Deze Vlaamse was een van de Bhagwan-volgelingen. Tot de droom van de ‘seks­goeroe’ een nachtmerrie werd: "Wij waren niet gek, hooguit naïef"

Bhagwan was begin jaren 80 niet uit het nieuws weg te slaan, ook hier niet. Iedereen die ouder is dan 45 herinnert zich de verhalen over de vrije liefde in zijn communes, over de 95 Rolls-Royces die hij bezat, over de therapeutische sessies waarbij volgelingen schreeuwend over de vloer rolden, over zijn arrestatie in 1985 wegens het overtreden van de Amerikaanse migratie­wetten.

Bhagwan kreeg aandacht omdat hij ook hier volgelingen had, vooral in Nederland. Zanger Ramses Shaffy was een ­‘sannyasin’ geworden, zoals de volgelingen genoemd werden, net als Albert Mol. Die kende half Vlaanderen als de super­janet in de populaire tv-quiz Wie van de drie. Talk­shows vonden het een sexy onderwerp en bladen als Humo en Panorama pakten graag uit met reportages over de beweging.

Die Bhagwan, dat was een professor filosofie in India, die van elk geloof was afgevallen en uit veel wijsheden een cocktail had gemaakt die in de smaak viel bij welstellende, hoog­opgeleide westerse twintigers en dertigers. De hippie­beweging had hen bevrijd, maar ze misten een wegwijzer, iemand die hun goddeloze vrijheid en blijheid een spirituele fond gaf en goedkeurde. Dat was Bhagwan. De rustelozen leerde hij rust te vinden met eeuwen­oude meditatie­technieken, hij promootte de vrije liefde, vond dat je van alles ongehinderd mocht genieten (alleen drugs waren niet toegelaten) en hij maakte zijn volgelingen wijs dat zij de Adammen en Eva’s zouden zijn van een nieuw mensenras: de oer­ouders van een soort vriendelijke, verdraagzame über­menschen.

Met duizenden kwamen ze naar zijn grote commune in Poona.

Braaf katholiek meisje

Een van de vrouwen die in de jaren 70 op het vliegtuig naar India stapten om Bhagwan in levenden lijve te zien, was Diane Broeckhoven.

Nu is ze een gereputeerde schrijfster – De buitenkant van meneer Jules (2001), Niemand heeft het gedaan (2017) – met meer dan veertig boeken op haar naam, maar wie was ze toen?

“Een braaf katholiek meisje dat eerst journaliste van De Standaard was geworden en dan bij de Nederlandse Libelle was beland. In Nederland voelde ik me bevrijd: de mensen gingen er veel opener en directer met elkaar om, in Amsterdam kon ik rokjes dragen die zo kort waren dat je mijn onderbroekje bijna zag, het was alsof ik daar voor het eerst echt kon ademen. Ik was gelukkig.

“Vrienden van me zijn in 1969 met een Volkswagen-busje en een hond – helemaal zoals het hippie­cliché vraagt – naar India gereisd en daar zijn ze in de ashram (commune, red.) van Bhagwan terecht­gekomen. Toen ik hoorde en las wat die man vertelde, voelde ik een drang om er ook heen te gaan. Wat hij verkondigde, was een bevestiging van wat ik al langer voelde: dat we van dag tot dag moeten leven, bewust genieten van de dingen en vrij zijn.”

Voor wie de Bhagwan vanop afstand volgde, leek die vrijheid vooral seksueel te zijn. Zijn volgelingen, die graag de kleren afgooiden, leken het allemaal met elkaar te doen. De ‘seks­goeroe’, werd hij al snel genoemd.

“Om die vrije liefde ging het mij helemaal niet, ik was toen gelukkig getrouwd. Die ongeremde seks – die er ook wás – haalde natuurlijk de pers, en voor sommige sannyasins zal het misschien essentieel geweest zijn, maar in de leer van Bhagwan zelf en het leven op de ashram was dat zeker niet het aller­belang­rijkste. Het was helemaal niet zo dat je daar met een vreemde móést vrijen of dat je overal parende koppels zag liggen. Totaal niet.

“Ik heb er vooral gemediteerd, gedanst en veel mensen ontmoet. En allemaal waren ze gelukkig. Als je er eten haalde aan het buffet, vroeg je meestal twee kopjes thee, want aan tafel kwam er haast altijd iemand bij je zitten. De sfeer die je nu misschien wel op festivals treft, of in sommige grote discotheken, waar gelijk­gezinden bijeen­komen die zin hebben in een feest.

“Het was één grote, blije familie en daar had ik nood aan. Al mijn hele leven had ik het gevoel nergens bij te horen. En daar voelde ik me opgenomen. Al kreeg ik achteraf in Nederland wel vaak te horen dat ik er toch niet écht bij hoorde. Ik en mijn man en kinderen droegen wel de rode gewaden en de mala (de houten kralen­ketting met een beeltenis van Bhagwan, red.), maar we leefden niet in een commune. Ik was een beetje een toerist, de buitenstaander die zich nooit helemáál gaf.”

Verliefd

In de Netflix-serie Wild Wild Country lijken haast alle vrouwelijke sannyasins verliefd op Bhagwan. Wanneer hij spreekt – traag, rustig, nadrukkelijk, met langzame bewegingen van de hand, de ogen wijd opengesperd – kijken ze hem aan zoals jonge meisjes in die tijd naar Henny Vrienten van Doe maar staarden, of later naar Koen Wauters van Clouseau. Diane Broeckhoven herkent het en ze bloost er bijna om.

“Idolatrie was het. Als hij sprak, hing ik aan zijn lippen. Ik vond het ook een mooie man. En toch was het geen echte verliefd­heid. Maar het had wel iets dweperigs. Onnozel, hé?”

Ze lacht erom, want spijt heeft ze niet van haar periode bij Bhagwan, laat staan dat ze er zich voor schaamt. Het waardevolle dat ze van hem heeft geleerd, heeft haar gemaakt tot wie ze is, zegt ze.

“Ik ben niet snel uit mijn lood te slaan door tegenslag. Dat heb ik van Bhagwan, door heel bewust in het ‘nu’ te leven. Door vrede te nemen met, en het beste te maken van wat er is en je niet te bekommeren over wat er niet is of niet meer is. Daarom mediteer ik ook nog altijd, om de diepe rust te bewaren die je nodig hebt om zo door het leven te gaan.

“Veel mensen vonden zijn ideeën en methodes toen vreemd, maar nu zijn we die met zijn allen normaal en zelfs positief gaan vinden. Yoga, vegetarisme, aandacht voor het milieu, technieken als mindfulness, noem maar op... de Flair en de Libelle staan er vandaag vol van. De commune in Amerika draaide op zonne-energie, er werd aan biologische teelt gedaan, de huizen waren van duurzame materialen gebouwd. Bewust omspringen met ons lichaam en onze omgeving, daar waren wij toen al mee bezig.”

Zelfverrijking

Dat Bhagwan ook een autoritaire, geldbeluste manipulator was, wil Diane Broeckhoven ook nu nog niet gezegd hebben. Ze is geneigd hem het voordeel van de twijfel te gunnen, een voordeel dat hij in Wild Wild Country zo goed als helemaal kwijt­speelt. Zijn collectie Rolls-Royces, zijn verzameling met diamant bezette Rolexen: ze vindt het onbelangrijke details. Met de tientallen miljoenen euro’s die op de rekening van de beweging bleken te staan, heeft ze iets meer last, omdat die duidelijk voor zelfverrijking dienden en er weinig mee gebeurde dat mensen in nood heeft geholpen.

“Maar mij heeft hij nooit geld uit de zakken geklopt. Toen ik er was, betaalde ik voor meditatie­sessies en voor het eten, maar dat was het. Die vier bezoeken hebben mij flink wat gekost, maar dat heeft de beweging niet veel opgeleverd.”

Dat het met die beweging in de jaren 80 de foute kant opging, erkent ze wel: “Bhagwan was toen al oud en ziek, en hij liet de leiding over aan zijn secretaresse, Ma Anand Sheela. Dat hij helemaal niks wist van wat er onder haar bewind gebeurde, geloof ik niet, maar ook niet dat hij alles wist.”

Salmonella

In tegenstelling tot wat Diane Broeckhoven denkt, was Bhagwan helemaal niet oud. Toen hij naar de States verhuisde, was hij amper 50, toen hij er vertrok 55 en toen hij stierf 59. De rest van Broeckhovens verhaal sluit nauwer aan bij de waarheid. Bhagwans gezondheid was zwak en op zijn verzoek ging Ma Anand Sheela de commune met ijzeren hand leiden. Zij was het die het bevel gaf voor een salmonella­vergiftiging van de lokale bevolking en daarvoor veroordeeld zou worden.

“Ik begreep de angst van die mensen die zich verzetten tegen die gigantische commune – 26.000 hectare, duizenden inwoners en bezoekers – naast hun deur: het was de angst die ik ook bij mijn ouders had gezien. Die dachten dat hun dochter gek geworden was. Maar we hebben nooit ruzie gemaakt, en op den duur zagen mijn ouders ook dat ik gewoon een goeie moeder bleef, die perfect functioneerde in haar job en het beste met iedereen voorhad. Door te beledigen en met wapens te zwaaien, zoals Sheela deed, los je nooit iets op.

“De eerste keer dat ik de commune in Amerika bezocht, vond ik het nog fijn, maar na het tweede bezoek is er iets gebroken. De sfeer was omgeslagen. Op het domein liep een gewapende politie­macht en van de vrijheid van vroeger schoot niet veel meer over. Er waren plots heel veel regeltjes en verboden. Toen voelde ik dat het naar een sekte begon te neigen, en daar wilde ik geen deel van uitmaken.

“Niet lang nadat ik terug in Nederland was, heb ik voor het eerst iets wits aangetrokken, na zeven jaar in het roze-­rood-­oranje gekleed te zijn. Op zich was het makkelijk – je kon er zomaar uitstappen, op dat vlak was het geen sekte – maar voor mij was het toch een hele stap.”

‘De rek is eruit’

Diane Broeckhoven woont nu in het begijnhof in Antwerpen, in een huis met bordeaux muren, een diep­rode fauteuil en een oranje meditatie­kussentje. “Ik hou nog altijd veel van die kleuren”, zegt ze. De kralenketting heeft ze ook nog altijd, maar ze draagt haar nooit meer en het elastiek is verstorven. “De rek is eruit”, lacht ze.

Met de beweging van Bhagwan heeft ze niks meer te maken. Osho, zoals Bhagwan zich na Amerika liet noemen, heeft nog altijd volgelingen, ook in ons land, maar Broeckhoven staat op eigen benen. Maar omdat ze die benen ook met de hulp van Bhagwan heeft gevonden, zal ze hem altijd dankbaar blijven.

“Ik denk niet dat ik er opnieuw zou instappen mocht alles over te doen zijn, maar ik ben toch blij dat ik het allemaal heb meegemaakt. Er zijn rare en foute dingen gebeurd in Amerika, en ook in Nederland kende ik communes waar sannyasins hun kinderen verwaarloosden, maar het zou zonde zijn mocht iedereen na het zien van Wild Wild Country denken dat álle volge­lingen van Bhagwan gek waren. Want dat waren we niet. Hooguit een tikkeltje naïef.”