Buurster van de zon vertoont mega-explosie en dat is slecht nieuws voor eventueel leven op Proxima b
Astronomen hebben een spectaculaire explosie waargenomen op Proxima Centauri, de ster die het dichtst bij de zon staat. Een paar seconden lang produceerde Proxima veertienduizend keer zoveel ultraviolette straling als normaal.
De krachtige uitbarsting van nu is slecht nieuws voor eventuele levensvormen op de aardeachtige planeet Proxima b, die eens in de elf dagen rond de dwergster cirkelt, op een afstand waar de temperatuur in principe geschikt is voor leven. ‘Kan een planeet werkelijk bewoonbaar zijn onder deze omstandigheden?’, vragen de sterrenkundigen zich af in Astrophysical Journal Letters.
Onderzoeksleider Meredith MacGregor van de Universiteit van Colorado kwam twee jaar geleden al een uitbarsting van microgolfstraling op het spoor, waargenomen door de schotelantennes van het Alma-observatorium in Chili. Om erachter te komen wat er tijdens zo’n explosie op andere golflengten gebeurt, besloot ze om Proxima regelmatig in het oog te houden met negen verschillende telescopen.
Heldere uitbarsting
Op 1 mei 2019 was het destijds raak. Alma zag opnieuw een zeer heldere uitbarsting, en op hetzelfde moment registreerde de Hubble Space Telescope de enorme UV-flits. Opmerkelijk genoeg was er in zichtbaar licht niet zo veel aan de hand: Proxima nam nog niet 1 procent toe in helderheid, en dat gebeurde bovendien een minuut later, zo bleek uit metingen van ruimtetelescoop Tess.
Ook op onze eigen zon komen af en toe uitbarstingen voor, maar de explosie op Proxima slingerde honderd keer zo veel energie de ruimte in als de krachtigste zonnevlam die ooit is waargenomen. Bovendien vertonen kleine dwergsterren zoals Proxima veel vaker zulke heftige flitsen, vermoedelijk veroorzaakt door verstrengelde magneetvelden.
Wat het geweld op de ster betekent voor de bewoonbaarheid van planeet Proxima b is moeilijk met zekerheid te zeggen. ‘Het gaat in ieder geval niet helpen,’ zegt Ignas Snellen van de Leidse Sterrewacht, die niet bij het onderzoek was betrokken. Energierijke ultraviolette straling beschadigt levende cellen en complexe moleculen zoals dna.
Getijdenkrachten
Wel is het zo dat de planeet als gevolg van getijdenkrachten altijd dezelfde kant naar de ster toekeert, net zoals de maan dat doet bij de aarde. Op de nachtzijde van Proxima b zouden organismen dus mogelijk wél kunnen overleven.
Volgens Snellen is het ook nog maar de vraag of de dampkring van een planeet op den duur niet wordt weggeblazen door al die uitbarstingen. Zonder dampkring kan er geen vloeibaar water op het planeetoppervlak voorkomen. De James Webb Space Telescope, die komend najaar gelanceerd moet worden, gaat hier mogelijk uitsluitsel over geven.
‘Een van de eerste waarnemingsobjecten voor James Webb is exoplaneet Trappist-1b,’ zegt Snellen. ‘Die draait ook rond een dwergster, en is gemakkelijker te bestuderen dan Proxima b. Als die planeet wel een atmosfeer blijkt te hebben, zou dat natuurlijk prachtig zijn – dan geldt dat waarschijnlijk ook voor andere, vergelijkbare werelden.’