Dat MR uit de Brusselse regering valt, is voor Gwendolyn Rutten een bittere pil

In het Brussels Gewest staat een onuitgegeven regeringscoalitie in de steigers van socialisten, groenen, Défi en Open Vld. Zes partijen, al hadden het er voor Gwendolyn Rutten gerust zeven mogen zijn. De voorzitter van de Vlaamse liberalen deed dinsdag een ultieme poging om ook de MR aan boord te hijsen. Urenlang moesten de Brusselse onderhandelaars wachten terwijl Rutten op het partijhoofdkwartier de strategie besprak met Guy Vanhengel en Sven Gatz, die voor Open Vld aan de gesprekken deelnamen.

De liberalen hadden al eerder getracht hun Franstalige zusterpartij aan tafel te krijgen, zonder resultaat. “Als politieke familie is het goed om je coalitiepartners een signaal te sturen dat coherentie voor meer stabiliteit zorgt. Maar de partners zagen dat niet zitten”, vatte Gatz woensdag een en ander samen bij de voorstelling van het regeerakkoord.

Behoorlijk links

Daardoor zal Open Vld de komende jaren de rechterflank moeten bevolken van een behoorlijk links kabinet-Vervoort III. De plannen van de nieuwe regering kleuren roodgroen. De sociale en ecologische uitdagingen werden voorgesteld als de twee belangrijkste assen van het akkoord. Er zal onder meer ingezet worden op sociale woningen en renovatie van oude huizen. Het paradepaardje is de invoering van de zone 30, symbolisch voor de ambities om het verkeer in het hoofdstedelijk gewest veiliger en schoner te maken (DM 15/7).

Dat laatste is een flinke opsteker voor Groen en Ecolo – “30 per uur rijden moet het nieuwe normaal worden”, zegt Groen-onderhandelaarster Elke Van den Brandt – maar evengoed voor de socialisten. “Ik heb de afgelopen jaren hard moeten knokken voor een mentaliteitswijziging in mobiliteit,” klinkt het bij Pascal Smet (sp.a), “maar nu gaat het een stuk makkelijker worden.”

Alleen op rechts

Voor Open Vld was het ongetwijfeld makkelijker geweest om niet alleen over te blijven op rechts. Een fundamentelere reden om deelname van de MR te eisen was dan weer het aanhalen van de familiebanden. Het concept van de politieke familie is weer helemaal terug, en dat heeft niet weinig te maken met de barre electorale tijden voor de traditionele partijen. Net als in grote delen van Europa moeten de klassieke machtspartijen bij ons, en dan vooral in Vlaanderen, opboksen tegen het verval.

De politieke familie is dan een handig trucje om het soortelijk gewicht van de partij kunstmatig op te pompen. Ook Gwendolyn Rutten doet hard haar best om de liberalen als één gezin voor te stellen. Bij de verkiezingen van 26 mei hield Open Vld in Vlaanderen amper 13 procent over, een dieptepunt voor de partij. Onder de taalgrens hield MR wel enigszins stand. Samen zijn de twee liberale partijen in de Kamer groter dan N-VA, op haar eentje bengelt Open Vld in de staart van het peloton. Het hoeft daarom niet te verbazen dat in de Kamer effectief een poging ondernomen werd om één gezamenlijke fractie te vormen, al werden die plannen uiteindelijk afgeblazen.

Publieke vrijage

De halsstarrige manier waarop Rutten ook in Brussel probeerde de liberalen samen te houden, wordt door meerdere insiders afgedaan als “show” en een publieke vrijage tegenover MR. Een manier om te tonen dat ze het echt wel geprobeerd heeft, vooral met het oog op de Wetstraat 16. Het is geen geheim dat Rutten ambities koestert om eerste minister te worden. Dat is moeilijk als voorzitter van een kleine partij, makkelijker als kopstuk van een grote familie. Als het premierschap net als in 2014 naar de liberalen gaat, wil Rutten in poleposition staan om de eerste vrouwelijke leider van het land te worden. Nu Charles Michel naar Europa verkast, heeft dat scenario bovendien aan kracht gewonnen.

Maar dat was dus buiten de coalitiepartners gerekend, die van geen wijken wilden weten. “Er was een evenwicht en een vertrouwen bereikt met zes partijen,” klinkt het bij Van den Brandt. Bij Smet klinkt eenzelfde geluid: “Er was een meerderheid, er was geen nood aan een extra partij.”

Dreigement

Sommige liberalen wijzen ook naar onderhandelaars Gatz en Vanhengel. Zij zouden niet echt doorgedrukt hebben om MR aan boord te krijgen. De twee zijn allesbehalve donkerblauwe liberalen en zouden volgens critici voldoende eten en drinken gevonden hebben in het regeerakkoord. Maar Gatz ontkent dat hij geen serieuze poging ondernomen zou hebben. “Op een bepaald moment in een onderhandeling is het duidelijk dat bepaalde dingen niet lukken en andere wel.”

De vraag is nu of de uitsluiting van MR in de Brusselse regering gevolgen zal hebben voor formaties op andere bestuursniveaus. Brussels MR-fractieleidster Françoise Schepmans waarschuwde al dat de Waalse en federale onderhandelingen er niet makkelijker op geworden zijn. Dat is vooral een boodschap aan PS en Ecolo, die de liberalen in Brussel langs de kant hielden maar hen in Wallonië wel nodig hebben voor de Gewest- en Gemeenschapsregering.

Toch moet het dreigement van Schepmans niet worden overdreven. Voor MR is het vervelend dat ze opnieuw in de Brusselse oppositie verzeilt, maar het is geen reden om in andere formatiegesprekken opeens hard to get te spelen. Biedt de kans zich aan om in de Waalse en federale regering te zetelen, dan zal de partij het niet laten omwille van Brussel. Als de afwezigheid van MR voor iemand een bittere pil is, dan veeleer voor Gwendolyn Rutten.