Han Solo is geen traditionele wereldverbeteraar. Net dat maakt hem de coolste Star Wars-held

Harrison Ford heeft er altijd een haat-liefdeverhouding mee gehad. Tuurlijk, Han Solo heeft hem in 1977 op de kaart gezet als Hollywood-acteur. Toch heeft hij er in interviews zelden een goed woord voor over. “Als personage vond ik hem niet zo interessant”, zei Ford in 2010. En op de vraag of hij ooit wou terugkeren als Solo, kwam een simpele “nee”. “I’m done with him.”

Simpel gesteld is Han Solo de ultieme egoïst. Of beter, opportunist. Zijn moraliteit is twijfelachtig, toch heeft hij een duidelijk moreel kompas. Zo laat hij in 1977 zelf verstaan in Episode IV: A New Hope: “I take orders from just one person: me.” En dat blijkt ook duidelijk uit de tentoonstelling Star Wars Identities, die momenteel in Brussels Expo loopt. Daar wordt Solo ingedeeld als 'zelfstandig', en vooral géén teamspeler.

“Aanvankelijk was Han Solo een flinterdun karakter”, zegt Frederik Truyen van het Instituut voor Culturele Studies (KU Leuven). “Het enige wat hij moest doen, was heldhaftig zijn. Tegelijk is hij een klassieke antiheld, iemand die hier niet voor gekozen heeft. Han Solo dreef zijn handeltje, vloog met zijn oud wrak wat rond in het universum, tot hij betrokken raakte bij hooggestemde doelen. Dat thema komt vaak terug, denk maar aan Don Quichot, James Dean in Rebel Without a Cause of het hoofdpersonage in Drive. Egocentrische personages die – ondanks zichzelf – in een groot verhaal terecht komen.”

"Never tell me the odds"

En dat is precies hoe bedenker George Lucas hem bedoeld had. In het originele script omschreef hij Solo als “een stoere James Dean-achtige starpilot” en “een cowboy in een ruimteschip: eenvoudig, sentimenteel en zelfverzekerd”. Een uitspraak die dat mooi samenvat is: “Never tell me the odds.” Zelfs wanneer de kans op slagen nihil lijkt, gaat hij ervoor. Om zichzelf te redden.

“Han Solo is een actieheld die niet wordt gehinderd door grote vraagstukken”, aldus Truyen. “De strijd tussen goed en kwaad is gepersonaliseerd in de andere personages. In alle Star Wars-films heeft Solo hooguit twee keer nagedacht over die tweestrijd. Hij twijfelt niet, hij heeft nooit moeten weerstaan aan de Force. Dat maakt het een makkelijk personage om je als kijker mee te identificeren.”

Cultuurwetenschapper Jan Baetens (KU Leuven) ziet er vooral een kruising in van het typisch Amerikaanse individualisme en machisme à la Hemingway. "Maar dan zonder de counter-culturele kant die er een rebel en antisociaal personage van maakt zoals bijvoorbeeld in Easy Rider. Je zou kunnen zeggen dat de antiheld door het avontuur – en misschien de liefde – gesocialiseerd wordt, zonder daarom burgerlijk te worden. Hij blijft een antiheld, want de tijdsgeest accepteert geen helden meer. Maar toch is hij ook een held, want de maatschappij accepteert evenmin volledige eenzaten."

Tegelijk weten we eigenlijk niets over de motivatie van Solo. Hij is piloot van de roestige Millennium Falcon, zijn harige copiloot Chewbacca is zijn beste vriend. Maar over zijn achtergrond wordt in de originele Star Wars-trilogie nauwelijks met een woord gerept. En dat in tegenstelling tot bijvoorbeeld de grootse familiedrama’s bij de Skywalkers. “Solo is een vrij eendimensionale figuur, maar karakterisering is in traditionele sciencefiction doorgaans van ondergeschikt belang”, zegt film- en literatuurwetenschapper Thomas Van Parys. “In dit genre primeert het verkennen van die onbekende wereld boven personages.”

In het geval van Solo is er trouwens wel een subtiele evolutie merkbaar, vindt Van Parys. “In de eerste film is hij een betweterige/eigenzinnige schelm die het enkel doet voor het geld. Maar waagt hij wel zijn hachje om Luke Skywalker te hulp te schieten. In The Empire Strikes Back wordt hij nog steeds voortgestuwd door het noodlot, maar krijgt hij een genuanceerdere persoonlijkheid, onder meer door de ontluikende romance met Leia. En in Return of the Jedi is Solo geëvolueerd richting het traditionele heldentype. Om dan 32 jaar later in The Force Awakens weer helemaal terug naar af te gaan. Daar is hij weer de smokkelaar die zich overal probeert uit te praten, maar mét een emotionele bagage.”

En dat maakt van hem een absolute publiekslieveling. In een recente lijst van Empire met de 100 beste filmpersonages aller tijden staat Solo op plaats drie, net na Indiana Jones en James Bond. “Een belangrijke reden waarom dat personage zo populair is, is de performance van Harrison Ford”, denkt Van Parys. “Hij was de acteur die het meest met zijn dialogen speelde, die zijn rol zelf heeft gekneed.” In het boek The Making of The Empire Strikes Back noemt Ford zich zelfs “assistant storyteller”.

"I know"

Neem nu zijn beroemde repliek op Princess Leia’s “I love you”, in The Empire Strikes Back. Solo zegt koudweg: “I know.” Waarop Darth Vader hem in carbonite laat bevriezen, voor de ogen van zijn geliefde. Die uitspraak was een idee van Ford zelf, voor vele fans was dit het toppunt van Solo's coolness. “Die ‘I know’ is aanvaardbaar en grappig”, zei de acteur daarover. “Maar het punt is: op dat moment ben ik niet meer bezorgd om mezelf, ik ben bezorgd om haar.” Laat ons eerlijk zijn: dat klinkt niet als de ingreep van een acteur die zijn rol toch niet zo “interessant” vond.

Die cultureel correcte houding heeft Ford pas aangenomen net voor de release van Return of the Jedi in 1983. De acteur was een superster geworden, mede dankzij rollen als Indiana Jones in Raiders of the Lost Ark en Rick Deckard in Blade Runner. Het liefst van al zag hij Solo sterven aan het eind van de trilogie. Dat was initieel ook de bedoeling, maar kwam Lucas erop terug.

Dat Ford voor The Force Awakens drie jaar geleden opnieuw in de huid van Solo kroop, wordt vaak weggezet als een geldkwestie. En dat Solo – spoiler alert! – in die eerste sequel effectief het loodje legt, zal de acteur eens te meer over de streep hebben getrokken. Maar of Ford ook uitkijkt naar de nieuwe spin-off film Solo: A Star Wars Story, met Alden Ehrenreich in de rol van een jonge Han Solo? “Niet echt”, zei hij vorig jaar eerlijk, op het fanevent Star Wars Celebration in Orlando. “Het gaat raar zijn.”

Dus blijft het de vraag deze origin story Han Solo meer diepgang en achtergrond zal geven. “De nieuwe film wordt aangekondigd als een western in de ruimte”, zegt Truyen. “En ook daarin verwacht ik niet de fijnzinnigheden van zijn personage te ontdekken.”

Vanaf 23/5 in de bioscoop.