‘Radioactieve wolk die over Europa trok, kwam toch niet van Rusland’

Voor de tweede keer is de Russische commissie voor Kernenergie van gedachte veranderd over de nucleaire wolk die eind oktober en begin november over Europa is getrokken. De bal ging aan het rollen toen de Franse nucleaire waakhond IRSN sterk verhoogde - maar voor de mens onschadelijke - concentraties ruthenium-106 waarnam in de Europese lucht.

Ruthenium-106 is een onstabiel, radioactief isotoop dat niet van nature voorkomt op aarde, maar wel als product van atoomsplitsing in kernreactoren ontstaat. Omdat het isotoop uiterst vluchtig is (met een halveringstijd van een half jaar), wordt het regelmatig ook gebruikt in radioactieve geneeskunde zoals bij het bestrijden van tumoren achter het oog.

De Russen meten geen verhoogde waarden

De Franse waakhond bakende de ‘zone van herkomst’ van de nucleaire wolk af tussen de Oeral en de Wolga-rivier, waardoor aan het licht kwam dat er in Rusland of Kazachstan eind september een nucleair ongeval moest hebben plaatsgevonden. De Russische commissie voor Kernenergie reageerde nog diezelfde dag: ‘Er zijn geen abnormale waarden gemeten.’

De Russen meten extreem verhoogde waarden

Maar enkele dagen later bleken ook Russische meteorologische diensten iets eigenaardigs waargenomen te hebben in het dorp Argayash. ‘De concentraties ruthenium-106 waren daar extreem hoog: tot 986 keer hoger dan het jaarlijks gemiddelde op die plek.’

De extreem verhoogde concentratie ruthenium-106 was geen goed nieuws voor de streek, die vlakbij het nucleair complex Majak ligt, waar in 1957 een grote kernramp plaatsvond (enkel de rampen van Tsjernobyl en Fukushima waren ernstiger). Door die ramp en door het blijvend dumpen van radioactief afval in rivieren en de bodem, zijn de radioactieve waarden in de streek al decennialang hoger dan goed is voor de gezondheid van de omwonenden. Dat het - al schadelijke - jaarlijkse gemiddelde met 986 keer werd overschreden, was volgens de Russische meteorologen ‘een voedingsbodem voor kanker en andere stralingsziekten bij omwonenden’.

Na die bevindingen keerde de Russische commissie voor Kernenergie haar kar. ‘Er is inderdaad een probleem met de radioactieve waarden in de lucht’, klonk het in de Russische media. ‘Wij zullen dit op elke mogelijke manier onderzoeken. De veiligheid van onze burgers en onze werkwijze staan centraal.’

De Russen meten dan toch niets (en wat ze meten, is niet van hen)

Case closed? Toch niet helemaal, want na verder onderzoek kwam de Russische commissie voor Kernenergie met een nieuw perscommuniqué naar buiten. ‘Nieuw onderzoek van de luchtkwaliteit in de directe omgeving van Argayash wijst uit dat er geen ruthenium-106 aanwezig is in de lucht’, luidde het. ‘De radioactieve stoffen die we in de lucht maten, zijn niet anders van samenstelling of intenser dan anders. De nucleaire wolk die in het Westen gemeten werd, komt niet van onze regionen.’

Wat de commissie wel heeft gemeten, is een ‘bijzondere’ afwijking van de waarden op ‘een specifieke plek’. Dat zou volgens de commissie - die grotendeels bestaat uit afgevaardigden van het het Russisch federaal agentschap voor kernenergie, Rosatom, dat het nucleaire complex in Majak runt - te wijten zijn aan het neerstorten van een satelliet, die ‘deeltjes zal hebben vrijgegeven’.

‘Er is niets in de lucht gemeten, dus heeft zwartepieten richting Majak, hoe gemakkelijk dat ook is, geen zin’, besloot Rosatom-woordvoerder Vladislav Bochkov.

Greenpeace eist ‘echt onderzoek’

‘Dat er enkel in de lucht gemeten wordt en niet in de bodem en het water, is veelzeggend’, aldus de nucleair expert bij Greenpeace Rusland. ‘Nergens wordt gesproken over verhoogde radioactieve waarden in de rivieren of de grond, omdat men daar niet wil meten. Bovendien druisen deze nieuwe bevindingen in tegen alles wat de Russische meteorologische diensten hebben vastgesteld.’

Greenpeace Rusland eist een ‘echt onderzoek’: de milieuorganisatie wil dat er officieel bodemstalen en stalen van de nabijgelegen rivieren worden genomen. ‘We zijn een petitie gestart om meer druk te zetten en zamelen geld in om onafhankelijke experts in te schakelen.’