Een frisse duik in tijden van droogte: welke impact hebben zwembaden op de watervoorraad?

De energieprijzen gaan door het dak, maar de vraag naar privézwembaden blijft groot. De Belgische Federatie van Zwembad- en Wellnessprofessionals (BFZ) verwacht dat dit jaar ongeveer 5.225 nieuwe baden aangelegd zullen worden. Dat is een daling van 15 procent tegenover 2021, maar toen was de interesse groter dan normaal omdat mensen tijdens de coronacrisis veel meer tijd thuis doorbrachten. 

De bouwers wrijven zich daarom in de handen, al is enige scepsis op zijn plaats. 

Voor de vijfde keer in zes jaar krijgt ons land te maken met extreme droogte. Het neerslagtekort bereikt nu al een record, en daarom is sinds kort code geel voor droogte van kracht. Tijdens die waakzaamheidsfase gelden enkele preventieve maatregelen die weinig gevolgen hebben voor particulieren. Maar als de situatie uit de hand loopt, zijn verdere stappen niet uitgesloten. In code rood kan waterverspilling tot een gevangenisstraf leiden.

In tijden van extreme droogte voelt het daarom enigszins gek aan om massaal privézwembaden aan te leggen, maar volgens professor hydrologie en waterbouwkunde Patrick Willems (KU Leuven) blijft de impact op de problematiek relatief beperkt. 

Om zwembaden en siervijvers te vullen is volgens een academische schatting jaarlijks ‘slechts’ 2 tot 4 miljoen kubieke meter leidingwater nodig, terwijl het totale waterverbruik in Vlaanderen tussen 360 en 400 miljoen kubieke meter per jaar varieert. In het slechtste geval zijn de zwembaden van particulieren dus goed voor 1 procent van het totale waterverbruik. “De factor is niet verwaarloosbaar, maar we mogen ook niet overdrijven en stellen dat dit het grote probleem is”, zegt Willems.

Zwemvijver

Een belangrijk voordeel is dat de grote zwembaden vaak al gevuld zijn wanneer er sprake is van droogte. Dat is anders bij de tijdelijke baden, die pas worden bovengehaald wanneer mensen het echt warm krijgen. Ze hebben weliswaar een kleiner volume, maar dragen wel bij tot het piekverbruik. 

De timing is dus belangrijk, al begrijpt professor hydrogeologie Marijke Huysmans (VUB) waarom mensen er graag een beroep op doen. “De afgelopen jaren sloten heel wat openbare zwembaden de deuren. Voor steden en gemeenten is het soms te duur om ze open te houden, waardoor mensen sneller een privézwembad installeren.” 

Het is een kwestie die nog pertinenter wordt omdat verschillende eigenaars van openbare baden hun openingsuren de afgelopen weken drastisch inperkten onder druk van personeelstekort en hoge energieprijzen.

Het pad naar ecologisch verantwoorde waterpret zal misschien niet geplaveid worden door de overheid, maar dat betekent niet dat burgers zelf geen stappen kunnen zetten. Een van de mogelijkheden is bijvoorbeeld een zwemvijver aan te leggen. Het voordeel van persoonlijke verkoeling kan zo gepaard gaan met een bijdrage aan de lokale fauna en flora. 

Daarnaast stelt Willems voor om zwembaden vaker te vullen met regenwater. Daarvoor is weliswaar een speciale en behoorlijk prijzige filter nodig, maar de kritiek van verspilling zou op die manier wel wegvallen. 

Alleen blijkt dat in de praktijk niet zo makkelijk uitvoerbaar te zijn. Enkele jaren geleden meldde de BFZ nog dat het “bijna onmogelijk” zou zijn de zuurtegraad van het regenwater in zwembaden op peil te houden. “Bovendien brengt regenwater in bepaalde gevallen veiligheidsrisico’s met zich. Je mag er bijvoorbeeld ook niet mee douchen”, zegt Huysmans. Daardoor werd de techniek voorlopig bij slechts 1 procent van de zwembaden toegepast.

Belasting

Tot er een mogelijkheid bestaat om regenwater op een efficiënte en goedkope manier in zwembaden te gebruiken, blijft het daarom vooral belangrijk om zorgvuldig uit te zoeken wanneer de voorraad leidingwater aangesproken kan worden. 

De overheid speelt daar een belangrijke rol in. Momenteel bedraagt het neerslagtekort ongeveer 100 millimeter, maar bij de drempel van 200 millimeter wordt code oranje afgekondigd. Vanaf dan zijn er verschillende nieuwe maatregelen van kracht en is het ook verboden om leidingwater te gebruiken om het gras te besproeien of om zwembaden te vullen. 

Beide experts vinden die plannen nuttiger dan een theoretisch voorstel om minder snel vergunningen voor privézwembaden uit te reiken. “We moeten blijven communiceren over spaarzaam omspringen met water”, zegt Willems. Het verbruik voor zwembaden verdient daarbij geen speciale positie, omdat het relatief beperkt blijft.”

De KU Leuven-professor gelooft ten slotte wel dat een belasting voor grootverbruikers de waterconsumptie kan beperken. Wie veel meer nodig heeft dan nodig is voor essentiële activiteiten zoals wassen en koken, betaalt dan een hogere prijs. 

“Het financiële aspect blijft de belangrijkste drijfveer voor velen”, zegt Willems. Zolang water zo goedkoop blijft als nu en we geen hogere tarieven voor grootverbruik vragen, zullen mensen volgens hem ook niet geneigd zijn een filter voor regenwater te kopen. 

Al is de kans klein dat de politieke animo voor zo’n bijkomende heffing groot is, in een periode waarin burgers hun zwembad gebruiken om af te koelen nadat ze hun energiefactuur hebben ontvangen.