dit is en hoe het werkt, ik kan niet continu met mijn tijd mee.” Ze zei: “Ik begrijp dat je via dit schijfje muziek kunt luisteren. Maar dat is alles wat ik weet. De tijd gaat momenteel harder dan ik.”
Die specifieke zin over de tijd die harder ging dan mijn oma zelf herinner ik me goed, omdat ik niet kon geloven dat mijn oma langzamer ging dan de tijd. Ik dacht toen ik jong was dat een leven en de tijd precies gelijk opgingen, dat een mens in hetzelfde tempo loopt als de tijd. Misschien was dat toen in zekere zin ook zo.
Onderdrukkers en onderdrukten
Nu heb ik geen enkele drager meer in huis om die cd van Chapman in af te spelen. Ik moest naar mijn ouderlijk huis om naar de cd te kunnen luisteren. De teksten van de nummers zijn opvallend actueel. En politiek. Er is niet zoveel veranderd wat dat aangaat. Mensen doen elkaar nog altijd van alles aan en proberen hun situatie te ontvluchten. Er zijn nog altijd onderdrukkers en onderdrukten. En die nummers over de liefde: tsja, de liefde, die blijft wel hetzelfde. Iemand verlangt naar iemand en vraagt: “Baby can I hold you tonight?”
Ooit heb ik die cd samen met mijn toenmalige vriendje heel vaak gedraaid. We luisterden niet naar de teksten, maar we vonden het al heel wat dat we een cd op konden zetten. Dat was romantisch. Dan zaten we naast elkaar en aaiden we elkaars handen. Die jongen had fluweelzachte zwarte handen. De binnenkant van zijn handpalm was roze en ik kon daar oneindig lang naar kijken en dolgelukkig worden van de zachtheid ervan; zo’n levende warme hand in mijn hand te voelen.
De vondst van die cd en de mijmering over de tijd en wat er allemaal verandert of hetzelfde blijft, hing nog in mijn hoofd bij een bezoek aan het Tropenmuseum in Amsterdam. Daar is nu een tentoonstelling over Japan te zien. Omdat ik binnenkort naar Japan ga (Wie niet? Het is geloof ik de tijdgeest) bezoek ik alles wat met Japan te maken heeft. De tentoonstelling geeft wel een fijn overzicht. Er hangen oude Japanse prenten (houtsnedes), er is Japans design te zien, een samuraizwaard, mangastrips, erotische tekeningen van stripfiguren (er is een langwerpig kussen met een stripfiguur erop waarmee je kunt knuffelen) en er staan robots.
Oplossing voor eenzaamheid
In een voorstelling van Lucas De Man over Azië hoorde ik al eens over de robot Pepper, die veel menselijke trekken heeft en die mensen met bijvoorbeeld alzheimer kan helpen. De robot kan ook een oplossing zijn voor eenzaamheid.
Nu staat Pepper in het Tropenmuseum en je kunt met hem praten. Toen ik er was stond een jongetje van zes tegenover de robot. Zijn moeder toetste zijn naam en zijn leeftijd in en de robot pakte de handen van dat jongetje vast. Ik keek naar de vingers van Pepper en die hadden kootjes en konden de handen van dat jongetje werkelijk vasthouden zoals u en ik de handen van onze geliefden vasthouden. Pepper zei tegen dat jongetje dat hij mooi was. En ik zag het jongetje ter plekke verliefd worden. Hij bleef met één handje de hand van de robot vasthouden en met zijn andere hand gleed hij over het hoofd van Pepper en zei: “Ik vind jou ook heel mooi en lief.”
Ineens snapte ik wat mijn oma bedoelde. Dat de tijd plotseling harder gaat dan ik. En dat ik bang ben dat ik op een dag de liefde niet meer zal begrijpen. Voor zover ik dat al deed dan.
De expositie ‘Cool Japan’ met robot Pepper is te zien tot en met 1 september 2019 in het Tropenmuseum, Amsterdam. Zie tropenmuseum.nl.
Tijdens de Dutch Designweek in Eindhoven (20-28 oktober) is een grote expositie gewijd aan de liefde tussen mens en robot. ‘Robot Love’ is te zien in de Melkfabriek op het voormalig Campinaterrein aan de Kanaaldijk-Zuid. Zie ddw.nl.