‘In Antwerpen lopen de kiezers van N-VA weer naar Vlaams Belang’

Hij maakte delen van het stadscentrum autovrij en wierp zich op als de grote beschermheer van monumenten zoals het Centraal Station of de Bourlaschouwburg. Toch blijft zijn carrière voor altijd getekend door Zwarte Zondag en de opkomst van het Vlaams Blok, de voorloper van het Vlaams Belang. “Een van de grootste teleurstellingen uit mijn carrière”, zegt Cools. 

Bij de start van het interview haalt hij een fel oranje foldertje boven uit 1978 over een bewonersavond op ’t Zuid. Hij ging in die periode als schepen van Ruimtelijke ordening een stadsvernieuwingsproject aan de bewoners voorstellen. “Tijdens de diavoorstelling passeerden foto’s van het parochieschooltje, waar ook dames met hoofddoek stonden. Na afloop was er ruimte voor vragen. ‘Wa gade gelle daaraan doen?’, kregen we te horen. Ze hadden het over de vreemdelingen. Een hele avond rumoer. Een paar gasten die dicht stonden bij pater Versteylen en later bij de groenen aansloten, gaven tegengas en hadden het enkel over de verkrotting. Verkrotting? Het was een prachtige wijk. Ik zat tussen hamer en aambeeld. Tussen de wegkijkers en de boze burgers. Ik heb al die tijd de samenlevingsproblemen in onze stad aangekaart. Anderen in mijn partij, zoals later Steve Stevaert, deden dat liever niet. Als enige heb ik mijn nek uitgestoken.”

Toch is het Vlaams Blok blijven stijgen.

“Dat klopt. Patrick Janssens heeft in 2012 Filip Dewinter kunnen verslaan, maar alleen omdat ook zowat alle groenen, liberalen en katholieken voor hem stemden uit angst dat Dewinter burgemeester zou worden. Het Vlaams Belang ging er toen trouwens nog op vooruit. Daarna heeft extreemrechts verloren omdat Bart De Wever een sterk nationalistisch discours hield. Hij heeft nooit racistische taal gebruikt of de woorden van Vlaams Belang herhaald, maar sommige mensen zagen in hem wel een veredelde Dewinter. 

“Toen ik na de verkiezingen in 2012 op het Sint-Jansplein was, zei een dame me dat ‘De Wever het daar allemaal weleens zou opkuisen’. Ze had het over de Marokkanen en Turken die daar hun kraampjes hadden. Veel heeft De Wever niet gedaan aan het samenlevingsprobleem. Het aandeel nieuwkomers en mensen van vreemde origine is alleen maar gestegen, naar 53 procent intussen. En de spanningen zijn lang niet weg, merk je aan kleine dingen. Onder de lockdown waren alle kappers toe, nadien zijn er volop nieuwe Marokkaanse zaken open gegaan. Weer was het van ‘ze pakken ons werk af’. Intussen lopen de kiezers van N-VA weer naar Vlaams Belang.”

Wat ziet u als oplossing?

“Het zal voor een stuk moeten slijten. Tegelijk ben ik ervan overtuigd dat je de Antwerpenaren moet tonen hoe belangrijk die mensen van vreemde komaf zijn. Als ze twee dagen den blok erop zouden leggen, ons hele leven zou stilvallen. Wie rijdt er met onze tram? Wie werkt er in de bouw? Je hebt dat nog gezien bij de grote instorting vorige week.”

Toch moet u ook toegeven dat de arbeidsparticipatie in die bevolkingsgroep laag is en dat mensen ongerust zijn over de komst van vluchtelingen.

“En ze zullen blijven komen. Dat zei ook Javier Pérez de Cuéllar al, de secretaris-generaal van de VN die ik als burgemeester ontmoette. De mensen moeten degelijk werk hebben in eigen land. Dat kan enkel via duurzame ontwikkeling, niet via koloniale aalmoezen.”

Gelooft u dat er nog een toekomst is voor een traditionele partij, in een tijd dat de extremen winnen?

“De verkiezingen van vorige week in Frankrijk hebben we me wat dat betreft hoop gegeven. Het zijn Les Républicains die er op vooruitgaan, een traditionele partij. Terwijl zowel Marine Le Pen als Emmanuel Macron kletsen krijgen. Voor de socialisten is het wachten op een sterk figuur die iedereen op sleeptouw neemt. Wijlen PS-voorzitter André Cools zei me ooit: ‘le socialisme est une veille idée, toujours neuve’.”

Kan Conner Rousseau die rol spelen in Vlaanderen?

“Veel woorden, weinig inhoud, zo leek het eerst. Hij is niet ideologisch geschoold, maar hij heeft zich serieus herpakt. Bovendien komt hij goed overeen met PS-voorzitter Paul Magnette, en die is een en al ideologie. Hij werd de nieuwe Stevaert genoemd. Liever niet. Laat ons hopen dat hij de nieuwe Karel Van Miert wordt, die ging geen onderwerp uit de weg.”

Wat vindt u van de nieuwe naam, Vooruit?

“Mooi, je kunt er elke dag mee vooruit. Heel wat anders dan toen we van SP naar naar sp.a gingen. De mensen bestelden in die tijd in Antwerpen nen blauwe Janssens op café (lacht). Ik heb in hem nooit een overtuigd socialist gezien. Een goede publiciteitsman, dat wel. Maar wat heeft hij gedaan na zijn verlies in 2006? Hij is gaan lopen. Zo’n nederlaag draag je samen met je partij. Wat ik vooral jammer vind, is dat de wijkwerking in onze stad steeds verder wordt afgebouwd. Een socialist moet dicht bij de mensen staan en iets voor hen kunnen betekenen. Toen sociologen dat cliëntelisme zijn beginnen te noemen, was dat plots een vies woord.”

Heeft u nog een boodschap voor de huidige burgemeester?

“Dat hij eens met zijn schepen van Toerisme gaat praten. Die aanbouw aan het Steen, dat kan je toch niet menen? Nu hoor ik dat ze ook in de achtertuin van het Rubenshuis een nieuw blok willen zetten. Is dat uw erfgoed koesteren?” 

Bob Cools, Cool(s’) parcours, Uitgeverij C. de Vries-Brouwers, 340 pagina’s, 29,50 euro