Al 200.000 zelftesten verkocht bij apotheken: hoe werkt die test? En wat als ik positief of negatief test?

Er worden ondertussen al heel wat testen gebruikt om het coronavirus op te sporen. VRT NWS-journalist Koen Wauters test ze uit in onderstaande video. 

• PCR-test: de meest voorkomende test. Een verpleegkundige gaat met een wisser diep in de neus of de keel, de test wordt onderzocht in een laboratorium. Het is de meest betrouwbare test, maar je moet wel even wachten op het resultaat. 
• Speekseltest: het virus wordt hier gezocht in het speeksel van iemand. Voordeel: je hoeft niet naar een arts, je kan het zelf doen. De test moet wel nog steeds naar een labo om daar onderzocht te worden. 
• Sneltest (de snelle antigeentest): beetje vergelijkbaar met de PCR-test. Ook hier zal een arts een - vrij lange - neuswisser gebruiken. De test moet wel niet worden opgestuurd naar het labo. Na gemiddeld 15 minuten heb je je resultaat. Deze testen zijn - zeker als je negatief test - minder betrouwbaar dan de PCR-testen. 
• Zelftest (antigeen): exact hetzelfde als de sneltest, alleen is de wisser veel minder lang, waardoor je de test zelf kan uitvoeren. Ook hier moet de test niet opgestuurd worden naar het labo. Het is dit type testen dat je nu kan kopen in de apotheek.
  

Daarnaast bestaat er ook nog de serologische zelftest, die je dus ook zelf zou kunnen afnemen. Bij ons zijn ze niet toegelaten, maar je kan ze wel online vinden. Alleen zegt het resultaat ervan heel weinig. De serologische test gaat in het bloed zoeken naar antilichamen en geeft dus aan of je in het verleden besmet bent geweest. Ze zeggen niets over een huidige besmetting.

De testen worden enkel verkocht bij de apotheek. In België worden de zelftests dus niet aangeboden in de supermarkten, zoals in sommige andere landen. Reden? Het is belangrijk dat iemand met kennis van zaken uitleg kan geven over hoe de test moet worden uitgevoerd. 

Een zelftest kost ongeveer 7 à 8 euro. Voor wie recht heeft op een verhoogde tegemoetkoming via de ziekteverzekering worden ze terugbetaald. "Concreet kunnen deze mensen 2 testen per week kopen voor elk lid van hun gezin aan 1 euro per test. Voor alle andere mensen is er geen terugbetaling voorzien", zegt minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit). 

Nog dit: enkel de zelftesten die goedgekeurd zijn door het geneesmiddelenagentschap FAGG mogen hier worden verkocht.

De zelftesten zijn even betrouwbaar als de sneltesten, net omdat het hier om exact dezelfde test gaat. Maar wacht even, was er van die sneltesten niet gezegd dat ze wat minder betrouwbaar zijn dan bijvoorbeeld de PCR-test? "Klopt", geeft ook professor microbiologie Herman Goossens (Universiteit Antwerpen) aan. "En dus zijn deze zelftesten - net als de sneltesten - niet 100 procent accuraat. Het zou dus kunnen dat je negatief test, maar toch besmet bent en dus ook besmettelijk bent voor anderen." 

Er wordt meer specifiek gesproken van een betrouwbaarheid van zo'n 80 procent, wat dus betekent dat één op de vijf besmette personen toch negatief test.

Daarbovenop kan je de test ook fout uitvoeren, al is het volgens Goossens "eigenlijk kinderspel". "Sommige mensen hebben wel moeite met het lezen van het resultaat, omdat het streepje soms niet helemaal duidelijk is. Als je twijfelt, moet een PCR-test zekerheid bieden."

Simpel: hetzelfde als iedereen. Net omdat de testen geen 100 procent garantie geven, zal je je nog steeds moeten houden aan alle maatregelen, zoals afstand houden en mondmaskers dragen. "Deze testen zullen nooit de maatregelen vervangen. Dat is een moeilijke boodschap", zegt Goossens daarover. 

Maar waarom zou je dan überhaupt zo'n test doen? "Het is een én-én-verhaal. Je bouwt hiermee toch een extra stukje veiligheid in", zegt Goossens. Stel: je wil afspreken met vrienden of je wil je bomma - die je knuffelcontact is - gaan bezoeken. Voortaan kan je jezelf voordien even snel testen. Als die test positief is, dan blijf je thuis. Dat resultaat had je anders niet geweten, omdat je misschien (nog) geen symptomen hebt. 

"Hoe meer er getest wordt - ook met zelftests - hoe meer besmette mensen we gaan detecteren. Elke besmetting die we vinden, is er een gewonnen", zegt Goossens. "Ook superverspreiders - mensen die veel virusdeeltjes hebben en dus sneller anderen besmetten - zullen we zo sneller vinden."

Dan moet je een dokter contacteren of naar een testcentrum gaan voor een PCR-test. Enkel dan ben je zeker van je resultaat.

Zelftesten worden geregeld genoemd als het gaat over het (her)openen van het leven, zoals de horeca of evenementen. 

Maar dat lijkt makkelijker gezegd dan gedaan. "Zelftesten gebruiken bij bijvoorbeeld evenementen vind ik geen goed idee", zegt Goossens. "Als je veel geld betaald hebt voor een concert, wil je daar toch écht wel naartoe. Wie gaat die test dan goed uitvoeren met het risico dat hij niet toegelaten wordt?"

Ook coronacommissaris Pedro Facon en minister Vandenbroucke benadrukken dat een zelftest voorlopig niet mag worden gebruikt "als entreeticket op een evenement of activiteit". 

"Dat is vandaag niet aan de orde", zegt Vandenbroucke. "We denken eerder aan andere toepassingen. Stel bijvoorbeeld dat een oudere buurman je vraagt om mee te gaan naar de dokter, en je wil heel zeker zijn dat je niet besmet bent, dan kan je een zelftest gaan kopen. Of een restaurant bijvoorbeeld dat een papier uithangt met de belofte dat al het personeel zichzelf elke drie dagen test met een zelftest. Zie het eerder als een soort van hoffelijkheid. "

Sneltesten - die afgenomen worden door een arts - zouden wel een optie kunnen zijn voor evenementen. "Maar duizenden mensen allemaal testen voor ze een zaal binnengaan, lijkt me ook niet evident", zegt Herman Goossens.