De wondere wereld van het transhumanisme: 'Ze zien de dood als iets waarvan je kunt herstellen'

Tijd voor een hartig woordje met Moeder Natuur. Want potjandorie, wat valt er nog een boel te verbeteren! Net als we eindelijk wijsheid vergaren, takelen we alweer af en nadert de dood met rasse schreden. 'In vele opzichten heeft u, Moeder Natuur, slecht werk afgeleverd met het scheppen van de mens.'

Dit is de strekking van een open brief aan Moeder Natuur, geschreven door een Britse filosoof en futurist Max Moore. Hij geldt als een van de denkers van het zogenoemde transhumanisme, een intellectuele stroming die stelt dat we de mens drastisch moeten verbeteren met behulp van wetenschap en technologie.

'Die beschuldigende toon fascineerde me', zegt de in Dublin woonachtige journalist Mark O'Connell, wiens boek De Mensmachine woensdag in Nederland verschijnt. 'Het grenzeloze vertrouwen in technologie dat eruit spreekt, en dat we zouden kunnen ontsnappen aan de wetten van de natuur.'

O'Connell reisde de wereld af om aanhangers van het transhumanisme te spreken. Wat bezielt deze mensen? En hoe ver zijn we hier eigenlijk mee?

U kreeg een rondleiding bij de Alcor Life Extension Foundation, een Amerikaans centrum waar mensen zich na hun dood snel laten invriezen in de hoop dat toekomstige technologie hen weer tot leven kan wekken. Wat trof u daar aan?

'Het is vreemd om daar rond te lopen tussen reusachtige thermosflessen met vloeibare stikstof, met daarin overleden mensen of zelfs alleen hun afgesneden hoofden. Dat laatste is namelijk goedkoper, 80 duizend dollar (65.200 euro) in plaats van 200 duizend dollar (163 duizend euro). Ze spreken er niet van 'doden' maar van 'patiënten'. Een bizar maar ook raak detail: blijkbaar zien de aanhangers van Alcor de dood echt als iets waarvan je kunt herstellen.'

En nu wilt u zichzelf na uw dood ook laten invriezen?

'Nee. Ik was voor aanvang van het maken van dit boek sceptisch, en dat ben ik gebleven. De wetenschappelijke onderbouwing dat deze mensen ooit weer tot leven geroepen zouden kunnen worden is zo mager, en berust op zo veel aannamen, dat de kans nihil is dat het ook echt gaat slagen.'

U ontmoette vast veel zonderlinge figuren.

'Vergis je niet: ook serieuze, machtige mensen spelen een rol in het transhumanisme. Neem Peter Thiel (oprichter van PayPal, red.), die denkt dat de almaar groeiende rekenkracht van computers grote invloed zal gaan krijgen op onze lichamen. Zo zouden we volgens hem in de toekomst alle menselijke kwalen kunnen oplossen, zoals je bugs uit computerprogramma's kunt halen. Thiel geeft financiële steun aan onderzoekers op het gebied van levensverlenging. De tijd waarin we nu leven - met een soms grenzeloos vertrouwen in technologie - geeft het transhumanisme nieuwe urgentie. Het lijkt soms wel een religie.'

U sprak ook wetenschappers die hersenen willen 'uploaden'. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?

'Dat zien veel transhumanisten als het einddoel: het scheiden van lichaam en geest, en die geest dan op de een of andere manier ergens uploaden. Zo zou je eindeloos kunnen doorleven in een mensachtige robot, of, digitaal, in een soort cloud. Het menselijk brein is enorm complex, maar dat van een worm al een stuk simpeler. Van de C. elegans, een één millimeter kleine rondworm, proberen wetenschappers alle hersenactiviteit realtime in kaart te brengen en om te zetten in een code. Trek die lijn door en misschien kunnen we zo in de toekomst het menselijke brein uploaden. Zo kijken veel transhumanisten er tegenaan.'

Maar voelt die computersimulatie van een worm zich dan ook echt als een worm?

'Goede vraag. Daar kom je nooit achter.'

Stel: ik kan mijn eigen brein uploaden. Kan ik mezelf dan ook e-mailen naar Australië?

'En zou je jezelf dan ook vijfhonderd keer kunnen kopiëren? En wie is dan de echte jij? Bestáát die nog wel? Het fascinerende aan transhumanisme is dat het meelift op de nieuwste technologische ontwikkelingen, maar ook heel oude filosofische vragen oproept. Wat is bewustzijn? Hoe weet ik zeker dat jij echt bestaat? Hoe weet ik zeker dat ík echt besta?'

_{De Mensmachine: hoe we de dood kunnen overleven, verschijnt 17/1 bij uitgeverij Podium.}