Klimaatactiviste Kyra Gantois over uitslagen verkiezingen: ‘Teleurgesteld, en ook een beetje bang’
Kyra Gantois (l.) en Anuna De Wever liepen afgelopen vrijdag nog mee in de twintigste Klimaatmars in Brussel. — © Photo News
‘Ik ben verrast. Ik dacht dat we iets hadden bereikt, omdat klimaat zo’n groot thema was geworden. Maar Vlaanderen stemt vooral op de twee partijen die níet inzetten op klimaat.’ Dat zegt Kyra Gantois, die de voorbije maanden de klimaatprotesten mee leidde. Dat Vlaams Belang de grote overwinnaar is, maakt haar tegelijk ook bang voor de toekomst.
Klimaat was een van dé thema’s van de campagne, door de in totaal twintig klimaatmarsen in de voorbije maanden. Organisatoren Anuna De Wever en Kyra Gantois hoopten dan ook dat hun acties zouden vertaald worden in het verkiezingsresultaat. Maar de verhoopte groene golf bleef uit. ‘Integendeel’, zegt Gantois. ‘Net de twee partijen die niet inzetten op klimaat - Vlaams Belang en N-VA - zijn duidelijk de grootste. Het verrast me. Ik ben teleurgesteld. Ik dacht dat we, na twintig weken op straat komen, toch iets hadden bereikt.’
Wat de verklaring is, daar heeft ze het raden naar. ‘Het is vreemd. Klimaat was zo’n belangrijk onderwerp geworden, en voor ons bestond er geen discussie dat het een rol zou spelen. Blijkbaar was het signaal nog niet duidelijk genoeg.’
‘Vlaams Belang is enige die niet met ons wil praten’
Dat net Vlaams Belang de grote winnaar wordt, beangstigt haar ook: ‘Het is de enige partij die helemaal niet met ons wil praten. Ze zeggen dat we doemdenkers zijn. Dat het allemaal niet waar is wat we zeggen. Terwijl de klimaatopwarming toch een duidelijk, wetenschappelijk feit is. Dat net Vlaams Belang nu zoveel stemmen haalt, maakt me ook een beetje bang.’
Gantois kondigt wel aan dat ze wil doorgaan met klimaatprotesten. ‘Zeker nu. Het signaal was blijkbaar nog niet krachtig genoeg, dus we gaan na deze verkiezingen sowieso nog acties doen. Welke partij aan de macht komt, is voor ons ondergeschikt. Wat wij eisen, is dat het klimaatprobleem op het voorplan komt bij alle partijen. En dat ze samen werken aan oplossingen.’
Anuna De Wever, die samen met Kyra Gantois de protesten leidde, wil liever geen commentaar geven op de uitslagen. ‘Ik heb daar niet echt een mening over. We willen gewoon dat alle partijen klimaatpartijen worden. Punt.’
De Wever verliest dan wel, maar zijn analyse krijgt steeds meer vorm
In stemmenaantallen kent deze verkiezingszondag slechts één duidelijke winnaar. Vlaams Belang gaat er meer dan tien procentpunten op vooruit. N-VA verliest wel, maar blijft de grootste en heeft de sleutels in handen.
Hij droomde van 30 procent om incontournable te worden in Vlaanderen. Die dertig procent haalt de N-VA niet, behalve dan in het Antwerpen van voorzitter De Wever. Maar partijvoorzitter De Wever heeft een belangrijke troost en troefkaart: zonder hem lukt het niet.
Dat maakte De Wever ook duidelijk in zijn speech voor zijn partijgenoten. 'We blijven de grootste partij met kop en schouder.' En dus gaat hij het initiatief nemen in Vlaanderen.
De huidige Vlaamse coalitie verliest een pak zetels. De N-VA gaat er acht achteruit, CD&V ook acht en Open VLD drie. Toch hebben de huidige regeringspartijen nog een meerderheid van 70 op 124 zetels. CD&V inruilen voor SP.A, een coalitie maken zoals in Antwerpen, kan theoretisch. Maar de meerderheid is zo krap (64/124 zetels) dat die eigenlijk onhaalbaar is.
Belangrijker voor De Wever is dat een coalitie tegen hem (CD&V, Open VLD, Groen, SP.A) ook onmogelijk is. De vier komen één zetel te kort. En dus is De Wever ook met 24,9 procent incontournable. Zonder N-VA gaat het niet aan Vlaamse kant (tenzij de vier er ook nog de PVDA bijnemen).
Voor alle duidelijkheid: de N-VA en Vlaams Belang samen hebben evenmin een meerderheid.
De Wever gaat als leider van de grootste partij de andere partijen uitnodigen voor een gesprek over de vorming van een Vlaamse regering. Ook Vlaams Belang krijgt een uitnodiging. Maar de kans dat hij gaat voor een voortzetting van de huidige coalite met CD&V en Open VLD, is groot. Beide hebben net zoals N-VA verloren, wat hen niet te veeleisend zal maken.
Federaal wordt het nog moeilijker. Een voortzetting van Zweeds lijkt onmogelijk. De Vlaamse partijen verliezen op federaal niveau samengeteld 16 zetels. In Wallonië staat ook de MR duidelijk op verlies (- 6 zetels). Ook de PS verliest maar veel minder (- 3 zetels), en is nog steeeds de grootste in Franstalig België. Het verlies van CDH is fors: - 4 zetels. Ecolo wint zeven zetels, de PTB/PVDA zelfs tien.
Dit is waar De Wever voor waarschuwde tijdens de campagne. Wallonië kiest links. Als daar een linkse regering op de been wordt geholpen, wordt een federale regering als optelsom van de Vlaamse en Waalse regering haast onmogelijk.U weet dat De Wever twee veto's had bij het begin van de campagne: tegen de PS en tegen Ecolo.
De Wever weet natuurlijk dat het initiatief voor een federale regering bij de koning ligt. Maar ook daar probeert hij de sleutels in handen te houden. De N-VA-voorzitter sloot vanavond in zijn speech uit dat er een federale regering zonder Vlaamse meerderheid zou komen. 'Dat willen wij niet.' En, zei hij: 'nog nooit heeft de kiezer zo massaal Vlaams-nationaal gestemd.' Hij herhaalde dit nog eens tijdens het voorzittersdebat op de VRT.
De Wevers analyse klopt
Bart De Wever verloor dan wel de verkiezingen, tegelijkertijd ziet hij zijn analyse vorm krijgen: een onbestuurbaar land dat nieuwe hervormingen, wat hem betreft in confederale zin, nodig heeft. De groei van Vlaams Belang is een instrument voor hem. Net zoals de volgende door hem geleide Vlaamse regering een strijdros tegen de Belgische constructie wordt. Dat hij een federale regering zonder Vlaamse meerderheid niet zou aanvaarden, was een eerste schot voor de boeg.
Overigens leert een blik op de politieke families in de Kamer dat de socialistische familie van PS en SP.A duidelijk groter is dan de liberale: 29 tegen 26 zetels. CD&V en CDH samen hebben er 17 en staan pas vierde, want de ecologisten halen 21 zetels.
Vlaams Belang wint 17 zetels
Het Vlaams Belang hoopt dat de partij niet aan de zijlijn moet blijven staan na de zege van vandaag. De vooruitgang van de partij is alvast erg fors, met winsten van 10 procentpunten en meer. In zetels berekend klimt de partij van 6 naar 23 om zo de tweede partij van Vlaanderen te worden. Federaal wint Vlaams Belang 15 zetels.
Het herstel van Vlaams Belang was niet onverwacht, maar de uitslagen overtreffen nog de verwachtingen. De winst komt ook niet uitsluitend van de N-VA. Die partij lijdt wel bijna overal verlies, maar Vlaams Belang werft duidelijk ook bij de drie traditionele partijen, CD&V, Open VLD en SP.A.
De andere grote verrassing van 26 mei zijn de tegenvallende resultaten van Groen. De ecologische partij blijkt te vroeg te hebben gepiekt, net als de klimaatbeweging waarop ze surfte. Er is sprake van een lichte vooruitgang op de meeste plaatsen, maar niet de opmars die nog enkele weken geleden uit peilingen bleek. De groenen hebben traditioneel een groot kiezerspotentieel, maar slagen er zelden in het om te zetten in tastbaar succes. Ook dit keer weer was de campagne een tegenvaller. De vrees voor groene regelneverij en belastingverhogingen blijft een hindernis.
Twee elementen bieden troost aan de ecologisten. De kleine winst in percentages (+1,7) zou wel vier extra zetels betekenen voor Groen in het Vlaams parlement. In het federale parlement wint Groen twee zetels. Ecolo wint dan weer fors in Wallonië en zeker in Brussel, waar de partij even de grootste leek te worden maar strandde op de tweede plek.
Ook PVDA is een winnaar. In Vlaanderen haalt de partij met 5,4 procent uiterst nipt de kiesdrempel, het levert haar vier zetels op. Federaal is de winst (samen met de Waalse PTB) nog groter: de partij gaat van twee naar twaalf.
Hilde Crevits bergt ambities op
Het Hilde Crevits-effect waarop CD&V rekende, blijft uit. Zelfs in haar eigen West-Vlaanderen doet de kandidaat-minister-presidente het niet fantastisch. Haar lijst zakt 2 procentpunten, al wordt CD&V wel de grootste in West-Vlaanderen. Dat verschijnsel werkt minder door op de Kamerlijst, getrokken door Hendrik Bogaert. Ook in de thuisprovincie van voorzitter Wouter Beke, Limburg, blijft CD&V onder de verwachtingen met -4 procentpunten. Als de christendemocraten niet fors uitpakken in hun twee sterkste provincies, kan de globale uitslag niet sterk zijn. De uitslag van het Vlaams Parlement geeft CD&V amper 15 procent (min 5 procentpunten), lang niet de 20 procent waar de partij op hoopte.
Voorzitter Beke heeft al nederig de nederlaag erkend. 'Het resultaat is teleurstellend.' Hilde Crevits moest toegeven dat haar ambities voor het hoogste politieke ambt in Vlaanderen moeten worden opgeborgen.
Open VLD houdt stand, zegt Rutten
De uitslagen voor de SP.A zijn evenmin goed. In het Vlaams Parlement verliest de partij 4 procentpunten en strandt ze op 10,3 wat net iets meer is dan de 10,2 van Groen. Ook in de Kamer is de SP.A nog heel nipt groter dan de groene concurrent.
De droom van Gwendolyn Rutten om de tweede partij in Vlaanderen te worden, ging eveneens stuk vandaag. Open VLD staat vierde met 13 procent, een verlies van één procentpunt. De positieve, hoffelijke vibe waarop Gwendolyn Rutten rekende, is er duidelijk niet gekomen. De liberalen hebben zich niet kunnen onderscheiden van de N-VA. Maar wie de nederlaag van de andere partijen bekijkt, begrijpt dat voorzitster Rutten vindt dat haar partij heeft standgehouden.
