Detectiveschrijver Andrea Camilleri (1925-2019), één van de meest kritische en geestigste auteurs van Italië
Een van Italië’s meest kritische en geestigste auteurs is niet meer: regisseur, leraar en detectiveschrijver Andrea Camilleri. De auteur die het bekendst is van zijn detectiveserie over de knorrige hoofdinspecteur Salvo Montalbano is vandaag op 93-jarige leeftijd overleden in een ziekenhuis in Rome aan een hartaanval.
Camilleri (1925, Porto Empedocle, Sicilië) is een laatbloeier. Hij is pas doorgebroken op zijn 69ste met La forma dell’acqua (1994, De vorm van water), de eerste aflevering van de wereldwijd bekende misdaadreeks. Tot zijn dood schrijft hij in 24 jaar 27 romans en een aantal bundels korte verhalen over de creatief vloekende speurneus die tussen copieuze lunches en knetterende ruzies met zijn vriendin door tragische misdaden oplost en de georganiseerde misdaad op zijn eiland aanpakt.
Wat zijn werk zo aantrekkelijk maakt, is de combinatie van literaire eruditie, het vileine en sarcastische portret van fascisme en corruptie in het Italië van Berlusconi en de platte humor. De verhalen zijn adembenemend spannend, onderhuids verontrustend en zitten boordevol eten en seks. Niemand kan schelden zoals de politiechef van het fictieve stadje Vigata, wanneer zijn onnavolgbaar Siciliaans brabbelende assistent weer eens namen en adressen heeft verhaspeld.
Nog onvergetelijker zijn de schranspartijen en uitgebreide verslagen van de, helaas, al even fictieve trattoria’s waar Montalbano eet. Dat Livia, de vriendin waar de inspecteur een trouwe maar ingewikkelde LAT-relatie mee heeft, niet kan koken, steevast de spaghetti te lang op laat staan en de twee daar dan weer bladzijden lang over bekvechten, is Camilleri op zijn best.
Tegelijkertijd snijdt de maatschappelijk geëngageerde auteur boek na boek serieuze onderwerpen aan. Hij steekt zijn sympathie voor bootvluchtelingen uit Noord-Afrika die – al lang voor dit in heel Europa nieuws is – bijna dagelijks op Sicilië arriveren niet onder stoelen of banken. Het tragische leven van een aantal van hen is een verhaallijn die steeds terugkeert. Net als de handel en wandel van gemakkelijk omkoopbare lokale bestuurders en genadeloze projectontwikkelaars.
Toch sluit hij zijn boeken steevast af met de mededeling dat eventuele overeenkomst met de werkelijkheid niet aan hem te danken is, maar aan de kennelijk grote en duistere fantasie van zijn lezers. En daar heeft hij er veel van. Wereldwijd worden in 32 talen meer dan 30 miljoen boeken verkocht met zijn naam erop. De BBC verfilmde een aantal episodes. Zijn dood heeft in eigen land tot bedroefde reacties geleid van schrijvende en filmende collega’s en zelfs van Sergio Mattarella, de president van Italië, die behoort tot de beroepsgroep die er in de boeken het hardst van langs krijgt.
In Nederland is zijn werk een minder groot succes dan bijvoorbeeld in het Engelse taalgebied. De beroemdheid van Camilleri in Engeland en Amerika is te danken aan de dichter en vertaler Stephen Sartarelli, die met zijn Engels heel dicht bij het zangerige en pikante Siciliaans blijft en ter zake kundig is. Het lezen van diens geestige noten achterin de boeken alleen al is een feest.
Het laatste Montalbano-boek – dat volgens Italiaanse bronnen Riccardino gaat heten – ligt al jaren in een kluis bij de uitgever. Camilleri wil naar eigen zeggen niet dat de detective na zijn dood doorleeft en staat erop dat hij persoonlijk een eind maakt aan diens carrière. De net als zijn hoofdpersoon kettingrokende schrijver heeft het zelf nog mogen regisseren, maar zijn fans moet nog even wachten om te ontdekken hoe dat einde eruitziet.