Rood bloedt leeg: sp.a bereikt absoluut dieptepunt

Verdwijnen in de liftwand. Had het gekund, John Crombez had het gedaan. Zo omstuwd door zijn lijsttrekkers en medewerkers hij een tiental minuten eerder naar beneden is gekomen, zo eenzaam staat hij nu te wachten tot de mechanische deuren zich sluiten. Weer naar het vergaderzaaltje boven, wil hij, de desastreuze verkiezingsuitslag alleen verwerken. Weg van de camera’s, weg van de militanten, weg ook van zijn lijsttrekkers die om ter eerst richting uitgang snellen. Limburgs lijsttrekker Meryame Kitir doet dat in tranen.

Crombez zal geboekstaafd komen te staan als de socialistische voorzitter die het slechtste verkiezingsresultaat ooit liet optekenen. Een bedenkelijke totem die hij overneemt van Bruno Tobback, de voorzitter die Crombez - oh ironie - vijf jaar geleden van zijn troon stootte nadat de sp.a 14 procent scoorde bij de Vlaamse en federale verkiezingen. Een all time low waar nu nog eens een kleine handvol procenten vanaf gepitst is.

Geen woord daarover echter in de speech van de socialistische preses. Dat hij trots is op hen allemaal, schreeuwt hij zijn joelende aanhang toe. Dat Vlaanderen de socialisten de komende vijf jaar nog hard nodig zal hebben en dat ze vanuit het parlement ervoor zullen zorgen dat de wachtlijsten in de zorg weggewerkt worden. Het publiek applaudisseert, de partijtop klapt op het podium. Voor de camera’s klinkt het zo: “Het komt altijd goed met de socialisten”. Dichter bij een commentaar op de uitslag komt de voorzitter niet.

“Het is precies alsof ze daarboven een andere uitslag gezien hebben dan wij hier beneden”, analyseert Bruno Tobback droog achteraan in de zaal. Als enige kopstuk was de lijsttrekker uit Vlaams-Brabant niet uitgenodigd op het topoverleg de afgelopen uren.

Sp.a blijft steken op het niveau van de gemeenteraadsverkiezingen en dat doet zeer. “Veel zeer, als je dat wil weten”, slikt Tobback de pijn door met een pint. “Eigenlijk is de campagne gewoon nutteloos geweest”, concludeert Jan Cornillie. Het gewezen hoofd van de sp.a-studiedienst en nummer twee op de Europese lijst somt op: “Crevitseffect? Nul. Groene golf? Niks. En wij hadden even goed ook niks meer kunnen doen na oktober, blijkbaar.” Annick Lambrecht, lijsttrekker voor het Vlaams parlement in West-Vlaanderen waagt zich aan een inhoudelijk analyse. “Koopkracht en pensioenen, dat waren onze thema’s. Maar ze zijn dus blijkbaar beter gecapteerd door het Vlaams Belang.”

Auto zonder wielen

Bij sp.a overheerste nochtans het gevoel dat ze een goede campagne gereden hebben. In tegenstelling tot andere partijen liepen de socialisten nauwelijks averij op. Groen kreeg het zwaar te verduren met de salariswagens, een maatregel die zo onpopulair bleek dat ze hem zelf op den duur niet meer uitgelegd kregen. Open Vld zat zo onopvallend in de campagne dat Gwendolyn Rutten zich in een wanhoopspoging kandidaat-premier verklaarde en Bart Somers al een onbestaande ministerpost in de Vlaamse regering opeiste.

Sp.a daarentegen wist zelf een behoorlijke prik uit te delen. In de laatste eindspurt naar 26 mei reed voorzitter John Crombez zijn collega Bart De Wever (N-VA) klem in een pensioendebat op Terzake door te citeren uit het N-VA-partijprogramma. De socialisten scoorden zo op eigen terrein: zorgzekerheid. Het is een lijn die de partij anderhalf jaar geleden heeft uitgezet, toen ze #nieuwestrijd en haar ‘nieuw socialisme’ lanceerde. Een lijn die ze behoorlijk consequent heeft aangehouden. 

Maar dat parcours blijkt geen zoden aan de dijk te hebben gezet. De oppositie die jarenlang niet pakte, de schade die ze in het zog van de PS opliep met de Publifin-affaire, het debacle met de F-16-mails: het heeft de geloofwaardigheid van sp.a een zware knauw gegeven. En dan moest een groot deel van de klus ook nog eens geklaard worden door jonge, voor het grote publiek volslagen onbekende gezichten.“We zijn twee jaar lang zo goed als alleen met onszelf bezig geweest met die hele decumul”, zegt Tobback. “In feite was dat ook gewoon anti-politiek. Ik zal nooit begrijpen waarom we de mensen pas op twee maanden voor de verkiezingen hebben laten weten dat we ook een inhoudelijk verhaal hadden.”

In de campagne mogen er bij sp.a dan geen wielen afgedraaid zijn, ze zaten wellicht al lang niet meer op de wagen.

Voorzittersverkiezingen

“Zeg nooit nooit”, zucht een aangedane uittredend Vlaams fractieleider Joris Vandenbroucke op de vraag of sp.a met zo’n resultaat aanspraak kan maken op mee besturen. “Maar het lijkt me dat oppositie meer aangewezen is”, zegt Vandenbroucke. Tobback stelt het, naar goede gewoonte, scherper. “Laat ons hopen dat we niet zo dwaas zijn om met dit resultaat in een onderhandelingsronde te stappen.”

Het lot van Crombez lijkt al even bezegeld. Niemand die het zwaard van Damocles zondagavond wil laten neerdalen, niemand die niet beseft dat zijn positie de facto onhoudbaar geworden is. “Ik ben trots jullie voorzitter te zijn”, besloot Crombez zijn speech. Afwachten of hij dat maandag na het partijbureau nog is. Het enige wat de Oostendenaar nog respijt kan geven is dat er na de zomer sowieso voorzittersverkiezingen gepland staan. En het feit dat niemand op dit moment staat te springen om het roer over te nemen.