Gratis bier, cannabis of geld: hoe vaccintwijfelaars in de wereld overtuigd worden

De vaccinatiecampagne van de Amerikaanse president "Sleepy Joe" lijkt alles behalve sleepy te zijn. Intussen werd zo'n 35% van de Amerikanen volledig gevaccineerd. De snelheid van de vaccinatiecampagne nam de laatste weken wel wat af. Sinds midden april worden niet langer 3 miljoen, maar 2 miljoen Amerikanen per dag ingeënt.

Vaccinscepticisme heerst sterk binnen verschillende groepen. Traditionele gemeenschappen zoals de Amish, de orthodoxe Joden en de hechte Somali-gemeenschap zijn moeilijk te overtuigen om zich te laten inenten. "Het grotere probleem is het onderliggende wantrouwen, het gevoel van niet vertegenwoordigd of gehoord te zijn", volgens Heidi J. Larson, auteur van een boek over vaccincomplottheorieën. Verschillende antivaccinatieberichten circuleren sterk op sociale media.

Bekijk hier de journaalreportage van 10/05 over vaccintwijfel in de New Yorkse wijk The Bronx. De tekst gaat daaronder verder:

Verschillende staten springen creatief om met de beloningen voor gevaccineerden. West Virginia belooft 100 dollar aan zijn gevaccineerde burgers tussen 16 en 35 jaar. Populair in andere staten zijn de "shot and a beer"-acties waarbij gevaccineerden na hun prik getrakteerd worden op een pintje. 

Het meest opvallende initiatief? De "joint for jab"-actie waarbij maar liefst 4.200 cannabisjoints (naar 4/20, waarbij op 20 april het gebruik van cannabis internationaal wordt gevierd) werden uitgedeeld aan gevaccineerden in Washington DC en New York. Andrew Cuomo, de gouverneur van New York, beloofde onlangs gratis tickets voor een wedstrijd van de New Yorkse honkbalteams de Yankees en de Mets op voorwaarde van een vaccinatie. De stad Detroit lanceerde het "Good Neighbor"-programma waarbij iedereen die iemand kan overtuigen om zich te laten vaccineren, een waardebon van 50 dollar krijgt. De staat Ohio loot vijf keer een miljoen dollar uit onder de gevaccineerden.

Ook Amerikaanse bedrijven en restaurants bieden "incentives" aan om de mensen aan te zetten tot vaccinatie. Bij de fastfoodketen Krispy Kreme hebben gevaccineerden dagelijks recht op een gratis donut, bierproducent Budweiser deelt gratis pintjes uit en het fastfoodbedrijf Red Rooster biedt zijn werknemers 250 dollar en twee dagen betaald verlof aan.

"De vaccinatiecampagne komt nu echt wel op stoom", vertelt Duitsland-correspondente Judith van de Hulsbeek. 10% van de Duitse bevolking is volledig gevaccineerd, ongeveer 33% kreeg een eerste prik. "Driekwart van de Duitsers wil zich laten vaccineren. De vaccinatiebereidheid neemt echt wel toe", volgens Van de Hulsbeek.

Bekijk hieronder het gesprek met correspondente Judith van de Hulsbeek vanuit Berlijn. De tekst loopt verder onder de video:

Hoewel de wil om zich te laten inenten redelijk hoog ligt in Duitsland, duiken er sterke kernen van antivaxers op. "Zij zijn een luide minderheid waar je veel over hoort, zeker op de demonstraties tegen de coronamaatregelen", volgens Van de Hulsbeek. Ze bestoken twijfelaars op sociale media met negatieve berichten over de vaccinatiecampagne. Zo'n 10% van de Duitsers twijfelt door deze fake news-berichten of wacht liever nog even af.

Duitsland probeert met zijn landelijke campagne "Deutschland krempelt die Ärmel Hoch" ("Duitsland stroopt de mouwen op") met behulp van bekende Duitse gezichten haar burgers te overtuigen om hun mouw op te stropen en het vaccin te nemen. Onlangs lanceerden verschillende deelstaten ook mobiele vaccinatieteams om bewoners van hard getroffen wijken makkelijker te bereiken. Een team van medewerkers informeert de inwoners in verschillende talen en probeert zo de desinformatie tegen te gaan.

Ook Duitse bedrijven proberen hun werknemers te motiveren om zich te laten vaccineren. Gevaccineerde werknemers van bijvoorbeeld de handelsonderneming Edeka Nord krijgen een bon van 50 euro. Plannen om bedrijfsartsen in te zetten voor de inenting van werknemers liggen ook op tafel. 

In Servië is bijna een kwart van de bevolking volledig gevaccineerd. Iets meer dan 30% kreeg al een eerste prik. In januari kwam het land zelfs na Israël en het Verenigd Koninkrijk te staan met hun snelle campagne. Intussen liep de vaccinatiegraad wat terug.

Servië kent een groot vaccinwantrouwen, ook voor de coronacrisis. Bekende Serviërs, waaronder de tennisser Novak Djokovic, keren zich tegen het vaccin. "De antivax-beweging had er al een grote aanhang, maar ent zich nu specifiek op het coronavirus", zegt VRT-journalist en Serviëkenner Stefan Blommaert.

De Servische overheid koos ervoor om een premie van 25 euro uit te delen aan iedereen die zich laat vaccineren of die eerder het vaccin al kreeg. Het Balkanland zet grote druk om de vaccinatiegraad te verhogen en besloot ook om overheidsambtenaren die het vaccin weigeren en toch ziek worden, zelf te laten opdraaien voor de ziektekosten.

Indonesië, het vierde land ter wereld met de meeste inwoners, doet het met 1,7 miljoen coronagevallen op een totaal bevolkingsaantal van 270,6 miljoen inwoners best goed. Toch vreest de overheid ervoor dat de besmettingsgolf vanuit buurland India zou overwaaien en probeert ze de vaccinatiecampagne zo goed mogelijk te handhaven. Deze komt sinds begin maart traag op gang. Momenteel is ongeveer 3% van de Indonesiërs volledig ingeënt.

In Indonesië is er een grote bereidheid om het vaccin te nemen. Eind 2020 zou, volgens een poll van onderzoeksbureau Gallup, 70% van de Indonesiërs zich willen laten inenten als het vaccin beschikbaar zou zijn. De twijfelaars die er zijn, zijn vooral bezorgd om de veiligheid, de effectiviteit en of het vaccin wel halal en dus toegestaan is voor moslims.

Omdat de campagne toch niet zo vlot verloopt, besloot de overheid om te werken met straffen om het vaccinatieprogramma te doen versnellen. Zo zouden weigeraars een geldboete kunnen krijgen of zal de overheid hun eventuele uitkeringen niet uitbetalen.

China lijkt de pandemie goed onder controle te hebben. Het besmettingscijfer bereikte een piek midden februari maar zakte erna sterk. Toch verloopt de vaccinatie eerder traag. Het exacte cijfer van volledig gevaccineerde Chinezen ontbreekt.

Hoewel eerdere studies aantoonden dat een hoog aantal Chinezen overtuigd waren van het vaccin, kampt China nu toch met vaccintwijfelaars. "Corona lijkt bijna voorbij te zijn in China. Er is dus minder urgency om je te laten vaccineren", legt VRT-journalist en Chinakenner Stefan Blommaert uit. De centrale overheid verplicht de vaccinatie niet en vele Chinezen zien de noodzaak er niet van in. Ook aan de veiligheid van het vaccin wordt getwijfeld. De stormloop voor een prikje blijft dus uit.

China probeert zijn bevolking warm te maken voor het vaccin met een beloonbeleid. Zo krijgen gevaccineerde Chinezen twee dozen met eieren. In Peking werden andere "goodies" uitgedeeld zoals gratis kippenvleugeltjes, bloem, zakdoekjes, een vaccinatiecertificaat, kortingsbonnen en toegang tot het pretpark van Shjingshan. Ook kregen sommige burgers geld van de overheid om zich te laten vaccineren.

Met ongeveer 106.000 coronadoden behoort ons buurland bij de zwaarst getroffen landen van Europa. Enkele dagen geleden begon Frankrijk zijn zware lockdown te versoepelen. De "heropening" zal verlopen in drie fases. Ondertussen is 12,5% van de Fransen volledig gevaccineerd.

De Fransen behoren tot de grootste vaccinsceptici ter wereld. Er heerst een algemeen wantrouwen in de overheid, zeker na verschillende "vaccinschandalen" uit het verleden zoals het "varkensgriep-fiasco" in 2009. Acht mensen stierven na de vaccinatie tegen het virus. Vorig jaar ging de film Hold-up van complottheoreticus Pierre Barnérias viraal op het internet en lokte heel wat reactie en wantrouwen uit. Veel Franse influencers kanten zich tegen het vaccinbeleid en worden bijgestaan door de bekende "hydroxychloroquine-dokter" Didier Raoult.

Het vaccinwantrouwen nam wel af ten opzichte van enkele maanden geleden. "Mensen beseffen dat de vaccinatie een ticket richting vrijheid is, dat ze meer gaan mogen doen", zegt Steven Decraene, VRT-journalist en Frankrijkkenner.

Bekijk de "Terzake"-reportage van 4 maart over vaccintwijfel in Frankrijk. De tekst loopt door onder de video:

De Franse overheid heeft een zware taak om de twijfelaars te overtuigen en vooral te behoeden voor het antivax-kamp. Ze probeert dit met grootschalige informatiecampagnes waarbij ze filmpjes zoals "Neuf bullshits sur les vaccins" poste op sociale media. Ze richtte eerder de centrale website "Doctissimo" op, waar burgers via een digitaal forum vragen kunnen stellen aan experts.

Frankrijk probeert de vaccinatiedrempel zo laag mogelijk te houden. Er wordt aan hoog tempo gevaccineerd in "vaccinodromes", dat zijn gigantische centra zoals het Parijse sportstadium Stade de France. Op het platteland is het moeilijker om de burgers te bereiken. "Al snel werden apothekers en dierenartsen ingeschakeld om te vaccineren. Ook brandweerlui en militairen kregen een cursus vaccineren en helpen mee", zegt Decraene.

Israël kroont zich met zijn snelle vaccinatiecampagne als koploper van de wereld. Momenteel is 56% van de Israëli's volledig gevaccineerd.

In het algemeen wordt het vaccin geaccepteerd in Israël en verloopt de campagne vlot. Toch zijn er lokaal enkele groepen twijfelaars door fake news dat zich in enkele steden verspreidde. Zo circuleerden berichten over onvruchtbaarheid op sociale media van de inwoners van de stad Bnei Brak, nabij de hoofdstad Tel Aviv. Binnen de groep twijfelaars wordt vooral gevreesd voor mogelijke bijwerkingen en een slechte werking van het vaccin.

Lokale autoriteiten zetten acties op om de twijfelende Israëli's over de meet te krijgen. Zo hield Bnei Brak een 'Groene nacht'-campagne waarbij de stad gevaccineerden trakteerde op een portie cholent, een traditionele Joodse stoverij. In Tel Aviv werd tijdelijk de onroerendgoedbelasting, die bij de hoogste ter wereld hoort, verlaagd voor gezinnen waar iedereen boven de 16 jaar een prik kreeg. Israël introduceerde onlangs ook de 'Green pass', een bewijs waardoor gevaccineerden opnieuw toegang krijgen tot musea, sportzalen, horeca...

Eerder waren er ook plannen om militairen die het vaccin weigeren een fluorescerend vestje te doen dragen. Het voorstel oogstte veel kritiek.

Beluister hieronder het gesprek over vaccintwijfelaars in Israël met correspondente Ankie Rechess. De tekst loopt door onder het gesprek:

De vaccinatiecampagne van Roemenië loopt gelijkaardig met andere Europese landen. Bijna 13% van de Roemenen werd al volledig gevaccineerd. De campagne kende een sterke start maar de laatste tijd lijkt de vraag naar inentingen terug te lopen.

Roemenië maakt deel uit van de meest vaccinsceptische landen van Europa. Slechts 46% van de Roemenen zou zich willen laten inenten, volgens recente cijfers van Globesec. Veel publieke figuren kanten zich tegen het vaccin. Onlangs riep de groep "Parent's Alliance" de overheid op om een campagne stop te zetten die leerkrachten motiveert om het vaccin te nemen. Volgens onderzoek dat in het begin van het jaar uitkwam, is de beperkte testtijd van de vaccins de grootste reden voor de Roemeense twijfel.

De Roemeense overheid sloeg de handen in elkaar met het veertiende-eeuwse Bran kasteel. Die toeristische trekpleister staat beter bekend als het kasteel van Dracula. Elk weekend van mei kunnen Roemenen er zonder afspraak zich laten vaccineren en mogen ze erna genieten van een gratis bezoek aan het kasteel. Op die manier hopen de autoriteiten het toerisme opnieuw aan te wakkeren en de vaccinatie te stimuleren. Medici staan klaar om de bezoekers te prikken, dit keer niet met Draculatanden, maar met een injectienaald.

De vaccinatiecampagne van Japan, het gastland van de Olympische Spelen deze zomer, verloopt uiterst moeizaam. De overheid verlengde onlangs nog de noodtoestand. Het protest tegen de Olympische Spelen groeit. Vele Japanners vinden het onverantwoord dat het evenement nog zou doorgaan, terwijl tot nu toe slechts 1% van de Japanners volledig gevaccineerd werd. Het aantal mensen dat een eerste dosis kreeg, maakt amper 3% uit van de totale bevolking. 

Verschillende vaccinschandalen in de laatste decennia veroorzaakten een groot vaccinwantrouwen in Japan. In 1992 werd de Japanse overheid zelfs gerechtelijk verantwoordelijk gehouden voor bepaalde bijwerkingen van vaccins. Recent onderzoek toont dat slechts 19% van de Japanners het vaccin zeker wil nemen.

Volgens de krant de Japan Times gebeuren de motiveringsacties eerder op lokaal niveau. De vaccinatiebeloningen variëren van kortingsbonnen voor de supermarkt tot gratis badzout. De overheid distantieert zich hiervan omdat ze niet wil dat mensen die het vaccin nog niet kregen, zich gediscrimineerd voelen. Naast zij die twijfelen "moeten we ook rekening houden met zij die willen maar niet kunnen omdat ze te ziek of te allergisch zijn", aldus het Ministerie van Volksgezondheid.

De vaccinatiecampagne in Rusland verloopt traag. Ongeveer 6% van de Russen werd volledig gevaccineerd. President Vladimir Poetin en zijn regering werden al bekritiseerd voor hun laissez-faire-aanpak van de crisis. Ze zetten dan ook weinig in op de publieke vaccinatiecampagne.

De Russische bevolking zelf is eerder wantrouwig tegenover de overheid. "Het is een oude Russische traditie", zegt epidemioloog Vasily Vlassov. "Vertrouw de bazen niet." Het Russisch vaccin Spoetnik V kwam al op de markt voordat de testen volledig beëindigd waren. Dit voedt de vaccintwijfel. Vele Russen denken ook dat het gevaar gepasseerd is en dringen daarom niet aan op hun vaccinatie.

In Moskou probeerde men mensen te lokken om het Spoetnik V-vaccin te nemen met ijsjes. De overheid biedt ook waardebonnen ter waarde van 1.000 roebel (11 euro) aan aan Russen boven de 60 jaar die kiezen voor een prik. Noch de ijsjes, noch de waardebonnen leidden tot een stormloop voor het vaccin.