Klucht-acteur John Lanting (88) overleden

John Lanting had als kind al de droom om clown te worden. Hij begon zijn theaterloopbaan als toneelknecht in de Haarlemse schouwburg en was een tijdlang gids op rondvaartboten in Amsterdam. In 1956 studeerde hij af aan de Toneelschool in Amsterdam, waarna hij tot 1964 als acteur verbonden was aan het Rotterdams Toneel. Lanting werd nationaal en internationaal bekend met zijn solovoorstelling De Aap, die ook op televisie werd uitgezonden.

In 1971 begon Lanting als theaterproducent, samen met collega Jacques Senf, het Theater van de Lach. Dat bracht in de jaren zeventig, tachtig en negentig talloze kluchten op de planken, vaak vertalingen van Engelse succesnummers zoals Nee schat, nu niet (Not now, Darling). Inhoudelijk gingen de meeste van die producties, met titels als Een kus van een Rus (1980), Een scheve schaats (1981) en Japon over het balkon (1994) over voorgenomen overspel dat er door een reeks komische en ontmoedigende verwikkelingen uiteindelijk nooit van komt. 

John Lanting tekende zelf meestal voor de vertaling en regie, en speelde altijd de hoofdrol: vaak een struikelende en miskleunende sukkel. Vanaf 1973 tot in de jaren tachtig zond de TROS de shows met veel succes uit op tv.  

Meester in samenzweren

De komiek Lanting was meester in samenzweren met het publiek. Hij stapte voortdurend in en uit zijn rol voor komische terzijdes, een waarschuwing – ‘let nu goed op!’ – of venijnig commentaar op een medespeler of zichzelf. 

Geen acteur had zo’n hechte, directe band met zijn toeschouwers. Nog voor een voorstelling begon, verscheen Lanting al voor het voordoek om de volle zaal welkom te heten en te enthousiasmeren voor wat er zou komen. De belangrijkste vraag van zo’n avond, zei hij eens, is natuurlijk hoeveel deuren het decor heeft – verwijzend naar de deurenklucht, geuzennaam van het genre. “En mijn antwoord is: genoeg!”

Lanting hoefde zijn geknepen stem maar iets omhoog te laten schieten of de zaal lag al plat. Als koning van de klucht kon hij verschillende manieren van lachen bij zijn publiek onderscheiden, zei hij eens: de gniffellach, de harde lach, de achter-de-hand-lach, de besmuikte lach en ‘windkracht acht’ – als de zaal niet meer bijkwam.

Verguisd door critici

Dat Lanting vanwege zijn ‘onderbroekenlol’ geregeld door critici werd verguisd, deerde hem nooit, zei hij in een televisie-interview in 2005. ‘Een zaal vol mensen die zich bescheuren van het lachen, vind ik een betere recensie dan die van welke criticus ook.’ Bovendien was het genre van de klucht lang niet zo gemakkelijk als het lijkt, benadrukte hij vaak. Op tv zei hij dat het verschil tussen een geslaagde en een mislukte grap secondewerk is. ‘Ik ben perfectionistisch op het dwangmatige af, ja, dat mag je wel zeggen.’

Een poging om een keer iets anders dan een klucht te maken, strandde op de teleurstelling van zijn trouwe publiek. ‘Een bezoekster zei me na afloop: ‘‘We hebben de deuren gemist, meneer Lanting. Wilt u dat nooit meer doen?’’.’

Hoewel hij in 1996 na een carrière van 40 jaar stopte met acteren, bleef hij wel actief achter de schermen. Zo wierp hij zich op als regisseur voor collega-komieken als Paul van Soest. Begin 2016 gaf John Lanting zijn allerlaatste publieke optreden tijdens een ‘kluchtclinic’ voor twintig amateurspelers.