Voor het van Religie en zingeving moesten we een blog maken over een onderwerp. Hiervoor koos ik afscheid nemen. Omdat volgens mij elke kleuterleidster hier mee in contact komt. De vragen waar ik een antwoord op wou vinden waren: Onderzoeksvragen:
1. Hoe evolueert het afscheid nemen bij jonge kinderen (2-6 jaar) en is dat verschillend tegenover volwassenen?
2. Wat is de taak van de school en de kleuteronderwijzeres in het ondersteunen van het rouwproces?
3. Wat is het belang van een uitleg van de ouders tegenover het kind rond de dood van de overleden persoon?
Hierbij kom je wat meer te weten over de evolutie van het afscheid nemen bij jonge kinderen, wat men als school kan doen om kinderen en ouders te ondersteunen en wat er belangrijk is bij een uitleg rond de dood.
Persoonlijk vind ik de 2de vraag het belangrijkste, een school moet het kind zo goed mogelijk begeleiden en het thema de dood niet ontwijken. We zijn snel geneigd dit te doen, maar het is belangrijk dat we kinderen leren omgaan met gevoelens en emoties.
Ik kan begrijpen dat dit moeilijk is als kleuteronderwijzeres en dat hier soms geen tijd voor is. Maar toch zou men er eens tijd voor moeten kunnen maken en ingaan op de noden van de kinderen. Zoals ingaan op de gebeurtenis die een kind heeft meegemaakt en de klas hier aan aanpassen. Bv een stiltehoekje waar dat kindje zich even kan terugtrekken en indien je tijd hebt kan je hier bij gaan zitten en praten over zijn gevoelens en emoties.
Het kan ook zeer handig zijn om als school een plan te hebben om te weten hoe je moet reageren wanneer er iemand binnen het schoolteam (kinderen of leerkrachten) overlijd. Dit kan lijden tot goed overwogen beslissingen op het moment dat zich dit voordoet.
Zelf ben ik ook van mening dat kleuteronderwijzeressen kunnen ondersteunen wanneer er iemand in de kring van het kind overlijd. Al is het eens laten weten dat je een gesprekje hebt gehad met hun zoon/dochter. Of aan de schoolpoort eens vragen hoe het nu met hun persoonlijk gaat.
Dit komt ook aan bod in mijn blog. Heb je meer interesse of wil je al informatie opdoen voor als het gebeurt ga dan zeker eens kijken op www.bloggen.be/anneliesbaruch Het gaat zowel over kinderen en kleuteronderwijzers die overlijden binnen het schoolteam of kinderen waarvan een familielid net overleden is. En hoe je hier mee kan omgaan.
Voor het van Religie en zingeving moesten we een blog maken over een
onderwerp. Hiervoor koos ik afscheid nemen. Omdat volgens mij elke
kleuterleidster hier mee in contact komt. De vragen waar ik een antwoord op wou
vinden waren: Onderzoeksvragen:
1. Hoe evolueert het
afscheid nemen bij jonge kinderen (2-6 jaar) en is dat verschillend tegenover
volwassenen?
2. Wat is de taak van
de school en de kleuteronderwijzeres in het ondersteunen van het
rouwproces?
3. Wat is het belang
van een uitleg van de ouders tegenover het kind rond de dood van de overleden
persoon?
Hierbij kom je wat meer te weten over de evolutie van het
afscheid nemen bij jonge kinderen, wat men als school kan doen om kinderen en
ouders te ondersteunen en wat er belangrijk is bij een uitleg rond de dood.
Persoonlijk vind ik de 2de vraag het belangrijkste, een
school moet het kind zo goed mogelijk
begeleiden en het thema de dood niet ontwijken. We zijn snel geneigd dit te
doen, maar het is belangrijk dat we kinderen leren omgaan met gevoelens en
emoties.
Ik kan begrijpen dat dit moeilijk is als
kleuteronderwijzeres en dat hier soms geen tijd voor is. Maar toch zou men er
eens tijd voor moeten kunnen maken en ingaan op de noden van de kinderen. Zoals
ingaan op de gebeurtenis die een kind heeft meegemaakt en de klas hier aan
aanpassen. Bv een stiltehoekje waar dat kindje zich even kan terugtrekken en
indien je tijd hebt kan je hier bij gaan zitten en praten over zijn gevoelens
en emoties.
Het kan ook zeer handig zijn om als school een plan te
hebben om te weten hoe je moet reageren wanneer er iemand binnen het schoolteam
(kinderen of leerkrachten) overlijd. Dit kan lijden tot goed overwogen
beslissingen op het moment dat zich dit voordoet.
Zelf ben ik ook van mening dat kleuteronderwijzeressen
kunnen ondersteunen wanneer er iemand in de kring van het kind overlijd. Al is
het eens laten weten dat je een gesprekje hebt gehad met hun zoon/dochter. Of
aan de schoolpoort eens vragen hoe het nu met hun persoonlijk gaat.
Dit komt ook aan bod in mijn blog. Heb je meer interesse
of wil je al informatie opdoen voor als het gebeurt ga dan zeker eens kijken op
www.bloggen.be/anneliesbaruch Het gaat zowel over kinderen en
kleuteronderwijzers die overlijden binnen het schoolteam of kinderen waarvan
een familielid net overleden is. En hoe je hier mee kan omgaan.
Extra uitleg bij vraag 2: Wat is de taak van de school en de kleuteronderwijzeres in het ondersteunen van het rouwproces?
Beste lezer,
Verwerken
van verlies bij kleuters
Kinderen leren hun verlies verwerken in hun spel. Ze
gaan de gebeurtenis naspelen. Zo kan een schoendoos al snel een doodskist worden,...
Heb hier oog en belangstelling voor, het is normaal dat het kind dit gedrag
stelt, dat is zijn manier van uitdrukken.
Kleuters zitten ook met enorm veel vragen: hoe, wat,
waarom van het doodgaan. Ze willen onderzoeken of het niet anders kon. Pas later
komen de herinneringen en het verdriet, terwijl volwassenen dit meteen al
voelen. Dit omdat ze weten wat de dood inhoud en dat het misschien niet
onvermijdelijk was en dat ze niet meer zal terugkomen. Ook stellen kleuters
zich veel vragen over de persoon in de kist zoals is het daar niet koud, wordt
hij niet vies, heeft hij geen honger,... Het is belangrijk als opvoeder (ouders
en leerkrachten) om hier op in te gaan.
To do op school
§ Op school moet er een atmosfeer zijn waarin het niet
erg is u emoties te tonen en aan te geven dat deze tot het dagelijkse leven
behoren.
§ Ga in op het onderwerp 'dood' niet uit de weg, hier
kan veel over worden gesproken en zeker ook wanneer er niemand iemand heeft
verloren. Dit kan ook in het door dagelijkse leven en zo leren kleuters al een beetje
omgaan met de dood en de inhoud van de dood.
§ In de school kan men ook een stille ruimte of hoek
voorzien. Dit kan per gang, per klas, één in het gebouw,... Maar hier moeten
zeker goede afspraken over worden gemaakt. Zo mogen andere kleuters het kind niet storen
of mag het kind na dat hij de hoek heeft bezocht nergens anders naar toe en
terug naar de juf gaan. Ook is het belangrijk dat de juf kan praten over de
gevoelens met het kind. (Dit hoeft niet verbaal te zijn, kan ook via prenten,
maskers, tekeningen,...)
§ Als school een basishouding aannemen en een steun
aanbieden. Niet alleen voor de kleuters, maar ook voor de ouders.
§ Ritueel maken waar je naar kan teruggrijpen in
crisismomenten, kring vormen en stil zijn. Laat leerlingen ook initiatief nemen
in het maken van deze rituelen en volg hen hierin (in het mate van het
mogelijke)
§ Wanneer er een leerling of leerkracht is
overleden kan men een foto ophangen op
een plaats waar veel mensen komen, dat geeft steun aan de betrokken partijen
(kinderen en ouders). Dit geeft ook de kans de herinnering levend te houden.
Dood zijn betekend niet dat ze vergeten is.
Vele scholen werken met een stappenplan
Wanneer er een
leerling of leerkracht overlijd.
Wat je moet bespreken:
Eerste opvang. Opvang van de persoon die het nieuws komt melden, wie
zal hier voor zorgen?
Het crisisteam. Dit bestaat uit de directeur, juf/meester van het
kind, eventueel enkele specialisten. Eén persoon is eindverantwoordelijke.
Het crisisteam staat in voor het regelen van praktische zaken en
informatie verlening, nazorg voor de achtergeblevenen,... Het team houd
ook in het oog wie er allemaal nog moet geïnformeerd worden over het
overlijden.
Het slecht nieuwsgesprek. Wanneer
een kleuter of ju/meester sterft mogen de geplande activiteit zeker niet
doorgaan als gepland. Er moet dan plaats gemaakt worden voor het verdriet
en stilte in de klas. Beslis ook wie de klas zal informeren en doe dit zo
correct mogelijk. Je kan aan de kleuters ook tonen dat jij als juf er
pijn/verdriet van hebt en dat als ze moet wenen de kleuters dit ook kunnen
begrijpen. Kinderen kunnen hier heel respectvol mee omgaan.
Wat met kleuters die het echt moeilijk hebben? Naar stille ruimte?
Alleen laten, iemand ervoor laten zorgen, ouders bellen,... Ook is het dus
belangrijk dat de ouders van de kinderen op de hoogte gebracht worden. De
ouders van de klas waarin de kleuter/juf overleden is kunnen indien
mogelijk zo snel mogelijk geïnformeerd worden, afspraak thuis,telefoon,
brief,... Zo kunnen de ouders beslissen of het kind al dan niet op school
blijft en ingrijpen wanneer het het kind teveel wordt.
Wat
moet er in de brief staan? Daarin moet staan: precieze informatie, wat de
school doet qua opvang, wat ouders thuis kunnen doen, bij wie ze terecht kunnen
met eventuele problemen.
Ook moet er worden afgesproken wie er met de ouders van de overleden
kleuter contact opneemt en eventueel op huisbezoek gaat. Overleg met hun
hoe de anderen afscheid van het kind kunnen nemen en blijf hun uitnodigen
voor schoolfeesten,...
Wat bij een overlijden tijdens de vakantie: wat doen we minimaal op
dat moment? Hoe vangen we de kleuters op na de vakantie? Kunnen kleuters
uitzonderlijk 1dag naar de school komen samen met ouders (verbondenheid)
Neem ook tijd om te evalueren, gaat het goed? Wat kan beter?,...
Kind
verliest oma of opa
Ook wanneer het kind een familielid verliest is het handig
als men binnen de school enkele afspraken heeft die gelden. Bv moetjes die even
wegvallen, mag naar stille ruimte,...
Maar ook naar de ouders toe, als hier geen afspraken
over zijn kan het dat de ene juf van het ene kind hier niets over zegt tegen de
ouders terwijl de juf van het broertje of zusje dat wel doet. Zo zou het handig
zijn als hier enkele afspraken over zijn, zoals samen vragen stellen,
regelmatig eens vragen hoe het met de persoon gaat,... Soms hebben ouders ook
nood aan een babbel er over. En wanneer het kind ziet dat de juf en ouder hier
samen over praten kan het zijn dat de kleuter dan ook sneller naar deze persoon
zal toe gaan om zijn hart te luchten of om emoties niet langer verborgen te
houden.
Ook kan het handig zijn als men aan de andere kleuters
van de klas dit zegt zodat deze ook de oorzaak weten van het 'anders' gedrag
van de kleuter. Zo kan het ook dat de juf hier minder snel streng tegen is
omdat ze de reden kent en dat andere kindjes dat soms ook moeten begrijpen. Dit is natuurlijk ook afhankelijk van de
situatie waarin het zich voordoet.
Vraag 3: Wat is het belang van een uitleg van de ouders tegenover het kind rond de dood van de overleden persoon?
Belang
uitleg naar kinderen toe
Belangrijk dat je zo eerlijk mogelijk antwoorden biedt op
hun vragen. De meeste kinderen begrijpen nog niet wat er gebeurt. Steek je
eigen verdriet niet weg, kinderen zijn zeer sensitief. Verdriet mag er zijn,
geef dit ook plaats om er te zijn. Het hoort ook bij het verwerkingsproces.
Wanneer je zelf je verdriet niet uit gaan de kinderen denken dat dit niet mag
en gaan dit zelf dan ook op kroppen. Waardoor ze het verdriet geen plaats gaan
geven en dit kan leiden tot psychosomatische klachten (hoofdpijn,
slapeloosheid) of in afwijkend gedrag zoals agressie, slechte schoolresultaten.
Wie met de dood wordt geconfronteerd moet door de pijn en alles wat dit proces
onderdrukt verlengt het. Wanneer men zelf hun verdriet toont aan de kinderen
gaan de kinderen ook zien dat ook al heb je veel verdriet, dat je soms ook nog
wel eens plezier kan hebben of kan lachen. Zo is het belangrijk dat je de
kinderen ook nog laat zien dat je van hen houdt en ze bij jou terecht kunnen
met al hun vragen. Dit is zeker en vast niet gemakkelijk, zeker niet wanneer
zelf u partner overleden is en je aan je kinderen moet uitleggen dat hun mama
of papa er niet meer is. Zelf zit u met een heel grote leegte en vanaf dan
staat u er alleen voor. De opvang van u kinderen, hun en uzelf leren het
verdriet te verwerken. Het is echt niet makkelijk, maar na een tijdje zal het
verdriet een beetje helen. Laat plaats voor het verdriet en steun de kinderen
hier ook in. Bijvoorbeeld niet: 'Wenen is voor kleine kinderen' of 'laat zien
dat je een grote jongen bent'. De kinderen zitten ook met een heel groot
verlies en omdat ze dit nog niet begrijpen is dit nog moeilijker voor hun. Waar
is mama? Ze komt nog terug, niet? Ik mis haar, ik wil dat ze terug komt. Deze
zinnen en vragen zullen waarschijnlijk ook opduiken, afhankelijk van de
leeftijd van de kinderen. Ook hier is het zeer belangrijk dat men zo eerlijk
mogelijk blijft en de kinderen geen goede hoop geeft op iets dat er niet is.
Daarom is een uitleg ook heel belangrijk, zoals zeggen dat mama/papa/oma/opa of
wie dan ook niet meer zal terugkomen. Je kan er natuurlijk wel iets aanknopen
zoals als je je ogen sluit kan je hem zien of de overledene kijkt van boven uit
en let op jou. Je mag gerust je kinderen laten geloven in het leven na de dood,
want misschien is dat er wel? Maar het is wel enorm belangrijk dat de kinderen
ergens weten dat ze de overledene niet meer gaan zien of er niet meer mee gaan
kunnen spelen,... Dit is een belangrijk aspect voor hun om tot besef te komen
wat de dood juist inhoud.
Praten kan zeker en vast helpen, praat over het overlijden
van de persoon. Hoe vaker men praat over het verlies van de overleden persoon,
hoe meer men er mee leert leven.
Een manier om het verlies te helpen verwerken kan ook zijn
rituelen die men vroeger deed met deze persoon blijven uit te voeren. Het moet
natuurlijk wel iets zijn dat u troost bied in u rouwproces en waarmee u denkt
dat u de overleden persoon eer mee doet. Zo leggen bv sommige kinderen elke dag
een knuffel bij de foto van hun overleden moeder. Wat je juist doet is meestal
ook leeftijdsgebonden. Maar het belangrijkste is dat het past bij wie u bent,
en hoe u bent.
Voila, het antwoord op de laatste vraag.
Binnenkort volgt nog mijn nieuw standpunt en de lezersbrief, maar geniet eerst al maar van deze teksten.
Vraag 2: Wat is de taak van de school en de kleuteronderwijzeres in het ondersteunen van dit rouwproces?
cTaak
van de KO en de school.
De kls begrijpen het woord dood nog niet, maar ze snappen
wel dat iemand er niet meer is. Het onomkeerbare snappen ze nog niet. Daarom is
het belangrijk dat de KO en school openstaat voor vragen van de kls en ouders.
Ook wanneer de ouders afkomen met vragen moet de school en de KO hier open voor
staan.
Activiteiten en ideeën voor de kleuteronderwijzeres en de
school.
De KO kan hier veel aandacht aan besteden, bv door ze iets
bij te leren over gevoelens. Dit kan al een hele steun zijn en kan hun dan toch
een beetje hulp geven in het verwerken van het afscheid nemen van een
persoon.
Ideeën: axenroos schildpad, gebedsritueel maken rond
afscheid nemen, muzikale verwerking rond de seizoenen waarin de persoon
overleed. (Antonio Vivaldi), verhaal vertellen over de dood of de ouders
informeren over boekjes rond de dood om aan hun kind voor te lezen. De ouders
laten weten dat je hier rond werkt/ wie er gestorven is, gedenksteen maken,
gevoelsbord introduceren in de klas, werken rond de outfit begrafenis (tonen en
rond werken, waarom), ingaan op betekenis van de dood, iets bij brengen over
god, werken rond begrafenis en de dingen er rond zoals verschil
begraven/gecremeerd, verschillen tussen de godsdiensten.
Herinneringshoek: zo kan je met witte en zwarte
doeken werken. Zwarte het donkere in ons hartje-> pijn, verdriet.
Witte/zwarte -> pijn maar af en toe tijd om te lachen. Wit -> terugdenken
aan mooie herinneringen.
Klasgesprek: rond de dood kan de kleuter dingen leren
verwerken.
Versjes rond de dood:
Soms heb ik veel verdriet
want jij, jij bent er niet.
Dan kijk ik naar een bloemetje
en naar de regenboog.
Dan kijk ik naar een sterretje.
'k Voel tranen in mijn oog.
Want bij die mooie dingen
denk ik steeds aan jou
en wil ik zachtjes zingen
dat ik nog van je hou.
------
Dood
Als er iemand dood gaat
die je heel goed hebt gekend,
dan is het nogal logisch
dat je erg verdrietig bent.
Misschien is het je oma.
Misschien is het je hond.
Misschien is het een ander,
die je ook zo aardig vond.
--------
Ik heb jouw naam in het zand geschreven
maar de golven hebben die uitgeveegd.
Ik heb jouw naam in een boom gegrift
maar de schors is afgevallen.
Ik heb jouw naam in het marmer gegrift
maar de steen is gebroken.
Ik heb jouw naam in mijn hart geborgen
en de tijd heeft die bewaard.
Bron : Valeer Deschacht
Liedjes rond de dood
Dit helpt de kls allemaal om het afscheid nemen te leren
verwerken en om te gaan met troost.
Hopelijk bevalt deze blog jullie een beetje, het antwoord op de volgende vraag volgt zo meteen.
Vraag 1: Hoe evolueert het afscheid nemen bij jonge kinderen (2-6jaar) en is dit verschillend tegenover volwassenen?
Hoe
evalueert het afscheid nemen?
Elk kind komt wel eens in aanraking met de dood en elk kind
stelt zich er vragen over. De denkbeelden die een kind ontwikkeld wordt
meegenomen wanneer hij volwassen wordt, dit zeker tot op een zekere hoogte. Al
kunnen de opvattingen van een volwassene
wel evolueren doorheen de tijd. Deze opvattingen zullen ook een rol spelen in
hoe men kijkt naar de dood en hoe men er op reageert.
De vragen van de kinderen zijn meestal essentieel. Wist je
dat ze opduiken in alle volkeren op alle leeftijden en in alle tijden? Alleen
de diepgang is van mens tot mens verschillend en is ook leeftijdsgebonden.
Er zijn enkele ontwikkelingsstadia die een mens
doorloopt.
Stadium 1: Ontkenning (2 tot 5 jaar)
Deze kinderen ervaren de dood nog niet zoals wij hem
ervaren. Binnen deze fasen zijn er nog 3 fasen. Die zal ik nu een beetje dieper
doorgronden.
Fase 1: (2 tot 3 jaar) de overleden persoon is er nog en
komt nog terug
Ze hopen en denken dat de dode terug zal opstaan en terug
zal leven. Dit is te linken aan het ik-bewustzijn de kleuters willen macht
hebben over alles en willen zelf alles kunnen bepalen. Ze zullen dus ook
geregeld een overleden persoon willen wekken. Volgens het kind is hij
almachtig.
De meeste kinderen van deze leeftijd hebben ook net objectpermanentie
verworven, dat wil zeggen dat ze juist geleerd hebben dat als mama even weg gaat,
die ook weer terug komt. Dit gaan ze dan
ook doortrekken naar een overleden persoon en dan denken ze dat deze nog leeft
en nog wel in hun leven zal voorkomen. In hun belevingswereld is er ook nog
geen onderscheid tussen levende en niet-levende dingen. Ze zijn wel erg
gevoelig voor emoties, ze voelen aan dat een ander pijn heeft en lijden daar
ook onder. De kinderen van deze leeftijd hebben meestal ook nog geen woorden
voor hun verlies uit te drukken en doen meer via geluiden en gebaren.
Fase 2: (3 tot 4 jaar) de overleden persoon slaapt of is
op reis vertrokken, maar keert terug
Kind geloofd dat een scheiding van de overleden persoon van
voorbijgaande aard is. Op deze leeftijd weet hij immers al dat hij niet
almachtig is. Ze stellen veel vragen met
het woord dood maar begrijpen dit woord nog niet. De kinderen van deze leeftijd
hebben belangstelling voor deze leeftijd. Ze zien de dood als voortleven in
iets anders. Het kind legt de link tussen de dood, leed en verdriet. Ze merken
dat deze met elkaar verbonden zijn.
Fase 3: (4 tot 5 jaar) Het overlijden als een overgang
naar een andere plaats
De kinderen erkennen de dood van het lichaam, maar het wordt
als een tijdelijke of geleidelijke gebeurtenis beschouwd. De kleuters zien de dood als een persoon in slaap, duisternis,
niet kunnen bewegen. De kleuters reageren op vragen over de dood zonder al te
veel angst, dit omdat ze het definitieve einde van de dood nog niet goed
begrijpen. Het besef van verschil tussen leven en dood is er, maar het
definitief karakter van de dood begrijpen ze nog niet.
5jarigen
Het beeld bij de 5jarigen is al wat meer opgevuld. Het kind
ontdekt een samenhang tussen de dood en ouderdom.
Stadium 2: De
dood is definitief, maar niet als iets onvermijdelijk. (5 tot 9 jaar)
De kinderen zijn eerder terughoudend, ze zijn bang voor de
dood. De dood wordt gezien als iets definitiefs maar niet als onvermijdelijk,
je kan er aan ontsnappen. De dood is eng en griezelig, maar daarvoor is het nog
niet zo dat iedereen ooit zal sterven.
Rond 6jarige leeftijd
Het kind kan zich indenken dat de moeder kan sterven en het
dan alleen achterblijft. Er duiken dan vragen op zoals waar zijn de doden, wat
als men sterft?
Op 7jarige leeftijd
Het kind denkt realistischer en gedetailleerder na. Het kind
krijgt belangstelling rond de dingen die met de dood te maken hebben, zoals de
kist, kerkhof, begrafenis,... Het kind wil ook steeds graag de oorzaak van het
overlijden weten. Het kind vermoed dat hij/zij zelf ook ooit zal sterven, maar
ontkent het.
Op 8jarige leeftijd
De belangstelling wordt nu gelegd op vragen rond wat gebeurd
er na de dood. Verbonden met mensen ipv met dieren. Het kind geloofd in het
vaststaand feit dat de dood onvermijdelijk is en hij/zij ooit ook zal sterven.
Het kind ervaart dit ook gevoelsmatig, wordt meteen triest wanneer het kind de
dood van een familielid of klasgenoot verneemt.
Op deze leeftijd stellen de kinderen de dood als een
persoon. Het kind weet dat de dood het einde is, maar beseft nog niet dat dit
voor alle levende wezens zo is. Voor de kinderen is dit een gebeurtenis die
zich nu en dan voordoet.
Stadium 3: De dood is onvermijdelijk. (9 jaar en ouder)
De dood is geen buitengaande aanval, maar een inwendig
proces. De dood wordt gezien als een deel van het leven. Het kind heeft door
dat elk mens ooit zal sterven en dat de dood het einde is van het leven, maar
ook dat iedereen moet doodgaan. De meeste vragen gaan rond deze leeftijd rond
de dood en daarna.
Geen algemeen geldende theorie voor elk kind
Niet elk kind is hetzelfde, het beeld dat het kind heeft
rond de dood hangt af van verschillende factoren.
Bv: - Het ene kind komt meer aan bod met de dood.
- Gezinssituatie speelt mee. (Basisveiligheid)
- Persoonlijke relatie met de gestorvene.
- Godsdienstige opvattingen.
Volwassenen
Volwassenen hebben al deze stappen al doorlopen en weten wat
de dood inhoud. Volwassenen lijden ook wanneer een persoon die ze goed kennen
sterft, dit is en blijft moeilijk.
De opvattingen over de dood kunnen ook bij volwassenen
veranderen, afhankelijk van verschillende omstandigheden. Zoals een persoon
geloofd niet in het leven na de dood totdat zijn/haar moeder sterft en gaat
daarna geloven dat deze ergens toch verder leeft.
Elke volwassene heeft ook een andere visie ten opzichte van
de anderen. Dit heeft te maken met hun verleden en de verschillende
gebeurtenissen in het leven.
Ook door het geloof in een godsdienst kunnen deze
opvattingen van persoon tot persoon anders zijn. Niet in alle godsdiensten
denken en geloven ze hetzelfde over de dood.
Onafhankelijk van deze ontwikkelingsfasen zijn er ook nog
taken die een persoon moet doorlopen wanneer hij te maken heeft met het
overlijden van een persoon. Zoals in STAP 1: Thema en motivering wordt
uitgelegd voor kinderen. Maar ook volwassenen moeten deze taken doorlopen. Dit
heeft meestal wel tijd nodig.
Opsomming van de 4 verschillende taken die volwassenen
ook moeten doorlopen:
Taak 1: Verlies onder ogen zien.
Taak 2: De pijn van het verlies ervaren.
Taak 3: Leven zonder de overledene.
Taak 4: Emotioneel losmaken en opnieuw investeren in andere
relaties.
Om het thema dieper te verkennen nam ik een interview af bij een 5jarige kleuter en zijn mama. De kleuter verloor zijn overgrootvader onlangs en de mama dus haar grootvader.
Ik heb dit interview doorgestuurd naar mijn lector zodat deze hem zeker nog eens kan doornemen.
Om persoonlijke redenen zal deze niet worden opgenomen in mijn blog.
Afscheid nemen
