Iraanse schrijver Keyvan Shahbazi over straatprotest na dood van Mahsa Amini: "Deze vrouwen en meisjes laten zien wat dapperheid is"

De Nederlands-Iraanse schrijver Keyvan Shahbazi heeft aan den lijve ondervonden hoe wreed het Iraanse regime is. Als tiener belandde hij in een neerwaartse spiraal van gevangenis en marteling, tot hij het land kon ontvluchten. Daarover heeft hij nu – in het Nederlands – een eerste autobiografische roman geschreven, “De Amerikaan van Karadj”.

Verschillende auteurs van PEN Vlaanderen, zoals Joke van Leeuwen of Pol Hoste, hebben het boek van Shahbazi vrijdagavond en -nacht voorgelezen op het literaire evenement “De nacht van de canon” in Gent. Tegelijk vond er onder de stadshal van Gent een betoging plaats om Iraanse vrouwen te steunen.  

Niet alleen in het westen, zoals vandaag in Brussel, maar ook in Iran zelf komen veel vrouwen – en mannen – op straat. Ze zijn woedend na de dood van de 22-jarige Mahsa Amini. Zij overleed tijdens een politiecontrole in Teheran, omdat ze haar hoofddoek niet correct zou hebben gedragen. “Een jonge vrouw die in een politiebusje tien keer met het hoofd tegen de wand wordt geslagen, met een hersenbloeding tot gevolg,” volgens Keyvan Shahbazi. 

Keyvan Shahbazi: “De heftigheid en verdieping van de weerstand van de bevolking is nog nooit eerder op die manier naar boven gekomen. Ik ben trots op de Iraanse vrouwen en meisjes. Ze laten zien wat de betekenis is van dapper zijn en weerstand bieden aan nietsontziende ordetroepen.”

“Vergeet niet dat er in 2019 op twee weken tijd 1.500 jongeren op straat zijn doodgeschoten. Het  Iraanse regime zal tot de laatste kogel doorvechten om aan de macht te blijven,” zegt Shabahzi, die, zoals hij in zijn boek beschrijft, zelf werd gemarteld door Ebrahim Raisi, die nu, bijna 40 jaar later, president is van Iran. “Met alle vezels van mijn bestaan sta ik achter de jongeren die de straat opgaan. Ze zijn de kleindochters van mijn generatie.”  

Keyvan Shahbazi haalt ook uit naar de Belgische autoriteiten naar aanleiding van de zogenoemde "Iran-deal". België heeft een akkoord gesloten met Iran om gevangenen te ruilen. Daardoor zou Assadolah Assadi, veroordeeld wegens terrorisme, weer naar zijn land kunnen. Mogelijk zou dan op zijn beurt de Belgische NGO-medewerker Olivier Vandecasteele vrijkomen uit een Iraanse cel. 

“Onbegrijpelijk en schandelijk,” zegt Shahbazi. “De Belgische regering heeft niet begrepen hoe je met een regime als in Iran omgaat, dat enkel macht verstaat. Als je dit doet, dan maak je van België een vrijhaven voor terroristen. Dan weten ze dat de Belgische overheid chantabel is, en zal geen enkele Belg in Iran veilig zijn.”

In 1983 vluchtte Keyvan Shahbazi in zijn eentje weg uit Iran. Ten tijde van de Iraanse revolutie van Khomeini en in de jaren daarna was hij opgepakt, gevangengezet en gemarteld. Dat verhaal doet hij uit de doeken in het boek “De Amerikaan van Karadj”. Het is geen politiek pamflet, zegt hij, geen opsomming van gruwelijkheden. “Het is een literair werk met meerdere lagen, over de invloed van grote gebeurtenissen op het dagelijks leven van een kind.”

Je eigen boek urenlang horen voorlezen, dat raakt de schrijver diep. "Eerst was ik trots dat het boek wordt voorgelezen, maar ik schaamde me meteen. Trots is iets wat gericht is op je eigen persoon en ik zie dit niet als een persoonlijke prestatie. Het was een ballast die 30 jaar op mijn schouders drukte. Ik moest het verhaal vertellen van de jongeren die nu geen stem meer hebben.” 

"Het boek is opgedragen aan mijn generatie, die direct na de Iraanse revolutie kopje-onder is gegaan. Aan al die jongeren die er niet meer mochten zijn, de jongens uit mijn klas en mijn buurt die ik met naam en toenaam noem in mijn boek. Op het moment dat je naam genoemd wordt, besta je nog, zoals een joods gezegde luidt." Keyvan Shahbazi, in Nederland actief als psycholoog, docent en columnist voor De Telegraaf, is intussen al bezig met een vervolg op zijn debuutroman.

“De Amerikaan van Karadj” van Keyvan Shabahzi is uitgegeven bij Atlas Contact.