Duitse coalitiegesprekken mislukt nadat liberalen opstappen: einde van het tijdperk-Merkel?

"Na weken ligt er vandaag een papier op tafel met talloze tegenstrijdigheden, open vragen en onverenigbare doelstellingen", aldus de FDP-voorzitter. Waar er wel overeenstemming is bereikt, is dat vaak ten koste van de belastingbetaler of door compromisformules, klinkt het. "Het is beter om niet te regeren dan slecht te regeren."

De gesprekken liepen naar verluidt stuk op het thema migratie. De Groenen staat een ruimhartiger beleid voor dan de andere partijen. De verschillen met de Groenen zijn te groot voor de liberalen, liet Lindner weten. De kloof met CDU en CSU was daarentegen overbrugbaar. 

Het spaak lopen van de onderhandelingen is een grote opdoffer voor bondskanselier Angela Merkel. Een zogenaamde "Jamaica-coalitie" - naar de verschillende partijkleuren die ook de vlag van het eiland vormen: het zwart van CDU-CSU, het geel van de FDP en het groen van Die Grünen - is zonder de liberalen onmogelijk.

Merkel teleurgesteld

Die Grünen reageren teleurgesteld op de beslissing van de FDP om de onderhandelingen op te blazen. Ook Merkel "betreurt" de beslissing van de liberale FDP om uit de regeringsonderhandelingen te stappen. Zij en haar partij geloofden naar eigen zeggen dat de verschillende partijen van de Jamaica-coalitie "samen op weg waren" om een overeenkomst te bereiken, aldus de bondskanselier tijdens een persconferentie vannacht.

Merkel zal in de loop van de dag president Frank-Walter Steinmeier inlichten over de stand van zaken. Om 11 uur zal ze overleg plegen met haar partijbestuur over hoe het nu verder moet. "Het is een dag van diep nadenken over hoe het verder zal gaan", zei ze. De bondskanselier benadrukte daarnaast dat ze "alles zal doen om het land goed te leiden in de moeilijke weken die eraan zitten te komen".

Akkoord was "binnen handbereik"

De voorzitter van CSU, de Beierse zusterpartij van de CDU, Horst Seehofer, noemt het spaak lopen van de onderhandelingen "een last" voor Duitsland. Een akkoord was volgens hem "binnen handbereik". De partijleider ging er naar eigen zeggen heel de dag van uit dat nog een akkoord uit de brand kon worden gesleept. Dat zou het mogelijk hebben gemaakt om een antwoord te bieden aan "politiek-radicale krachten".

De partlijleider van Die Grünen reageert dan weer verbolgen. De FDP heeft vier weken lang "het publiek bedrogen", reageert Simone Peter fel. De beslissing om nu de stekker uit de onderhandelingen te trekken is "onverantwoordelijk, niet serieus en berekend".

Lindner had vrijdag nog vol vertrouwen in een positief resultaat. Hij gaf toen toe dat er op het gebied van klimaat en migratie nog altijd verschillen zijn, maar zei dat hij optimistisch was dat de resterende meningsverschillen opgelost konden worden. "Zo'n historisch project mag niet mislukken omdat we enkele uren tijd te kort komen", zei hij.

Waarschijnlijk nieuwe verkiezingen

Voor hoe het nu verder moet, is het nog afwachten. Een grote coalitie tussen het kartel CDU-CSU en de SPD van Martin Schulz lijkt in elk geval uitgesloten door het verzet van de sociaaldemocraten. Daarnaast zijn ook de minderheidsregeringen CDU-CSU/FDP (29 zetels tekort) of CDU-CSU/Die Grünen (42 zetels tekort) onwaarschijnlijke opties. Het aannemelijkst lijken dan ook nieuwe verkiezingen.

Indien er geen regering wordt gevormd, moet de bondspresident iemand aanduiden voor het ambt van bondskanselier. Die moet dan meer dan de helft van de stemmen achter zich krijgen in de Bondsdag. Indien dat niet gebeurt, krijgt het parlement twee weken de tijd om met een meerderheid een nieuwe kanselier te kiezen. Indien ook die poging(en) falen, of de parlementsleden niets ondernemen, volstaat een relatieve meerderheid om een nieuwe bondskanselier te kiezen. De bondspresident kan die persoon dan benoemen tot kanselier van een minderheidsregering, óf het parlement ontbinden. Binnen zestig dagen moeten er dan nieuwe verkiezingen worden georganiseerd.