Jonge SGP’ers voelen zich niet veilig

Den Haag

Het is wennen voor de SGP. Ineens liggen de mannenbroeders onder het vergrootglas van de media. Speelt er een generatieconflict bij de gereformeerden? Is er een zwijgcultuur ontstaan in de top van de partij, waarbij prominenten elkaar de hand boven het hoofd houden om hun privileges te behouden?

Het bijzondere is dat de SGP’ers erover willen vertellen. Steeds op basis van anonimiteit: de vrees voor repercussies is groot. Er is een angstcultuur ontstaan, zegt iemand. Men voelt zich niet veilig. Maar wordt die anonimiteit gegarandeerd, dan vallen er namen. Namen die vaak genoeg herhaald worden om een patroon te kunnen destilleren.

buitenland

Directe aanleiding is een conflict bij de Stichting VOE, een commissie van de SGP die christelijke politiek in verre buitenlanden wil bevorderen en daartoe reizen maakt. Deels zijn dat snoepreisjes voor commissiebestuurders en bevriende partijleden, schreef een medewerker van die commissie in een klachtenbrief aan het partijbestuur. Hij schreef ook twijfels te hebben over de herbenoeming van de bestuursleden, en vond dat het bestuur van de VOE intimiderend gedrag vertoont.

De resultaten van het onderzoek van de vertrouwenspersoon liggen sinds begin deze maand op straat. De arbeidsovereenkomst van de klokkenluider is per 1 juli met de helft teruggebracht. Betrokkenen vrezen dat diens contract eind september niet zal worden verlengd.

Achter die klokkenluidersaffaire, die door bestuursleden van de VOE als een arbeidsconflict wordt voorgesteld, gaat een diepere onenigheid schuil. Uit gesprekken met een flink aantal jongere SGP’ers rijst het beeld op van een generatieconflict. Partijbestuurders en volksvertegenwoordigers blijven bij de SGP lang op hun post, de omloopsnelheid is klein. Kees van der Staaij is al negentien jaar Kamerlid, zijn voorganger Bas van der Vlies hield het 29 jaar vol.

Europarlementariër Bas Belder bleef uiteindelijk twintig jaar in Brussel, en weigerde al die tijd inzicht te geven in de besteding van de – riante – onkostenvergoeding. In 2014 werd hij door het hoofdbestuur opnieuw voorgedragen, op voorwaarde dat hij zijn mandaat halverwege die termijn zou opgeven. Belder stemde daarmee in, maar weigerde toen het tijd was om plaats te maken.

Belder kan symbool staan voor de bestuurscultuur bij de SGP. Mensen kennen elkaar uit kerk en politiek. Er ontstaat een sfeer van vertrouwen, waarbij controle achterwege blijft. Je moet er niet per se kwade opzet in zien, zegt een prominente SGP’er. ‘Vrijwilligerswerk wordt nu eenmaal vaak door een klein clubje gedaan.’

missie

Iets dergelijks is er aan de hand bij de VOE. Voorzitter Engelbert van Voorden en secretaris Wybren Jongsma zijn heren op leeftijd. Het is binnen de SGP een publiek geheim dat Van Voorden, tot 2000 burgemeester van Rijssen, amper Engels spreekt. Dat verhindert hem niet jaarlijks op fact finding mission naar Jordanië te gaan. Daar staan schoolkinderen dan met wapperende vlaggen en bossen bloemen klaar, vertelt een ingewijde, die het nut van het jaarlijkse reisje ernstig in twijfel trekt.

De VOE heeft jaarlijks zo’n 200.000 euro te besteden, afkomstig van de ministeries van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken. Een deel van dat geld wordt volgens betrokkenen nuttig besteed, bijvoorbeeld aan conferenties in het voormalige Oostblok. In totaal gaat het om ongeveer twintig reizen per jaar. Belder en een van zijn medewerkers zijn vaak van de partij.

Van Voorden is ook de man die in de klachtenbrief van intimiderend gedrag wordt beschuldigd. SGPJ, de jongerenafdeling van de partij, heeft naar eigen zeggen ‘wel honderd keer’ gewaarschuwd en verzette zich in 2016 hevig tegen de herbenoeming van beide bestuurders. Ook het Wetenschappelijk Instituut stuurde een noodkreet naar het partijbestuur: grijp in! Het mocht niet baten. Inmiddels was advocaat Peter den Boef zowel toegetreden tot het bestuur van de VOE als van de partij. Een actie tegen de VOE zou dus een eigen bestuurslid raken. ‘Toen knapte er wat’, zegt een betrokkene.

De positie van de SGP leek decennia onaantastbaar, maar staat nu van twee kanten onder druk. De jarenlange Europese en binnenlandse samenwerking met de ChristenUnie is geen vanzelfsprekendheid meer. Zo weigerde de CU in Europa met Forum voor Democratie een fractie te vormen, terwijl dat voor de SGP geen probleem is. In Zuid-Holland wilde de CU geen coalitie vormen met FvD, terwijl een stem van FvD de SGP aan zijn tweede zetel in de Eerste Kamer had geholpen.

Van de andere kant zou het pragmatische conservatisme van Baudet met name jonge SGP’ers aantrekken. Een rondgang langs jonge SGP’ers bevestigt dat beeld overigens niet. Er is een verschil tussen herkenning en overstap, zeggen ze. ‘Zo’n foto van Baudet aan het zwembad is niet goed voor de acceptatiegraad onder SGP’ers.’

De SGP koestert het beeld van ‘een wat brave partij met aparte ideeën’, aldus een oud-bestuurder. Strikt christelijk-conservatief, met dwarse opvattingen over vrouwenrechten, Israël, doodstraf, ongeboren leven en meer. Maar ook door en door betrouwbaar, en geroemd als staatkundig geweten van het Binnenhof.

Dat imago loopt een forse deuk op door de handelswijze van een commissie waarvan twee weken geleden nog niemand had gehoord. Het valt de SGP’ers rauw op het dak. ‘Dit doet me oprecht verdriet’, zegt een gesprekspartner. ‘Vreselijk dat dit via de media naar buiten komt.’ Een ander: ‘We leggen als christelijke partij de lat hoog voor een ander. Dan moet je voor jezelf de norm nog wat hoger stellen.’

pers

Tegelijk lijkt het lekken naar de pers effect te hebben. ‘We hopen medio deze week met een reactie te komen op het rapport van de vertrouwenspersoon’, meldt een woordvoerder van partijvoorzitter Peter Zevenbergen. ‘Dan moet er zicht zijn op een oplossing.’

Een opmerkelijke versnelling: aanvankelijk zou pas in september een standpunt worden ingenomen. Verschillende SGP’ers zijn bang dat de zaak dan alsnog in de doofpot belandt. ‘Straks is het zomervakantie, ik ben bang dat het vlammetje dooft.’

De SGP is onder Kees van der Staaij in allerlei opzichten – televisie, sociale media, positie van vrouwen – moderner geworden. Een deel van de partij is eraan toe ook op bestuurlijk vlak zo’n stap te zetten. <