Tijdens het spelen van een online schietspel wordt Kees continu doodgeschoten. Hij heeft geen schijn van kans, omdat zijn tegenstanders zijn uitgerust met de beste wapens en allerlei upgrades.
Er is een manier waarop hij mogelijk weer kan winnen. Verborgen in een spelmenu zit de optie om echt geld in de game te investeren. In ruil daarvoor krijgt hij schatkisten, die zijn gevuld met wapens, upgrades en outfits voor zijn gamepersonages.
Deze ‘lootboxen’ hebben in de afgelopen jaren een opmars gemaakt in games. Steeds meer ontwikkelaars voegen de betaaloptie toe, in een poging om extra geld aan hun titels te verdienen.
Onderzoek
De Nederlandse Kansspelautoriteit startte onlangs een onderzoek naar de digitale gamepakketten. Critici vrezen dat lootboxen een vorm van gokken zijn, omdat de koper niet vooraf weet wat hij of zij aanschaft.
De Kansspelautoriteit zegt dat vooral bij minderjarigen een kans bestaat dat ze de gevolgen niet kunnen overzien. Een verslaving voor het kopen van lootboxen zou ertoe kunnen leiden dat gamers een gokschuld krijgen.
Kiest de autoriteit ervoor om de games als gokspellen te classificeren, dan kan dit leiden tot een verkoopverbod. Op het moment is er geen wet voor online kansspelen, waardoor ze niet in Nederland mogen worden aangeboden. Er ligt wel een wetsvoorstel bij de Eerste Kamer.
Verslavend
Volgens hoogleraar Jeroen Lemmens van de Universiteit van Amsterdam zijn lootboxen hoe dan ook verslavend. "De gewenste beloning volgt lang niet altijd op het openen van een lootbox", vertelt hij.
"Onderzoek heeft aangetoond dat dergelijke beloningspatronen een sterk motiverend effect hebben op ons gedrag, waardoor we de handeling vaker zullen herhalen en het gedrag langer kunnen volhouden. Dit kan vervolgens leiden tot een gokverslaving."
Lemmens benadrukt dat niet iedereen meteen verslaafd zal raken aan een lootboxgame. Verslavingsgevoeligheid is volgens hem ook afhankelijk van onder andere persoonskenmerken, sociale invloeden en de omgeving hebben spelen ook een rol.
Electronic Arts (EA), uitgever van de nieuwe game Star Wars Battlefront II, denkt niet dat lootboxen aan verslaving of gokken te verbinden zijn. "Het is voor ons vooral belangrijk een eerlijke en leuke ervaring te maken", aldus een woordvoerder tegenover NU.nl. "De mogelijkheid voor spelers om te slagen in de game is niet afhankelijk van het kopen van lootboxen. Daarnaast kunnen ze gewoon in de game worden verdiend."
Star Wars
Veel games bieden vooral cosmetische upgrades in lootboxen, zoals nieuwe pakjes voor een personage. Die voorwerpen geven geen praktisch voordeel, zoals bijvoorbeeld een beter wapen wel zou geven. Dat is volgens veel gamers daarom 'eerlijk'.
Het lootboxsysteem van de nieuwe game Star Wars Battlefront II was één van de grote redenen voor de ophef rond het vermeende goksysteem. In deze schatkisten zitten wel upgrades die een voordeel ten opzichte andere speler geven. Een gamer die veel wil betalen, maakt hierdoor meer kans om te winnen dan iemand die niks extra’s in het spel steekt.
Gamer en spelontwikkelaar Martijn Plass keek ook lange tijd uit naar de nieuwe Star Wars-titel. “Battlefront II stond bovenaan m'n wenslijstje voor Sinterklaas en kerst, maar nu niet meer”, verzucht hij. “Microtransacties zelf heb ik geen problemen mee, zolang je niet wordt gedwongen om ze te gebruiken. Want dan hadden ze dat bedrag in de aankoopprijs moeten voegen.”
De lootboxen in de game noemt Plass ook een vorm van gokken. “We trainen onze kinderen al om gokken leuk te vinden met AH-verzamelkaartjes. Ik weet niet waarom we het allemaal massaal prima vinden om overal gokelementen in te stoppen.”
Plass staat niet alleen. Toen een medewerker van gameuitgever EA reageerde op klachten over de optionele betalingen in de nieuwe Star Wars-game op het internetforum Reddit, werd hij belaagd met kritiek. Inmiddels is deze reactie het meest bekritiseerde bericht op Reddit ooit.
De Star Wars-game is niet de enige in zijn soort. Onder andere FIFA maakte daarvoor al gebruik van een vergelijkbaar systeem in zijn Ultimate Team-modus, waarbij spelers kaarten kunnen kopen om hun teams te versterken.
De populaire shooter Overwatch van Activision Blizzard biedt ook lootboxen aan, met alleen cosmetische upgrades voor personages. Hierdoor worden spelers met veel geld niet sterker in de game.
Meer geld nodig
Critici wijten de opmars van dergelijke systemen vaak aan de groeiende kosten voor game-ontwikkeling. Spelstudio’s worden steeds groter en hebben hogere budgetten nodig om te concurreren. In 2013 bleek de nieuwe Tomb Raider-game niet zijn financiële doelstelling te hebben gehaald, ondanks dat er 3,4 miljoen kopieën voor circa 60 euro per stuk waren verkocht.
Ontwikkelaars proberen inmiddels geld uit andere bronnen te halen, door spelers te laten betalen voor extra’s. Dat is een strategie die zich op de mobiele markt al heeft bewezen. Gamebedrijf Nintendo zei onlangs dat de mobiele strategiegame Fire Emblem Heroes een hogere winstmarge had dan Super Mario Run. Voor Mario wordt eenmalig een betaling gevraagd, terwijl Fire Emblem gratis is met in-game aankopen.
In het afgelopen kwartaal kwam 93 miljoen dollar van de digitale verkopen van EA uit de verkoop van games, terwijl maar liefst 255 miljoen dollar werd verdiend met de verkoop van 'extra content'. Daarmee spreekt EA over inkomsten uit bijvoorbeeld extra levels, abonnementen en advertenties binnen games.
Activision Blizzard zag op zijn beurt ook de omzet afkomstig uit extra aankopen binnen games toenemen. In het tweede financiële kwartaal van 2017 boekte het bedrijf 1,15 miljard dollar aan omzet via abonnementen en extra inkomsten zoals deze microtransacties. De ouderwetse verkoop van games leverde een omzet van 481 miljoen dollar op.
Tijdelijke maatregelen
In Nederland zullen er pas mogelijke maatregelen tegen games worden getroffen als de Kansspelautoriteit concludeert dat de betreffende games als gokken gezien kunnen worden. Dat kan de autoriteit pas zeggen zodra het onderzoek is afgerond.
“In dit specifieke geval zou het een grote stap vooruit zijn als de lootboxen officieel tot gokken bestempeld worden”, denkt Plass in elk geval. “Dat zou EA dwingen om na te denken over wat een spel boeiend maakt om te kopen, in plaats van dat ze er een casino van maken.”
Hoewel de Belgische kansspelcommissie ook nog een onderzoek heeft lopen, pleit de minister van Justitie daar al voor een verbod op games met lootboxen. Daarvoor wil hij spreken met de Europese Unie.
In de tussentijd heeft EA tijdelijk zijn microtransacties in Star Wars Battlefront II uitgeschakeld. Het bedrijf zegt optionele betalingen later weer te willen activeren, zodra ze een idee hebben hoe het systeem kan worden aangepast. Het lootboxsysteem in EA’s racegame Need for Speed Payback is deze week ook aangepast.
Tegelijkertijd overweegt PEGI, de organisatie die leeftijdsclassificaties geeft aan games, hoe consumenten beter kunnen worden ingelicht over de aanwezigheid van extra aankopen in games. Dat doet PEGI op dit moment al in Google Play, de Nintendo eShop en de Microsoft Store. Sony zou ook plannen hebben dit systeem te implementeren. Of pc-gameswinkel Steam dit ooit wil doen, is nog niet bekend.