Naar het schijnt heeft mijn moeder nog altijd stakingsgeld tegoed van die tijd.... :), ik was ook maar een klein jaar later geboren...

Frank Mulleman,

ACOD Kortrijk

De staking van ’60-’61 tegen de Eenheidswet

Woensdag 20 december is het precies 50 jaar geleden dat de arbeiders van ACEC van Charleroi in gemeenschappelijk vakbondsfront het werk neerlegden. De staalarbeiders van Luik, de dokwerkers van Antwerpen en de elektriciens van Gent volgden hun voorbeeld, dezelfde dag nog. Zo begon de historische algemene staking van ’60-’61, tegen de Eenheidswet.

De staking duurt tot 23 januari ’61. Vijf weken van indrukwekkende massabetogingen, van sabotagedaden en botsingen met de rijkswacht, oproepen tot desertie aan het adres van de soldaten die tegen de stakers werden ingezet. De internationale solidariteit is enorm.

De staking begint tegen de wil van de vakbondsleiders. Van bij de start probeert de socialistische partij, de BSP, die dan in de oppositie zit, de beweging te recupereren door de val van de regering-Eyskens-Lilar (christendemocraten-liberalen) als enig doel te stellen. Tijdens de staking zaait de Waalse vleugel van die partij, gevolgd door een aantal vakbondsleiders, verdeeldheid door het federalisme als ordewoord te lanceren.

De regering spant de kerk voor haar kar, kardinaal Van Roey lanceert een oproep tegen de staking en de leiding van het ACV werkt ze met al haar krachten tegen. Rijkswacht en leger worden tegen de stakers ingezet. Vier arbeiders worden gedood, honderden anderen gewond. Maar de stakers houden vol.

De regering schrijft uiteindelijk vervroegde verkiezingen uit, voor 26 maart 1961. De socialistische partij komt als overwinnaar uit de bus. Ze voert dan toch de Eenheidswet door, maar bij kleine pakjes. Ze stemt ook nieuwe antistakingswetten.

Het is belangrijk dat de arbeidersbeweging haar geschiedenis bestudeert om eruit te leren voor de strijd van vandaag. Solidair vroeg drie jongeren om de geschiedenis van deze historische staking voor ons op te tekenen. Hieronder het eerste deel van hun werk. De rest volgt in januari. (H.L.)

Foto - December 1960, opgeëiste vuilnismannen onder protest aan het werk. (Foto archief)

Eenheidswet, onrechtswet

Op 4 november 1960 dient de christelijk-liberale regering-Eyskens-Lilar bij de kamer een wetsontwerp in, dat de titel draagt "wetsontwerp op de economische expansie, de sociale vooruitgang en het financieel herstel". Het gaat de geschiedenis in als de Eenheidswet.

David Breuls

De wet telt zeven titels en 133 artikels. Het merendeel van de behandelde punten is terug te vinden in het memorandum van het Verbond der Belgische Industrie. Het VBI eiste onder meer een sanering van de sociale zekerheid en van de werkloosheidsverzekering, de schrapping van de terugbetaling voor ‘kleine ziekterisico’s’ en een verhoogde steun voor het patronaat.

Met een eerste reeks maatregelen wilde de regering de toekomst van de bedrijven verdedigen of versterken, in de eerste plaats door leningen aan de industrie, door financiële steun en door het aanbieden van goedkope arbeidskrachten (vooral oudere werklozen), wier loon deels door de staat werd betaald. De Eenheidswet brengt het staatsaandeel in privé-investeringen van 45 op 50 procent.

De wet komt ook tegemoet aan de wens van de patroons om de staatsschuld op één jaar met 14 miljard te verminderen, door meer inkomsten en door minder uitgaven.

Aan de inkomstenzijde mikt de Eenheidswet op een drastische verhoging van de belastingen. 85 procent van de 9 à 10 miljard nieuwe belastinginkomsten komen van indirecte belastingen: verhoging van de overdrachttaks (nu btw), betaald door de gebruiker. Deze taks wordt doorgerekend in de prijzen, maar niet in de index. In scherp contrast daarmee staat de maatregel om de roerende voorheffing op aangegeven dividenden te reduceren tot 10 procent. Verder voert de regering voor 1,2 miljard besparingen door in het onderwijs en voor 1,3 miljard in de ziekte- en invaliditeitsverzekering.

Tenslotte staat er in het wetsontwerp nog een rist maatregelen die nooit met de vakbonden werden besproken, maar die wel overgenomen zijn uit het memorandum van het VBI.

In de overheidssector wil het ontwerp de pensioenleeftijd van de ambtenaren optrekken van 60 naar 65 jaar. Het deelt de werkloosheidsperiodes op in twee delen: tijdens de eerste periode ontvangt de werkloze een volledige uitkering, daarna een verminderde.

Allemaal de schuld van Congo?

Op het einde van de jaren vijftig was de werkloosheid gedaald en gingen de industriële ontwikkeling en de bedrijfswinsten erop vooruit. Waarom eisten de zakenlui toch een strenge bezuinigingspolitiek?

Eyskens zegde dat het verlies van Congo hem ertoe dwong offers te vragen. Het is natuurlijk juist dat de onafhankelijkheid van Congo de superwinsten uit de koloniale uitbuiting in gevaar bracht: de nettowinstmarge bedroeg daar meer dan 20 procent op het kapitaal, terwijl dat voor een bedrijf in België ‘maar’ 8 procent was. Maar de kolonies vertegenwoordigden slechts zes procent van de totale invoer naar België, en slechts vier procent van de uitvoer. De specialisten waren het erover eens dat een volledige verbreking van alle handelsbetrekkingen tussen de twee landen voor België niet veel meer dan 4 procent verlies zou meebrengen.

Het echte motief voor de eenheidswet was dat het patronaat eiste dat de overheidsfinanciën "zo streng mogelijk" zouden gesaneerd worden. De overheidsschuld draaide tussen 1950 en 1957 rond de 10 miljard, maar steeg naar 22 miljard in 1958 en in de loop van het voorjaar van 1960 zelfs naar 15,5 miljard.

Het patronaat vreesde ook dat de Belgische economie niet goed voorbereid was op de uitbouw van de eenheidsmarkt. De groei van de Belgische economie verliep net iets minder snel dan die van de Europese buurlanden. Sinds 1953 nam de industriële productie in België slechts toe met 3 procent, tegenover 5,5 in Nederland, 7 in Frankrijk en 8 in Duitsland. Dat kwam doordat de industrie in België minder te lijden had gehad onder de Tweede Wereldoorlog en dat het patronaat in ons land minder had geïnvesteerd in de modernisering en in de ontwikkeling van nieuwe producten dan in Frankrijk of Duitsland het geval was. Daarom precies schrijft de nota van het VBI van 20 september 1960: "In deze kritieke periode waarin we aanzienlijke economische schade lijden door de gebeurtenissen in Congo en waarin de vorming van de gemeenschappelijke markt snel opschiet, moeten we een speciale inspanning leveren." Die ‘speciale inspanning’ in praktijk brengen, dat is de opdracht die het patronaat de regering meegeeft, dat is het programma van de Eenheidswet.

Foto - De eenheidswet was als een steen in het aangezicht van de arbeiders. Die lieten het daar niet bij en organiseerden vijf weken lang de algemene staking. (Foto archief)