Een Revisie van de FILOSOFIE

FILOSOFIE VISIES

Inleiding :

Hieronder volgt een snelcursus filosofie, opgesteld voor al wie een beginnende interesse heeft
voor filosofie of die daarmee dieper en verder wil doorgaan .
Inhoudstafel :
Deel I : beknopt historisch overzicht
Deel II : eigen filosofische visies
Deel III : Filosofische problemen en Methodische benadering
Deel IV : bijdragen onderwerpen bij forum Webfilosofen .


I : historisch overzicht van de filosofie .
Een historisch overzicht van de filosofie is m.i. een uitstekende inleiding en cursus tot de discipline, die historisch
gezien ook de eerste wetenschap was . Filo-sofie betekent letterlijk 'liefde tot de wijsheid, en kan in volgende
deel-disciplines ingedeeld worden : Meta-fysica : of over wat de wetenschappen en de fysica zelf nog niet weten ; op
zoek naar het transcendente , Ontologie : de leer van 'zijn' en van de zijnden ; Cosmologie : leer omtrent de wereld,
de natuur ; Theodicee : leer omtrent 'god' ; Logica : denk- en argumentatieleer ; Epistemologie : kenleer, wat is de
waarheid , en hoe kan men kennen ; Ethica : hoe behoort men te leven, als individu en als maatschappij; wat is
moraal ; Esthetica : wat is schoonheid, en wat is kunst ; Psychologie ; zielkunde, en leer van de menselijke
gedragingen ;... en nog andere ...
Hierna zal ik het vooral hebben over de meta-fysica en de ontologie, die men graag het hart van de filosofie noemt .
Filosofie komt voort uit verwondering , beweerde Aristoteles, de voornaamste filosoof én wetenschapper uit de
Oudheid ; hij zei ook, dat de mens van nature wil weten, en dat filosofie de meest goddelijke bezigheid was voor de
mens, juist omdat door filosofisch te denken, de mens de fenomenale wereld wil overschrijden op zoek naar wat
'meer is' of 'meer moet zijn' . Het oudste menselijk denken over de cosmos, de natuur en de mens zelf uitte zich in
allerlei mythes, en leidde tot allerlei geloof, bijgeloof, pseudo-wetenschap en religies . Maar het was eerst bij de
oud-Grieken omstreeks 600 v.c. dat men aan die mythes en vertellingen een meer wetenschappelijke uitleg of liever
een filosofische basis wilde geven . Ook toen al kon men een onderscheid maken tussen denkers, die meer
idealistisch en andere meer materialistisch dit alles wilden uitleggen, en tussen enerzijds theoretische en anderzijds
meer praktische filosofie . De praktische filosofie was en is tot op heden vooral de ethiek of moraal, de estetica, en
de logica, die de mens voorhouden, hoe hij behoort te leven, wat hij goed en schoon kan vinden, en hoe hij het best
denkt en argumenteert . Ook duren de strijd tussen idealisme of spiritualisme en materialisme of realisme tot op
heden voort in onze filosofie ; ook tussen determinisme en wils-vrijheid ; of zelfs tussen darwinisme en creationisme
e.a.... Moet men het fenomenale overstijgen ; of mag en kan dat niet ?
Een Revisie van de FILOSOFIE 2
De Oudheid : Om een historisch overzicht te geven, moet men beginnen omstreeks 600 v.c. in Griekenland bij
Thales van Milete : hij hield het bij één oerstof nl. het water als basis of principe van alles, van alle substanties .
Anaximander : was voorstander van het 'apeiron', volgens hem een oneindige, onbepaalde stof waaruit alles door
meta-morfose ontstaat, verandert en weer vergaat . Beiden waren ze ook aanhangers van het 'hylozoïsme', de
opvatting, dat zowel organische als an-organische stoffen en wezens een vorm van 'leven' inhielden (cfr
H.Bergson-vitalisme :'élan de vie' als innere van alles ) . Pythagoras : richtte zijn aandacht op de 'vorm' als dusdanig
; hij plaatste dit begrip naast het apeiron - de stof-, die er door bepaald, beperkt en gevormd werd tot een ware
substantie .Met deze vormen verwees hij ook naar het getal, dat de maat van de vormen en van alles was, en aldus
het apeiron in zijn bepaald-zijn, zijn beperkt-zijn en in zijn veelheden vormt en schept als het ware . Door zijn
aandacht voor het getal ontstond bij de Grieken eveneens het begrip 'harmonie' . Alle vormen zijn zodoende
harmonisch verbonden tot een cosmos of wereld-orde , -zie ook zijn harmonie in de muziek..., en zijn beroemde,
wiskundige 'stelling van Pythagoras' . Heraclitos : ontwikkelde het begrip 'worden' als basis van alle veranderingen .
Dit worden werd naast de vorm en de materie een derde basis-element . De dingen zijn er slechts door de eeuwige
onrust van het worden - symbool hiervan was het vuur- . Die bewegingen en veranderingen geschiedden volgens de
Logos- de rede of de eeuwige Wetten- . "Panta Rhei" of alles is steeds in beweging was dan ook de samenvatting van
zijn leer . Parmenides : was de anti-pool van Heraclitos . Voor hem was het 'zijn' zelf het centrum van zijn filosofie
en niet het worden . 'Worden' was voor hem een zinsbegoocheling evenals het 'vele' of meervoudige van de dingen
zelf . Alleen het 'Ene' of het 'zijn' bestaan werkelijk voor hem .De mens kent het 'vele' door zijn zintuigen, die slechts
dierlijke organen zijn vlgs Parmenides ; en het daarboven verheven menselijk denken zelf kent enkel het 'ene' ;
'Denken was Zijn' voor Parmenides . Empedocles : kwam voor het eerst tot de vier beroemde elementen nl. aarde,
water, vuur en lucht ; alhoewel hij daarnaast soms over een vijfde element nl; de 'ether' sprak ; dit was tevens de stof
van de sterren . Later bij Aristoteles werd aan dit vijfde element ether een geestelijke inhoud gegeven . Democritos :
noemde deze elementen 'atomen'- dit zijn niet te scheiden lichaampjes- . Aldus bestonden enkel de atomen, de lege
ruimten daar tussenin en verder de eeuwige bewegingen, die geregeld werden door de in die atomen voorhanden
zijnde 'wetmatigheden' . Anaxagoras: bracht het begrip 'nous' in de filosofie ; en hierdoor werd naast de
mechanische, materiële werkingen in de kosmos de geest - nous- aanvaard als werking-oorzaak voor de beweging.
Voor het eerst werd de hegemonie van het materialisme gebroken en hier doen finalisme en het begrip 'telos'- doelreeds
een intrede . Een theorie 'promoiomerie' zegt, dat de delen van substanties uit dezelfde atomen bestaan als het
geheel, maar de atomen van verschillende substanties zijn ook verschillend ? B.v. voedsel, dat de mens of een dier
opeet, verandert in vlees na het eten, dus de atomen van alle voedsel bevatten in de kiem reeds vlees ? Nu weet men
beter... Sofisten reageren tegen de al te gemakkelijke materialistisch-mechanische systemen voor de kosmos .
Protagoras : huldigde een zeker 'relationisme' in zijn wereld-beschouwingen ; volgens hem bestond er geen waarheid
; en zo wel : kon men die waarheid nooit kennen . "De mens is de maat voor alles" ; en de mens moet zich niet
onderwerpen aan een god of aan een wet . Zoals de werkelijkheid aan mij verschijnt, zo is ze voor mij, en voor U
zoals ze aan U voorkomt ; subjectisme ...
Scholion : materieel gezien kan het Ene niet, daar het geen 'worden' of beweging kan bevatten, en dus niet actief kan
zijn . Anderzijds is het vele steeds een 'worden' en 'worden' zelf is geen 'zijn' en geen Ene ....Besluit : beide
begrippen het Ene en het Vele bestaan slechts in het denken en zijn dus ideëel . Socrates : liet zelf geen geschriften
na, en is grotendeels gekend via de werken van Plato, zijn leerling . Socrates voerde gesprekken met zijn
medeburgers- zijn beroemde dialogen, door Plato op schrift gesteld . zijn dialogen noemde hij 'maieutiek' of
verloskunde . Zijn ironie was :" Ik weet, dat ik niet weet." Hij trachtte via dagelijkse gewaarwordingen en inzichten
tot algemene begrippen te komen . De deugd stond steeds in het centrum van zijn gesprekken ; de deugd moest
leiden naar het Goede, en dit moest gebeuren via het 'daimonion'-het geweten, dat goddelijk was .
Idealistische denkers : Plato : was zoals gezegd een leerling van Socrates . Beroemd van hem is zijn 'Ideeën-leer' ;
ideeën als eeuwige, absolute oerbeelden, waaraan alle wereldse substanties slechts deelnemen als 'afbeeldingen' ..
Via abstracte gemaakte deugden komt hij tot algemene vormen of ideeën van de dingen en van begrippen zoals het
Goede, het Ware of het Schone, enz. . Dit is het rijk der ideale wezens, vormen, die een immaterieel bestaan hebben
Een Revisie van de FILOSOFIE 3
ergens in een hogere wereld .Het daimonion van Socrates-het geweten- wees Plato naar deze ideeën-wereld . Ook het
zuiver mathematische-denken bracht hem naar die ideeële voorstelling van de kosmos bv; de cirkel, de driehoek, de
punt, de vergelijking e.a. In zijn Timaios- boek over de schepping van de kosmos- liet hij het universum uit vormen
zoals de verschillende driehoeken ontstaan via een systeem van juxta-positionering van die vormen tot elementen en
nadien tot alle substanties en wezens in de kosmos .Deze vormen waren à priori ; en bij het waarnemen van de
materiële werkelijkheid, herinneren we ons deze vormen : dit is de beroemde leer van de 'anamnesis' van Plato ;
waarnemen, zich herinneren en kennis, is niets meer dan een herinnering aan een vorig leven samen met die ideeën
in die hogere wereld ...
De zijns-leer van Plato luidt aldus :
1. er is alleen een 'zijn', dat door de mens gekozen wordt ; 2. dit zijn is reëel, gezien de oer-beelden ons enkel als
materiële vormen verschijnen ; 3. het is een zijn dat verandert en evolueert .
Antropologie : beroemd is hier de 'gelijkenis van de grot ,daar laat Plato zien, dat de
mens enkel de verschijningsvormen van de dingen ziet en aanschouwt ; de dingen ziet hij slechts als schaduwen van
de oer-beelden, zonder deze ooit echt te kunnen kennen ; het blijft voor de grotbewoner bij een vermoeden van een
'licht', dat oorzaak moet zijn van dit gebeuren ... De ziel is het 'eigenlijke' van de mens, waarvan het lichaam een
verschijningsvorm is ; "Sema Soma"of het lichaam is een gevangenis voor de ziel .De ziel is echter zoals de overige
vormen en ideeën onsterfelijk en eeuwig . De Eros - de liefde-god en het streven via de rede, zet de ziel aan het
Goede te doen en ook te bereiken, en moet de mens via een onthechting van het aardse naar de gelijkmaking aan
God leiden . Staat en Politiek : democratie doet ten onrechte de subjectieve verlangens van het volk heersen en tot
basis maken van het sociale leven en van de staat . Ook andere staatsvormen zijn niet perfect . Voor Plato was de
ideale vorm van sociaal leven een leven in een commune onder een streng, opvoedend staatsgezag, en onder een
communistisch stelsel van gemene eigendom...( zie ook Thomas More- de Utopia) . Theologie : de God van Plato is
afgeleid uit zijn Ideeën-leer . God is de absolute Waarheid, het absolute Goede, en het Schone, en moest dus eeuwig
zijn ; hij is ook het enige wat de mens moest nastreven of betrachten zelf te worden . God was de demiurg de
schepper-, die de wereld niet uit het niets heeft gemaakt, doch wel uit een vervorming van de absolute oer-vormen
volgens bepaalde wetmatigheden ... Van Plato wordt gezegd, dat alle filosofie na hem, slechts voet-nota's zijn aan zijn
filosofie... Aristoteles :--was een leerling van Plato (383-322 v.c.) . hij was de voornaamste filosoof én wetenschapper
van de oudheid . Hij bouwde enigszins verder op de leer van Plato, maar was minder idealistisch en meer praktisch
ingesteld . Hij zweefde minder in 'hogere sferen' en was meer aards-wetenschappelijk ingesteld . Hij was ook de
grondlegger van de logica als discipline : het syllogisme is zijn uitvinding . Logica : het begrip of het woord is de
tover-stof van de geest om iets aan te duiden of te tonen .De categorieën zijn een herleiding van die begrippen tot
basis-begrippen, zoals substantie, kwaliteit, kwantiteit, causaliteit, ruimte, tijd e.a. Het oordeel is de relatie en
verbinding tussen minimum twee begrippen ; de waarheid is een eigenschap van het oordeel, dat getoetst wordt aan
de werkelijkheid ; 'het zijnde is en het niet-zijnde is niet' dit is de waarheid . Waarheid is de identiteit van de kennis
met de werkelijkheid . Het Syllogisme of rede is de redelijke ontwikkeling van de begrippen en de oordelen , v.b..
---De Mens is Sterfelijk : major premisse, ---Socrates is een Mens: minor premisse, ---Dus Socrates is Sterfelijk :
conclusio . Syllogismen onder allerlei vormen waren de basissen voor argumentaties ... Begrippen ontstaan via de
zintuigen : de ziel was eerst een onbeschreven blad een 'tabula rasa' ;en uit de verscheidene ervaringen van de
zintuigen wordt het begrip van de dingen gevormd .Het gemeenschappelijke uit deze vormen -ideeën- wordt
geabstraheerd tot algemene begrippen om mee te redeneren . In tegenstelling met Plato behoorden deze algemene
begrippen of ideeën niet in een hogere wereld thuis, maar in de 'dingen' zelf . Aristoteles bleef met beide voeten op
de grond . De Ziel : in zijn werk 'Over de ziel' aanvaardde hij toch een van buiten in de foetus gekomen en goddelijk
gedeelte van de ziel, de 'Intellectus agens' of de 'Nous' -het werkend intellect, dat instond of regelaar was van de
waargenomen 'begrippen' in de ziel, en die de mens tot denken, willen en streven aanzette . Meta-fysica : was de
eerste filosofie en wetenschap - 'meta ton fusica' - of de leer na de studie van de fysica ; de verdere uitleg van de
Een Revisie van de FILOSOFIE 4
werkelijkheid ...Dit was vooral een studie van het 'Zijn' ; van een zijn gelegen achter dat zijn, dat ons verschijnt in
onze waarnemingen : het transcendente dat de fenomenologie overschrijdt . Zijns-principes zijn : vorm en materie
bepalen het individuele ding : de substantia prima is de materie en de substantie secunda is de vorm . Stof of materie
is het vloeiend continuum van ruimte en tijd, die de eeuwige vormen ontvangen . Materie is aldus het onbepaalde dat
door de vorm tot een bepaalde en beperkte substantie of 'ding' herleid wordt ; beide, zowel stof en vorm kunnen niet
afzonderlijk bestaan, en bestaan slechts in een compositie . Nadien bracht Aristoteles de 'beweging' en de oorzaken
van deze in als een derde beginsel . Bekend is ook de leer van de Vier Oorzaken : Aristoteles oordeelde, dat men
door de oorzaken van de dingen te kennen, ware kennis van die dingen kon krijgen . Hij onderscheidde aldus vier
hoofdoorzaken : nl; -de causa efficiens : of de werkoorzaak = de beeldhouwer,de beitel, -de causa materialis : de
stoffelijke oorzaak = de blok marmer, -de causa formalis : de vormoorzaak = de vorm van het beeld zelf, -de causa
finalis : de doel-oorzaak = doel van het beeld : een gedenksteen... - deze vierde oorzaak was voor hem de
voornaamste ; daar deze oorzaak de ware aanzet was voor het maken van het beeld ; aldus benadrukte hij het belang
van het doel of de 'telos' van alles en voor alles . Volgens Aristoteles zag hij het belang van die telos vooral in de
biologie, bij mens, dier of plant, waar het geheel van meer belang was dan de som der delen . Een mens is meer dan
een verzameling van organen ; en de groei van alles is gericht op het volwassen-worden en-zijn. De bewegingen of
veranderingen zag Aristoteles als de overgang van potentie naar act, of van mogelijkheid naar werkelijkheid . Ideeën
zijn slechts potenties of mogelijkheden ; en de oorzaak, die deze potentie naar act doet overgaan moet van een andere
aard en sterker zijn dan de idee zelf . Hieruit onstond bij Aristoteles het axioma " De act gaat de potentie vooraf" .
De absolute act, die alles vooraf moest gaan was God - de absolute Idee en vader van alle andere ideeën, vormen en
dingen . God was de 'actus purus' en de Eerste Onbewogen Beweger . In zijn werk ' over de Fysica' sprak Aristoteles
zich nooit volledig uit over wat de beweging aanzette of teweegbracht ; in zijn werk 'Meta-fysica' ( de naam van deze
werken zijn niet door Aristoteles zelf gegeven, maar nadien toegevoegd ) lost hij dit probleem enigszins op door een
beroep te doen op het 'transcendente' nl; een 'eerste onbewogen beweger; net zoals hij dat ook al eens moest doen bij
de werking van de Ziel .. Teleologie : Niets in de natuur of in de cosmos gebeurt zonder oorzaak maar ook niet
zonder doel of reden .Alles beweegt naar iets toe ; de stof streeft naar de vorm via een beweging of verandering, en
wel naar zijn ideale vorm of plaats . Dat doel is steeds het Goede, dat net zoals bij Plato altijd het doel moest zijn .
Een bewijs van deze doeloorzaak zag Aristoteles, zoals al aangehaald, in de biologie, de studie der organen, waar
alles gericht is op die eenheid van het organisme zelf van het levend wezen . De ziel was het principe van het levend
wezen ; en die ziel definieerde hij als een zelfbewegende substantie ; de ziel was aldus de idee of de vorm van het
lichaam en is ook een 'onbewogen beweger', afhankelijk van die 'eerste onbewogen beweger' van God zelf dus . De
ziel heeft het vermogen het hoogste te schouwen en is daarom iets goddelijks en eeuwigs, tenminste het redelijke
deel er van, het 'intellectus agens' ... De kosmos : voor Aristoteles was de kosmos eeuwig als plaats voor alle
substanties en bewegingen . Het mechanische bestaat zeker in de cosmos, maar het zijn de vormen of ideeën die de
beweging besturen . De beweging is eeuwig en de tijd is er de maat van, die aldus ook eeuwig moest zijn . De
substanties bestonden uit de vier elementen : aarde, water, vuur en lucht ; ook Aristoteles voegde er een vijfde
element nl. de 'ether' of 'Quinta essentia' aan toe . De ether was de stof der sterren en was van een geestelijke aard .
God bewoog de eerste hemelsfeer, die dan zelf voor de bewegingen van de andere sferen zorgde en de ganse kosmos
in beweging zette . Onze planeet de aarde noemde Aristoteles het 'onder-maanse' en de rest van de kosmos het
'boven-maanse' of de sterrenhemel . De 'eerste onbewogen beweger moest dus goddelijk zijn . God beweegt de
cosmos niet als een mechanische kracht, maar als een zuivere 'begeerte',en uit liefde..., als 'Een denken van het
Denken zelf" . Ook de 'intellect agens' in onze ziel beweegt het lichaam uit begeerte ; uit een wil, die aanzet tot
energie en bewegingskracht in ons lichaam ; zoals gezegd moest dit deel ook goddelijk zijn .
Ethica : de ethiek was voor Aristoteles van het allerhoogste belang .
Het bereiken van het 'Eudaimon' d.i; het Geluk was het hoogste doel en kon slechts door de deugden zoals : wijsheid,
moed, rechtvaardigheid en matigheid bereikt worden, 'Virtute gaudet' -de deugd verblijdt . 'Het volgen van de gulden
middenweg in alles' was de gouden regel in de moraal, niet teveel en niet te weinig . De mens was vooral een sociaal
Een Revisie van de FILOSOFIE 5
wezen voor Aristoteles . De Staat moest primeren op het individu, daar het geheel steeds aan de delen voorafging (
holisme) ? Plotinus : (+270 n.c.) het neo-platonisme - Voor Plotinus was God het Ene, het louter Goede de
transcendente god, die door zijn emanaties immanent is in de wereld . Al het zijnde vloeit uit het Ene . Er zijn drie
'zijns-vormen' : het Ene, de Geest en de Ziel . Uit het Ene emaneert de Geest ( de Nous of de cosmos noëtos ) . Uit de
Geest emaneert de Ziel, die de band is tussen de Geest en de wereld zelf . De ziel herinnert zich haar oorsprong de
Geest en het Ene , en tracht die terug te bereiken . Via onthechting komt de mens in een extase, die hem terug
verenigt met het Ene. Scholion : Idealisme in de filosofie komt reeds voor bij de latere Grieken . Plato kende de
Ideeën als de vormen, die zich enkel weerspiegelden in de dingen van onze werkelijkheid . Aristoteles zag die
vormen meer realistisch en in de dingen zelf ; hij liet de vorm inwerken op de materie ; en dit gebeurde volgens een
telos-oorzaak ; hetgeen wees op een intellect-gebeuren op een quasi idealistische wijze . Gezien echter de prima
materia of de stof niet gekend of bepaald kan worden op zich, en zelf geen ware inhoud of vorm heeft, en ook niet
door onze zintuigen kan waargenomen worden, is het alleen de materia secunda of de vormen of de ideeën ( zoals
Aristoteles de vormen ook noemde) die we 'kennen' als een ideëel omhulsel van de dingen zelf dan . Hierdoor kan
men besluiten, dat de dingen als harde materie niet bestaan, maar slechts ideeën zijn en als 'voorstellingsvormen' in
de geest bestaan . puur idealisme ???
De Middeleeuwen : Augustinus : "Men kan twijfelen aan alles, maar men kan deze twijfel zelf niet in twijfel
trekken", -is dat een voorganger van Descartes' " Je pense, donc je suis' ? Er is dus een waarheid ( reactie tegen de
toenmalige sceptici) . In de mathematisch zekerheden zag Augustinus het proto-type van alle 'waar-zijn' : bv. 3+5=8
is een eeuwige waarheid, absoluut, aan alles voorafgaand - à priori dus . De waarheid berust dus in de mens zelf, in
zijn geest of 'rede'. het à priorische in die rede-inhoud toont aan, dat de menselijke rede of verstand boven de wereld
en de ervaring verheven moest zijn . De tijd is een extensie van de geest ; het eeuwige is het ene en het Al, de
substanties ; en alles ligt in de tijd en in de ruimte . De ziel denkt niet alleen, ze wil ook . Ze verlangt als gedreven
door een Eros ( begeerte) naar het Goede, de Godsstaat en het Ene . Symbolisch is de uitspraak van Augustinus : "
God, ge hebt ons voor U zelf geschapen, en onrustig is ons hart tot het rust vindt in U " . Anselmus van Canterburry ;
van hem is het 'Ontologisch Godsbewijs'; " Wij denken God als het meest volmaakte wezen . Maar een wezen dat
werkelijk volmaakt is, bezit ook de eigenschap van de existentie , t.t.z. dat wezen moet noodzakelijk bestaan.".
Thomas Van Aquino : +1274 voornaamste middeleeuwse wijsgeer - gaf de Aristotelische leer een Christelijk gezicht
. Kennistheorie : Men zoeke de waarheid buiten zich ; hij legt de nadruk op de ervaring, zoals Aristoteles dat deed .
Via onze zintuigen komen de voorstellingen van de werkelijkheid in onze ziel . ; zonder deze phantasmata geen
gedachten . " Alles wat in het verstand is, was eerst in de zintuigen. " Het actieve verstand 'Intellectus agens'
distilleert als het ware de indrukken van onze zintuiglijke ervaringen, ook van de innerlijke gevoelens tot begrippen,
abstracte ideeën en logische besluiten . Dit werkend vermogen - Intellectus agens- in onze ziel is een à prioristisch
vermogen of faculteit van de ziel ... Ontologie : Hier ook was Thomas van Aquino de volgeling van Aristoteles'
zienswijzen, die hij wel deed inpassen in het christelijk geloof . Alles pre-ëxisteert eigenlijk in God, en alles existeert
on-eigenlijk in de wereld ...; alles ontstaat uit een vrijwillige emanatie uit God en wordt 'schepping' genoemd .
Thomas van Aquino hanteert het hylomorphisme van Aristoteles ; alles is een samenstelling van materie en vorm ;
hij ontwikkelde ook begrippen zoals potentie en act- en existentie en essentie . Enkel bij God vallen existentie en
essentie tezamen . Bij bestaande zaken kan men het wezen of de essentie bedenken, terwijl men abstraheert van het
bestaan en de existentie . ---Zeer beroemd van hem zijn zijn 5 godbestaans-bewijzen : 1. bewijs volgens de noodzaak
van een Eerste Onbewogen Beweger, 2. het bewijs volgens een Eerste noodzakelijke oorzaak , 3. bewijs volgens de
contingentie der dingen in de cosmos, 4. bewijs volgens de hiërarchie in de cosmos , 5. en het godsbewijs volgens de
heersende orde, en regelmaat in die cosmos . ; "het onvolmaakte in de wereld is niet mogelijk zonder het volmaakte
..." Deze bewijzen worden aanvaard maar ook betwist ; vraag blijft of de huidige wetenschap daar nog genoeg aan
heeft . De Ziel : planten en dieren hebben ook een'ziel'; maar die van de mens is rationeel, goddelijk en onsterfelijk .
Nicolas van Cusa : de terugkeer naar het Ene van Parmenides en Plotinus . Het idee van de 'alheid' van het zijnde
wortelt in de rede zelf . Het verstand scheidt de dingen en eindigt in een veelheid der tegendelen . De rede omvat
alles, stijgt boven alles uit . In het doordachte oneindige vallen alle tegendelen en verschillen samen en weg ; " Een
Een Revisie van de FILOSOFIE 6
oneindige cirkel onderscheidt zich niet van een rechte lijn" . Zo ook denkt de Rede door tot in het oneindige
alles is in alles . God is de complicatie van de wereld, terwijl de wereld de explicatie is van God...
Scholion : het idealistisch beeld van het Ene, gedacht door de rede is hier dominant, zoals 'wit in feite geen kleur is,
maar toch in zich alle kleuren van het spectrum bevat ; zo verenigt het Ene het Al ...
Moderne Tijden ..: Renaissance : nu volgt een tijdvak van experimenten ook in de natuurkunde ; nu eens zoekt men
de waarheid in de Oudheid terug, en een andere keer in de vernieuwde wereld van de wetenschappen en het
onderzoek . Men roept de mens uit tot een tweede God, en tegelijk kan men de 'ware god' vergeten . Hier ontstaat
ook het echte rationalisme van de verlichting, de filosofie van de Rede ( zie Franse revolutie...). Descartes : +1650 -
beroemd zijn zijn 'Discours de la méthode' en 'Meditaties over de eerste filosofie' ; hij wordt wel eens de eerste
moderne filosoof genoemd . "JE PENSE, DONC JE SUIS", een van de beroemdste uitspraken uit de filosofie is het
uitgangspunt van de Cartesiaanse twijfel... "Alles bestaat wel in mijn gedachten ; doch ik moet wel twijfelen of alles
ook in een werkelijkheid buiten mij bestaat ; één zaak is zeker, dat ik nu denk." . Maar als ik denk, dan moet ik
ergens onder enige gedaante 'zijn' . en bestaan .Dit was voor Descartes een heldere en klare idee ; en hieruit volgt
voor hem zijn hoofdaxioma, dat 'alles wat ik duidelijk en helder inzie, moet waar en werkelijk zijn . Zoals in de
wiskunde klimt Descartes van duidelijke axioma's ( dit zijn stellingen, die quasi intuitief aangevoeld en aangenomen
worden) naar meer ingewikkelde stellingen of ideeën : deze axioma's zijn dan ook aangeboren, zoals de idee van
God, van de Ziel of van 'uitgebreidheid en 'denken' . Godsbewijzen : Descartes was voorstander van het Ontologisch
godsbewijs : de idee van een volmaakt wezen heeft enkel als oorzaak het bestaan van een volmaakt wezen ; daar
volgens de Scholastiek (middeleeuwse, christelijke wijsbegeerte) ook de oorzaak van iets groter en machtiger moest
zijn dan zijn gevolg of product ; hier groter dan de idee er van (van God) ... Spinoza : -volgens Spinoza bestaat er
slechts één Substantie en dat is God of Natuur . God en de natuur zijn één en hetzelfde . Het niets heeft geen
attributen ; het eindige heeft eindigende attributen en het Oneindige heeft oneindige attributen en modi's...Dus God is
alles en alles is God -pantheïsme-. Zoals uit het wezen van de driehoek volgt, dat de drie hoeken samen één
strekkende hoek (180°) vormen ; zo volgen ook alle dingen uit het wezen van God . Zo blijft er slechts één
substantie, en maakt Spinoza een einde aan de dualiteit van Descartes, nl. van denken én uitgebreidheid .. Leibniz :
of de leer van de Monaden . Monaden zijn de werkelijke atomen van alles en in zekere zin zijn ze zelfstandige
'zielen' en dus geestelijk . Elke Monade stelt in zichzelf het ganse universum voor . "Alles is in alles" (holisme) . Er
is echter een hiërarchie in de monaden volgens hun bewustzijn, gaande van de monade van God, die van de ziel tot
de monaden van de 'minderbewuste' materie .. . Reactie hierop was het 'empirisme', dat enkel wat de zintuigen ons
verschaften wilden onderzoeken en aldus anti-transcendent dachten . Zo hebben we filosofen als Hobbes, Locke,
Hume e.a. Hobbes : had rationele verklaringen voor de werkingen en oorzaken in de natuur en bij de mens . Hobbes
was ook beroemd om zijn werk 'Leviathan' een pleidooi voor een alles omvattend, en streng staatsgezag . Locke :
volgens Locke waren er geen aangeboren ideeën of begrippen . Hume : volgens Hume waren er slechts indrukken en
voorstellingen in onze geest van die zintuigelijke indrukken . De band tussen de ideeën of gedachten zijn slechts
associaties en geen oorzaken . De gewenning - habitude- is de achtergrond van deze associaties ; en causaliteit is
niets meer dan een gewenning . Berkeley : Iers wijsgeer + 1753- was een absolute idealist ; "ESSE EST PERCEPI"
of 'zijn is waargenomen worden" . Voor Berkeley bestond alles slechts in de geest- maar ook in de geest van God .
Berkeley was geen 'solipsist' ( misschien in de kiem een 'supra-solipsist' ?) Het Duits idealisme : Kant : -de filosoof
met de' top-slogans' : "DAS DING AN SICH KANNT MAN NICHT" of "Het innere der dingen kent men niet.",
samen met het besef, dat ruimte en tijd slechts als à prioriteiten in onze geest bestaan ( het bestaan van een
zogenaamde reële tijd en ruimte leiden tot antinomieën of para-doxen) . Beroemd van Kant zijn zijn Drie Kritieken :
1. " De Kritiek van de Zuivere Rede" : of 'over wat kunnen we kennen of weten' . Zonder ervaring is er niets te
kennen . Maar er is wel een zekere vorm van à priorische kennis aanwezig in onze geest of ons brein ; dit zijn de
aanschouwingsvormen van 'ruimte' en 'tijd' ... En verder : hoe zijn synthetische oordelen à priori mogelijk ? Wanneer
onze aanschouwing - onze zintuigen- zich richt naar de 'dingen', kunnen we niets à priorisch van die dingen kennen ;
wanneer de 'dingen' zich echter richten naar onze aanschouwing, kan men wel het à priorische veronderstellen : dit
was de beroemde 'Copernicaanse wending' van Kant . Het à priori-zijn van de aanschouwingsvormen : ruimte en tijd
Een Revisie van de FILOSOFIE 7
en ook misschien van causaliteit zelf werden hiermede gesteld . Zonder dit à priorische kan men de ervaring van de
wereld slechts achteraf kennen ; terwijl door het à priorische van bepaalde vormen aan te nemen, men kan
anticiperen en wetmatigheden of andere eigenschappen van de dingen van te voren bepalen . Het à priorische is ook
volgens Kant vooral terug te vinden in de wiskunde, bv. dat de rechte lijn de kortste afstand is tussen twee punten is
een axioma van de aanschouwingsvorm-van de ruimte ; evenals 7+5=12 een zekerheid is, die via de
aanschouwingvorm van de tijd à priorisch is . Zulke oordelen zijn synthetisch à priori-oordelen, die meer te kennen
geven dan analytische of à posteriori oordelen . Alle kennis heeft dus twee pijlers, nl. de ervaring en de à
priori-aanschouwingsvormen . Kant beschrijft hier ook de grenzen van onze 'rede', zowel van de zintuigelijke
ervaring als van de à priori-vormen ; d.i. zijn 'transcendente dialectiek' ... 2. Kritiek der Praktische Rede : over de
moraal en het handelen van de mens...Kant plaatst hier zijn beroemde 'Categorische Imperatief' :"Gij zult..." of 1.
"Handel zo dat de stelregel van uw willen als grondregel zou kunnen dienen van een algemene (morele) wet ." 2.
"Handel zo, dat ge de mens als een doel en niet als een middel aanziet." ... God en een eeuwig leven van de ziel zijn
voor Kant dan ook ethisch noodzakelijk, met het oog op de verplichting, die de zuivere rede ons oplegt ...Dit is het
'Godsbewijs' van Kant ...,
en tevens een bewijs voor het eeuwig voortbestaan van de menselijke ziel, die aan zijn straf of
beloning niet zal ontkomen, hier op aarde misschien wel, maar niet in de eeuwigheid ; Moraal = Rechtvaardigheid ;
'schuld én boete' ? 3. Kritiek der Oordeelskracht : het gevoel, schoonheid, kunst en finaliteit... De doelrelatie ontdekt
Kant in het gevoel, bv. in de lust, onlust of de begeerte, enz. Lust en begeerte wijzen naar iets, dat nog niet bereikt
werd en als doel wordt gesteld . Verder vindt Kant teleologische bewijzen in het organische en in de levende wezens
( cfr Aristoteles), waar steeds geldt, dat het geheel primeert op de delen er van ; hetgeen een doelgerichtheid in alle
samengestelde wezens (organen en levende wezens) en derhalve zelfs in alle samenstellingen van materiële
substanties veronderstelt ; want alles moet één zijn in de structuur van de wereld en de kosmos . Aan de basis van
deze gerichtheid van alles moet dus een zeker intellect liggen ( een Logos?) . Ook in de esthetica of 'schoonheidsleer'
noemt Kant 'mooi' of 'schoon' datgene, dat zonder tussenkomst van enige begrippen, als object van een noodwendig
welbehagen wordt aangenomen en aanvaard - dit is 'kunst'... Zou er buiten de geest niets bestaan ? Zou de geest alle
substanties en dingen zelf scheppen ? Kant geloofde dit niet ; hij erkende het bestaan van een realiteit buiten dé of
buiten onze geest of verstand ; doch deze realiteit is nooit te kennen, immers "dan innere kannt man nicht"..., weet je
wel . Scholion : Kant +1804- wordt als eerste van de Duitse idealisten genoemd ; maar hij is blijven steken bij 'het
ding an sich', dat weliswaar reëel bestaat, doch niet verder te kennen is . Hij aanvaardde daarnaast wel à priorisch
vormen in de geest, die getuigen van een aanname van een zekere transcendentie.... Schopenhauer : goed filosoof,
excellent schrijver ,... 'pessimist'... In zijn hoofdwerk "De wereld als wil en voorstelling" heeft hij het over de 'wil' als
ware inhoud van de 'dingen' zelf . Als Kant het 'innere der dingen' niet kon invullen, wendde Schopenhauer 'de Wil
aan om aan deze verzuchting enigszins te voldoen . Fichte : was een opvolger van Kant als idealistisch filosoof ;
maar hij ging wel verder en aanvaardde naast de geest of liever naast het ideële geen materiele substanties, en was
aldus een absolute idealist , net zoals Berkeley dat was in Ierland . Hegel : hij was werkelijk het 'boegbeeld' van het
absoluut idealisme ...;zijn hoofdwerk was " de Fenomenologie van de Geest" . Hegel erkent, dat de vormen van het
kennen en van het gekende object verankerd liggen in de geest ; maar voor hem hoefde het werkelijk bestaan van dit
object niet meer . Tot en met Kant werd er echter steeds nog een realiteit buiten de geest of het verstand aangenomen
; ook Hegel wist en erkende dat op zijn manier ; "Er is geen subjectieve objectiviteit en geen reële objectiviteit : in
het eerste geval zou er werkelijk objectief 'zijn' bestaan, in het tweede geval zou het gedaan zijn met de spontaniteit
van het denken... . Zijn uitweg was :" Het denken van de mens, wanneer het waarheid bevat en overeenstemt met het
zijn, is niets anders dan het denken van de wereldgeest zelf, die zijn objecten schept door ze te denken ; zodat de
waarheid 'zijn en denken' samenvallen en hetzelfde zijn (zei Parmenides ook al zo-iets ?) . Verder nog van Hegel :"
Al het redelijke is werkelijk , en al het werkelijke is redelijk". Aldus is er slechts de Absolute Idee, die zich
dialectisch ontwikkelt en alle gebieden van het denken en het zijn doorloopt, schept en weer teniet doet . Zo is ook
de menselijke geschiedenis en die van alles trouwens een dialectische ontwikkeling van de Absolute Idee . Een
Een Revisie van de FILOSOFIE 8
extreem van idealisme kan men ook 'solipsisme' noemen, wat enkel het eigen 'ik' of ego een bestaan en eigen
gedachten als enige 'zijnden' aanvaardt . Gerard Heymans : Eeveneens een absolute idealist en ook
'pan-psychist'."Het sterven van het ego is niets meer dan het afsterven van een cel in onze hersenen, dat geen schade
teweeg brengt aan het totale bewustzijn " of " de dood van een ego is niets meer dan het ophouden van een
captiverende waarneming van het Ene of van het Super-bewustzijn ( wijst naar Supra-solipsisme ?) . Heidegger :
existentialistisch filosoof ( existentalisme legt de nadruk op de mens zelf op zijn ('er zijn in de wereld' ) .In zijn
beroemdste werk 'Tijd en Zijn' gaat hij op zoek naar wat 'zijn' werkelijk betekent ; op zoek dus naar oplossing van
een oud probleem . Bestaan is niet identiek met bewustzijn ; het is existentie en dit wil zeggen 'in de wereld zijn'.
'Zijn' is een uitgeworpen zijn in het Niets', "Het Niets Nietst". Volgens Heidegger moest een 'zoektocht' in de
meta-fysica altijd eindigen in een vorm van 'geloven'. Sartre : leefde in het tijdperk van het existentialisme ; "er is
geen levensdoel, geen god, de mens is omringd door het niets . De existentie gaat de essentie vooraf in het zijn zelf ".
Maar toch acht Sartre de mens vrij te zijn ( vrijheid en determinisme een eeuwig vraagstuk in de filosofie), en aldus
moet de mens dan ook verantwoordelijk zijn voor zijn daden ...Liet Sartre dan toch nog de deur openstaan voor
'transcendente gevoelens' ? Hartmann : kiest voor een realisme uit de ervaring zelf - het fenomenologisme . Het
'innere der dingen' blijft weliswaar onbekend, en alleen het fenomeen of verschijning van de dingen zijn ons bekend,
dus bouwen we onze filosofie daar op ...; net zoals Roger Bacon in de middeleeuwen de wetenschap trachtte te
structueren op inductie, t.t.z. uit de ervaring, in tegenstelling tot deductieve of analytische kennis . Scholion : volgens
Hegel is er enkel de Absolute Idee, die werkzaam is als een evoluerende Logos, logica of noodzakelijke rede . Het
'moeten-zijn' van de logica ( 2+3moet 5 zijn ; Pi moet 3,14...zijn, enz.) kan men zien als een absolute Wil, die aanzet
tot energie en lichamelijke beweging, dus beweging van wat we het 'materiële' noemen . Het ideële vormt het
materiële in zijn 'voorstellingen' en is enkel verbeelding van het denken zelf . Kritiek op het 'Cogito ergo sum" van
Descartes kan zijn, dat men niet van het 'denken' kan overstappen naar het 'zijn zelf' ; ook niet naar dit van een 'ik' ;
maar dat alles slechts ideeën zijn en blijven - geen dualismen, geen geest én materie ; immers hoe deze te verenigen
? Monisme is wel aangewezen : "de geest kan zich wel materie voorstellen, maar materie kan zich geen geest
voorstellen of gedachten hebben ?" Zijn puur idealisme en solipsisme de enige consistente systemen in de filosofie ?
Een materialist kan dan wel totaal stoffelijk of mechanisch materialistisch zijn, en ook zijn eigen denken of willen
aldus zien ; maar dan moet hij toch aannemen, dat materie tenslotte een vorm van denken en willen bevat... Een
ander zicht op stoffelijke materie geven ons ook de moderne versies van de realiteit, zoals ze geschetst worden in de
Relativiteits-theorie, in de Quantum-mechanica en dito theorieën . Ook de Oosterse filosofie denkt meer idealistisch
dan materialistisch, en is meestal gericht op het transcendente...
Begrippen uit de Oosterse filosofie: India :-het vedistisch tijdvak : begrippen : Brahman = de wereldziel ; Atman =
de ziel van de mens; beiden zijn ze één .De Karma is een waardebepaling van onze wereldse daden als tol of
vergelding voor een volgend leven en reïncarnatie ... Boeddhisme : -is geen echte religie, eerder een praktisch
filosofisch stelsel -zie ook Zen-boeddhisme- -leer van de 4 waarheden : alle leven is lijden - lijden vindt zijn
oorzaken in begeerte - opheffing van die begeerten is opheffing van het lijden én de wedergeboorten - de weg
daartoe is 8-ledig ( rechtspreken- rechtsdenken- rechte contemplatie- recht geloofsrecht handelen - recht streven, rechte
meditatie en recht leven ) . De volledige onthechting moest leiden naar het NIRVANA = het geluk van het
'niets' ... China : de Tao : de leer van de weg ; de Tao kan men niet kennen ;en is de weg van het juiste handelen.
Confucius is vooral een moraal-ridder en filosoof geweest : van hem zijn begrippen als Ying en Yang of de leer van
de tegendelen of tegenstellingen, die zeiden, dat alles als tegenstelling moest gezien worden : goed en kwaad- licht
en duisternis, enz. Yoga was een leer tot zelftuchtiging en bevrijding . Nabeschouwing en Besluiten : Dit overzicht
van de filosofie-historie is zeker niet volledig . Filosofen zoals Nietzsche de 'filosoof met de hamer' van wie de
slogan "God is dood", is hier niet aan bod gekomen, maar heeft zeker als negatieve filosoof dan, een grote impact
gehad op de latere anti-religieusiteit en nihilisme in onze westerse wereld . Ook Marx met zijn
dialectisch-materialisme werd niet genoemd, ondanks zijn grote invloed op het verloop van de geschiedenis en de
latere socialistische en communistische denkers . Verlichtings-filosofen zoals Voltaire of Rousseau en andere zijn
niet genoemd geworden niettegenstaande ze nieuwe ideologieën hebben helpen ontwikkelen . Ook kwamen Darwin
Een Revisie van de FILOSOFIE 9
en zijn evolutie-theorie niet aan bod (zie ook creationisten) ; evenmin als Freud met nieuwe begrippen zoals
onder-bewustzijn en totaal-bewustzijn, alsook van het’libido’ als seksuele drift ... Ook Wittgenstein en andere meer
moderne filosofen of liever analisten van de maatschappij of de taal bleven onaangeroerd ; net zoals het
'postmodernisme'; dat blijkbaar genoeg had van allerlei verhalen en filosofische theorieën ...
Mag men besluiten, dat de filosofie en vooral de meta-fysica steeds op zoek was en nog is naar datgene dat de fysica
of de exacte wetenschappen zelf niet konden of nog niet kunnen vinden of weten? Steeds ging men op verkenning
naar '...dat wat meer is' . In sommige perioden van de geschiedenis had men weinig van ' dat meer' van doen, terwijl
andere tijdvakken meer uitzagen naar wat 'transcendent' en mysterieus bleef . Heden tendage met onze huidige
wetenschappen en na de Relativiteits- en Quantum theorieën heeft ook de wetenschap en niet alleen de filosofie
besef van dit 'transcendente...meer' . Dit bewijzen ook de huidige rages van 'New age', scientology, en andere
vormen als 'ietsisme', enz.


Deel II : eigen visie op de filosofie en op de realiteit .
--Na een kort historisch overzicht van de filosofie, past het om zelf ook tot conclusies te komen of om dit te proberen
: dat is pas aan filosofie doen ..."De mens wil immers weten..." M.i. is filosofie tot nu toe vooral een strijd geweest
tussen enerzijds materialisme ( stoffelijk realisme) en anderzijds spiritualisme en idealisme (een geestelijke dimensie
van de realiteit) . Of misschien ook tussen wetenschap en geloof ; rationalisme en realisme; religie en Verlichting en
atheïsme... En het was vooral Kant met zijn Copernicaanse wending en zijn antinomieën, die de aanzet was tot
allerlei vormen van idealisme, ook bij mij ... Immaterialisme I : Argumentatie tot een vorm van idealisme :
ANTINOMIE : Processus 1 : Thesis : de ruimte is eindig . Als de ruimte in reële zin, als draagster van 'materiele'
substanties, werkelijk bestaat, dan moet ze meetbaar zijn, t.t.z. er moet een bepaald, beperkt aantal 'x' kubieke km, of
zelfs kubieke lichtjaren ruimte zijn en bestaan . Anti-thesis : de ruimte is oneindig . Als de ruimte dan wel bepaald en
gelimiteerd zou zijn, dan moet ze begrensd en quasi om-muurd zijn . Door wat ? En wat is er dan na of achter die
muur ??? Ja wel, alweer ruimte of uitgebreidheid ;... anders kan men zich dat niet voorstellen ... Conclusie : de
ruimte is zowel eindig als oneindig ; wat een contradictie is ; een antinomie .. Oplossing : de ruimte 'bestaat' niet in
zijn reële zin.; en wordt zeker niet gepercepteerd via onze zintuigen .; doch is slechts een middel à priori tot de
voorstelling van alle reële, 'materiële' substanties -hetgeen Kant ook al beweerde ... De ruimte is slechts als idee in de
geest en het verstand aanwezig, als middel tot het vormen en voorstellen van alle zogenaamde 'materiële' zijnden .
Bijkomende conclusie : indien er geen reële ruimte bestaat, kunnen ook geen 'materiele' substanties of lichamen er
zich in bevinden en bestaan . Processus 2 : De 'tijd' is eveneens slechts een ideëel begrip, dat geen enkele blijvende
existentie verzekert . Het 'verleden' is er niet (meer), en bestaat slechts als gedachte, idee ; ook de 'toekomst' is er
(nog niet,) en bestaat ook slechts als verwachting en idee in de geest . Het 'NU', daar zouden we het moeten mee
doen ; maar het 'nu' is net als de 'punt' een 'nihil', en heeft geen enkele duur ... Dus de Tijd in zijn drie
'tijdsmomenten' verleden,heden en toekomst is er enkel als idee, gedachte, bewustzijn in de (een) geest ...En aldus, al
watin de tijd gebeurt of 'is' , doet dit slechts op een ideeële wijze ... Zodoende komen we tot een volstrekt 'idealisme'
... Processus 3 : Het enige 'absolute zijnde' kan slechts de 'logica' zelf zijn -ongeveer als de Logos bij de
oud-Grieken- De logica : t.t.z. de eeuwige wetten van de fysisca, van de wiskunde of de logica zelf . Al het overige ,
wat is, is contingent te noemen , niet 'absoluut moeten zijn' en afhankelijk ...Alles moet aldus uit dit enige 'absolute
zijn' voortspruiten als ideeële substanties of 'zijnden' .
Dit 'absolute moeten zijn' is dan ook te zien als de
onbepaalde, ongekende Wil, -het moeten zijn van de logica- de 'geestelijke', ongekende energie ; en het ware 'innere
der dingen', waaruit alles als voorstelling of idee (vorm) emaneert . Dit was ook het positief antwoord van
Schopenhauer aan Kant, die het 'innere der dingen'niet kon kennen ...
Besluit : Ons volstrekt idealisme leidt ons naar een 'Denken van het denken' -term van Aristoteles -; tot een
Super-ego, waarin alles, ook wij, als 'moment-gedachten' 'er zijn' en terug verdwijnen als in één 'groot geheugen' ...
Een Revisie van de FILOSOFIE 10
Dit noem ik : "SUPRA-SOLIPSISME" . 'Solipsisme' is m.i. een 'brug te ver'; daar het egoïstisch voorkomt, en het
eigen ego tot onwaarschijnlijke hoogten optilt, waar het zichzelf nooit kan terugvinden . Het nieuwe concept
'SUPRA-SOLIPSISME' is beter aan te nemen ; ALDUS BESTAAT ALLES SLECHTS ( als het ware ) ALS
VOORSTELLINGEN OF GEDACHTEN IN EEN SUPER-BEWUSTZIJN of SUPER -EGO , WAARVAN ALLES
EN OOK ONS EGO SLECHTS MOMENT-IDEEÊN ZIJN ; NET ZOALS WE ZELF MET TIJDELIJKE
GEDACHTEN BEZIG ZIJN, TERWIJL MEERDERE GEDACHTEN OF IDEEÊN IN ONS GEHEUGEN OF IN
ONS BREIN AANWEZIG BLIJVEN . Zie het besluit van de filosofie van Berkeley, "...dat alles slechts in de geest
bestaat, ook in een algemene geest, waaraan alles dan deelneemt" . Of de filosofie van Hegel, ...dat "alles slechts een
trap is in de ontwikkeling van de 'absolute Idee' " en " dat de rede niet verstoken is van de werkelijkheid, en de
werkelijkheid niet van de rede" .
Immaterialisme II : ARGUMENTEN zijn wel nog geen BEWIJZEN ; maar dat is nu eenmaal FILOSOFIE... Het is
duidelijk, dat in mijn onderwerpen en antwoorden steeds een ontologisch idealisme als basis-principe naar voor
geschoven werd . En dikwijls wordt mij gevraagd meer bewijzen of argumenten, verzameld, op te voeren . Daar wil
ik hierbij enigszins aan voldoen Toch blijft het meta-fysica en filosofie ; dus geen wiskunde, zodat 'bewijzen' niets
meer dan hypothesen en redelijke theorieën kunnen worden . ---Na opzoeking in de discussiegroepen, waarbij ik
aangesloten ben, heb ik volgende argumenten van mij-zelf teruggevonden . Arg.1. Uitgangspunt was : 'Van
immaterialisme naar idealisme' : een antinomie van de 'ruimte' .:( herhaling van hierboven ). Processus ; Stelling A. -
'De ruimte is eindig' : Als de ruimte in zijn, laat ons zeggen , gewone 'materiele' betekenis en zin zou 'bestaan', moet
ze een bepaalde omvang hebben ; in principe meetbaar zijn ; een bepaald aantal kubieke km. of zelfs kubieke
lichtjaren tellen ; anders 'is' ze er niet . Stelling B .
'De ruimte is on-eindig' : Indien de ruimte dan een bepaalde omvang
moet hebben , moet ze wel begrensd en als het ware om-muurd zijn
...Vraag blijft dan echter : 'wat is er achter die muur of voorbij die
grens ?' ..Ja, alweer ruimte ; anders kan men zich dat niet voorstellen
.;
dus een on-eindige ruimte . De ruimte moet aldus zowel eindig als oneindig zijn ... Wat een contradictie is ...
Conclusie : De ruimte kan zodoende slechts 'ideëel' 'bestaan of zijn . ;en is ze ook samen met de 'tijd' slechts in de
'geest' bestaande ; hetgeen Kant zijn beroemde 'à priorismen' noemde ... Gevolg alle 'substanties', die zich in de
ruimte bevinden, kunnen aldus ook slechts een ideëel bestaan leiden ; en net als de à priorismen zelf, waarin ze zich
voordoen, slechts in dé of in een geest bestaan .Zie ook Berkeley . Arg.2 : Ook had ik het over het 'stoffelijk'
nihiliseren van zowel 'vormen' als 'inhouden' van alle substanties . Substanties als vormen zelf, geëvolueerd vanuit
de punt, dat een 'niets' is, via de lijn, naar het oppervlak, en naar het lichaam (als vorm), waarvan elk element op zich
alweer een 'nihil' is, moesten op hun beurten 'onstoffelijke nihils' zijn .; en slechts bestaan als 'ideeën' . Arg. 3 :
Hetzelfde werd gezegd van de inhouden van de dingen of substanties, die we ook volgens Kant niet kunnen kennen .
Want bij het zoeken naar die diepere inhouden stuit men alweer op vormen en oppervlakten, die een materieel 'niets'
zijn ; zelfs bij het splitsen van de kleinste partikeltjes kan men slechts nieuwe vormen waarnemen ; maar nooit geen
'innerlijkheden' . Die inhouden zelf blijven verborgen buiten alle empirisch onderzoek, en kunnen slechts ideëel
begrepen worden als een soort energie, die men slechts een naam kan geven . Arg. 4 : Ook de 'tijd' is gezien
geworden, als bestaande uit 3 delen ; nl. het verleden, het heden en de toekomst. Het verleden, dat niet meer is, en
slechts in een geheugen blijft bestaan . De toekomst, die nog niet is ,en slechts als een verwachting eveneens in de
geest bestaat . En het 'heden' of het 'NU' is net als de punt zonder afmetingen, een moment dat op zich een 'nihil' is .
Zodat ook het begrip 'tijd' als een 'ideêel' iets moet gezien worden Tijd is eveneens een à priorisme van Kant ... Arg.
5 : Verder werd gesteld, dat enige vormen van 'intelligentie' in onze wereld zeker niet kunnen geloochend of ontkend
worden . ; zie onze verstandelijke-, en wils faculteiten. Niemand gaat toegeven, dat hij geen verstand of geen eigen
wil heeft . Is het bestaan of het hebben van een intellectueel- of wils vermogen dan een enig feit in onze kosmos ?
Ook als men, net als de ziel, intelligentie op een materiële wijze zou interpreteren en begrijpen, dan nog moet men
Een Revisie van de FILOSOFIE 11
besluiten, dat in 'materie' een vorm van intelligentie of bewustzijn verscholen moet zitten , en er uit geëvolueerd is .
Aldus moet men aanvaarden, dat zogenaamde 'materie' als inhoud een zeker energiek-onstoffelijk bewustzijn moet
bezitten, insluiten ,of in potentie hebben .. Arg. 6: Hetzelfde kan gezegd worden over causaliteit, finaliteit, en
vrijheid, waarvan bij de mens zeker enige vorm van te vinden is . Zonder enige vrijheid is geen
verantwoordelijkheid, geen moraal en geen intentionaliteit mogelijk. En vrijheid leidt ons ongetwijfeld buiten het
empirische naar het 'transcendente' en het 'ideeële . Arg. 7 : We hadden het ook dikwijls over dualismen, of
pluralismen in de filisofie ; die dan volgens mijn opinie niet konden aangenomen worden . ;Dus geen 'denken en
uitgebreidheid', geen 'lichaam en ziel', geen geest en stoffelijke materie samen mogelijk ...; daar geen enkele 'osmose'
tussen meerdere grond- of basisprincipes kan aanvaard worden . Hoe kan geest op 'stoffelijkheid' inwerken, enz.?
"Geest kan wel materie voorstellen ; maar materie op zich kan geen voorstellingen maken" . Stoffelijke materie is
aldus slechts een verschijningsvorm , een fenomeen van een ongekende, bewuste energie of geest ..; Bewustzijn zelf
is echter niets anders dan voorstelling subject tot object... ---Verder heb ik nog aangehaald, van : Democritos en zijn
a-tomen-leer . Democritos stelde dat de atomen verder ondeelbaar waren .. Is alles wat stoffelijk-materieel is dan niet
niet verder deelbaar ? Democritos poneerde hierdoor, dat de inhoud van die atomen niet echt 'stoffelijk' kon zijn;
alhoewel hij de eerste materialist werd genoemd ...; Kant stelde dat het 'innere der dingen' niet empirisch kon gekend
of gezocht worden ; zie zijn antinomieën en zijn à prioriteiten van ruimte en tijd... Berkeley kan hier nog aan
toegevoegd worden met zijn absoluut idealisme, dat hij concludeerde uit de primaire en secundaire ontologische
eigenschappen van de 'dingen' of de substanties die Locke als empirist uitgevonden had .: Volgens John Locke
-Engels wijsgeer en empirist (1632-1704)- waren uitgebreidheid, grootte, vorm, aantal, beweging en rust primaire
eigenschappen van de dingen of van de substanties waaraan ze werkelijk toebehoorden ; en de 'zijnden' met deze
eigenschappen hadden een reëel bestaan . Secundaire eigenschappen waren kleuren, geluiden, smaken en geuren, die
slechts subjectief ervaren worden en aldus niet aan de dingen echt toebehoorden . George Berkeley -Iers wijsgeer en
absoluut idealist (1685-1753)- ging een stap verder, door eveneens de primaire eigenschappen als on-werkelijk te
beschouwen: immers, zo zei hij : "als kleuren ( ook wit en zwart ) geen eigenschappen zijn, die toebehoren aan de
substanties zelf, en aldus niet reëel bestaan, dan zijn er ook geen vormen of uitgebreidheid mogelijk, want het is eerst
door de kleuren-waarneming, dat deze vormen een reëel bestaan kunnen hebben .Waar zouden zonder de kleuren de
grenzen van de waargenomen voorwerpen dan nog liggen? " De primaire kwaliteiten kennen we alleen door de
kennis van de secundaire, en bestaan dus eveneens alleen als ideeën . Volgens Berkeley waren zowel de primaire als
de secundaire eigenschappen slechts ideeën in en van de dingen; ideeën, die slechts in de geest konden existeren.
"Esse est percepi" ...of "zijn is waargenomen worden... Schopenhauer vulde dat innere in met een intellectuele Wil,
als oorzaak en beweegreden van alles . Hegel zag alles eerder als een evolutie van de Absolute Idee ---"De rede is
niet van de werkelijkheid en de werkelijkheid is niet van de rede verlaten". Leibniz tenslotte begon zijn Monadologie
als volgt : 1. De monade is een eenvoudig 'iets', een enkelvoudige substantie, dus zonder delen . 2. Er moeten
eenvoudige of enkelvoudige substanties bestaan, omdat er samengestelde zijn ; want samengestelde zijn
samengevoegde enkelvoudige . 3. Daar in de monade geen delen zijn, is geen uitgebreidheid, geen vorm of
deelbaarheid mogelijk . En die monaden zijn werkelijk de atomen van de Natuur - in een woord de 'elementen' van
alle dingen ... Enz..... Arg. 8: Besluiten voortvloeiende uit de relativiteits-theorie en de quantum-mechanica hebben
aangetoond, dat de stelling van materie als mechanisch en stoffelijk, niet langer kan weerhouden worden ; gezien het
enigszins gelijkschakelen van 'massa en energie' en vice versa ; en ook anderzijds met het terug invoeren in de
wetenschap met een zekere 'creatio ex nihilo' een ontstaan of schepping uit het 'niets' ; namelijk door het waarnemen
van sub-atomaire deeltjes die ontstaan en weer verdwijnen in het 'niets' , enz.. Materie is voor de quantum-theorie
eerder een ideëel 'iets' of begrip dan een 'tastbaar' ding . Arg. 9: Er bleef enkel nog een vorm van 'energie' over , die
dan van een intellectueel, berwuste aard moest zijn . ; en op zich zelf niets meer dan de 'eeuwige logica'zelf kon zijn .
De logica van de wiskunde, de formele logica of de wetmatige natuurwetten , deze wetten waren dan het enige
'absolute' in onze cosmos ; en al het overige bestaande moest als 'contingent' worden gezien. Alles moest dus uit die
eeuwige absolute Logos - logica geëmaneerd zijn . Logica is zelf een 'moeten zijn', en intelligente wilsakt als het
ware, die enigszins met de Wil van Schopenhauer kan vergeleken worden . Schopenhauer vond aldus ook een
Een Revisie van de FILOSOFIE 12
oplossing voor het 'ongekende innere der dingen' van Kant ...; hij noemde dit innere een 'Wille' ... Arg. 10. Die enige
energie was dan ook de voorstelling of bewustzijn, dat alles schiep als 'idee', en waaraan wij ook samen met alles
deelnemen . Een bewustzijn, dat op zich, zoals reeds aangehaald, enkel voorstelling is; -een juxta-posering van
'nietsen' als punten en nu-momenten -.en waarin object en subject samen vallen ...zie Hegel- Alles zien als 'ideeën',
gedachten, voorstellingen of bewuste acten, uitgaande van een allerdiepst, onderbewust 'zijn', lijkt aangewezen .==
Idealisme ... "Ken je zelf, dan ken je 'god', of dan ken je het 'principe' van alles" , wordt toepasselijk . Wij zelf , allen
en alles zijn dan als het ware, slechts 'moment-ideeën' van één Super -ego ; 'Het denken van het denken' zelf -..Zie
Aristoteles .
Besluit : Geen egoïstisch solipsisme, maar een SUPRA-SOLIPSISME, als vorm van idealisme kiezen, blijft een
redelijke keuze... Deze argumenten zijn transcendente 'richtingaanwijzers' ; Maar omtrent het 'transcendente' zelf
moet men toegeven, dat het een 'Weten van niet-weten' blijft ...Maar zeker is : "Er is meer" ...Het blijft echter
META-FYSICA .
Immaterialisme III- : ALLES IS LOGISCHE EVOLUTIE-- Stoffelijke materie, zien we als objecten of substanties .
Substanties, de dingen dus, kennen we als vormen en hun inhouden ; of liever als inhouden en hun vormen . Wat zijn
vormen ? Volgens Aristoteles waren vormen ideeën ; ideeën van 'zijnden' . Vormen of 'lichamen' van substanties
kunnen we verder ontleden in vlakken, lijnen en tenslotte in punten . De punt is op zich een 'niets' een 'nihil' ; want
wat meer is dan de punt moet men reeds een vlak of zelf een volume noemen . De 'punt' en het 'nu' zou men de
eenheden van bewustzijn kunnen noemen . Bewustzijn, dat steeds een tegenstelling is van een subject tot een object
of van een subject tot een ander subject .Dus hier van een materieel niets tot een ander niets . Het 'niets nietst' dan
werkelijk . De Punt stelt zich als het ware een ander punt voor, die dan samen tot een 'voorstelling van een lijn
komen . Maar ook de lijn is op haar beurt een nihil . Ze is de verbinding tussen twee punten, dus tussen twee nietsen
. Sommigen zien de lijn als een verzameling of een juxta-positie van punten, dus weeral van nietsen . Het vlak
ontstaat door een verbinding van rechte lijnen tussen minimum drie punten . De oppervlakte zelf is slechts een
onwezenlijke grens van een 'lichaam' of een vorm, dus een stoffelijk niets; die men slechts als 'idee' kan begri!jpen .
Lichamen en vormen van substanties zijn slechts immateriele vormen of liever ideeën .( vlgs Aristoteles was een
vorm een idee ) . Ook de inhouden van de substanties kan men zich onmogelijk empirisch voorstellen . Bij het
'indringen' in iedere vorm of lichaam komt men voor een nieuwe vorm te staan . Slechts de buitenkant ( de façades)
van de dingen kan men waarnemen en begrijpen . Ook als men de kleinste sub-atomaire deeltjes zou splitsen, zouden
we slechts op nieuwe vormen van die gedeelde deeltjes stuiten . We blijven steeds aan de buitenkant ... 'Het innere
der dingen' kunnen we echt niet kennen ; en Kant had dat juist gezien ... Dit 'innere' begrijpen als een 'energie' blijft
eveneens vaag ; want energie-in zijn 'materiele' zin- is slechts waar te nemen of voor te stellen als een vorm van
beweging ; en beweging is een plaatsverandering van substanties, atomen of electronen .; dus van stoffelijke nietsen
...Materie zien als 'golven' is evenmin evident;want...als golven waarvan? - Quid ? Zowel vorm als inhoud zijn aldus
stoffelijke 'nihils' ; en substanties kunnen slechts als ideeën of voorstellingen begrepen worden en bestaan . "Nihil ex
nihilo" -niets uit niets- klonk het ; maar er is het scheppingsverhaal -God en de Bijbel (creationisme) en er is ook het
'evolutionisme' van Darwin ; maar er is ook de Theorie van de BIG BANG ( de oerknal) , die eveneens zegt dat alles
uit een 'stoffelijk' niets is ontstaan . --Big bang : alles emaneert uit een schijnbaar 'niets' met een massa O en een
oneindige 'energie' . --Een massa O of een volledig stoffelijk-immaterieel begin enerzijds en anderzijds een
oneindige energie ... Vraag blijft hier een oneindige energie teweeggebracht door wat, door welke materie ; want
energie is steeds causaal-veroorzaakt door 'stoffelijke' bewegingen, anders kan men zich geen energie voorstellen ;
altijd valt men terug op enige stoffelijke beweging zij het in de macro-cosmos als in de micro-wereld van de atomen
de deeltjes en de sub-deeltjes . --Maar als massa O verwijst naar oneindige energie, moet die energie zelf dan van een
immateriele aard zijn ; dus er is een spirituele, intelligente of bewuste energie aan de basis van alle stoffelijkheid ...;
de .formule E=mc2 wordt E=mc2=Psy .... En toch 'kennen' of ontmoeten we de dingen als quasi 'materiele'
substanties ; maar deze zijn dan slechts als het ware verschijningsvormen ( fenomenologie )van uit een
transcendente-bewuste-energie; die wij niet echt kunnen kennen . En die bewuste-energie, misschien wel te
vergelijken met de 'Wil' (die Wille) van Schopenhauer, moet men begrijpen als het enige absolute ; zoals de eeuwige
Een Revisie van de FILOSOFIE 13
wetten van de logica of de wiskunde dat zijn ... Naast die eeuwige logische wetten, die ook in de natuur heersen, is
alles contingent, afhankelijk ; en is dus voortgekomen uit die 'bewuste-energie' en logica, die eenheid, die het
substraat van alles moet zijn . Die bewuste logica 'schept' als het ware alles in zijn 'voorstelling vanuit het 'niets', de
punt zelf, het ego-centrum, dat verder door juxta-posering van deze punten of nihils alle 'zijnden' evolueert . Want
bewustzijn is niets anders dan 'voorstelling' . En het 'moeten zijn' van de absolute logica is tevens de 'Wil' en de
aanzet tot dit alles . "De Wereld als Wil en Voorstelling".."Het denken van het denken"... ? Gezien onze beperktheid,
en onze deelname aan die logische evolutie is 'dieper inzicht' in dit alles onmogelijk; Ook dit blijft "Een weten van
Niet-weten" ... De Logica ( Logos ?) is werkelijk het enige absolute, de eeuwige wet (ten) , waarnaast al het overige ,
dat bestaat dan contingent moet genoemd worden ; en emanent uit die logica moet ontstaan zijn. Logica- wiskunde,
enz. ..2+3 moet 5 zijn ; Pi moet 3,14... zijn, enz. Dat logisch MOETEN ZIJN is een eeuwige WIL, net als onze Wil
die oorzaak is van handelingen , denken en van de meeste bewegingen in ons . Beweging is 'energie' en dan zien we
bij Einstein een gelijkwaardigheid van 'Energie' en Massa' of materie .... -Vandaar een filosofische formule "" E =
mc2 = Psy ( 'Psy' staat dan voor een ongekend bewustzijn ) ., een formule die niet wiskundig kan bewezen worden,
maar enkel meta-fysisch aan te nemen is ... De wil en het 'denken' van een absolute Logica zien als substraat van
'alles', kan ook tot oplossing van meerdere problemen in de filosofie zorgen :
DETERMINISME en WILSVRIJHEID van de mens : De mens als deel van een Super-bewustzijn , of logica of
Super-ego ; is ook op zich een 'onbewogen beweger' en kan dus zelf causaal handelen zonder enige andere oorzaak .
Maar tegelijke tijde wordt ook hij causaal be-invloed door anderen of het andere ; zodat we de mens zowel 'vrij' als
onvrij' of gedetermineerd kunnen noemen . --Vandaar de verantwoordelijkheid van de mens voor zijn daden, voor
zijn 'moraal' voor de ETHICA ; die we het best omschrijven als de beste toepassing van de logica voor de
handelingen en daden van de mens als individu en in gemeenschap - de mens is immers een sociaal wezen . "Handel
juist, zo handel je goed" ...
Kan onze ‘vrije' keuze dan toch gedetermineerd zijn ?
-Een andere kijk op de wils-vrijheid . Volgens Aristoteles -in zijn werk 'Over de ziel'- beweegt de ziel de mens door
zijn ‘verlangens en zijn begeerten' . Verlangens en begeerten zijn in het geheugen opgeslagen als processen, waarop
men kan inzoomen ,terug wil en kan verwezenlijken . Begeerten en verlangens zijn aldus zelf onbewogen bewegers
en bronnen van energie en beweging . De begeerte, die het meest energie heeft en het sterks is, zal het logischer
wijze halen op de andere . En na een wikken en wegen en logisch overwegen, -ook het geweten is daar een
voorbeeld van- zal tenslotte de best geschikte en krachtigste keuze gevolgd worden . Kan, mag of moet men
zodoende niet spreken van een loutere determinatie van onze zogenaamde vrije wil en keuze, die tenslotte bepaald
wordt door de allerlaatste en krachtigste logica of logische overweging in ons brein of onze ziel ; een determinatie en
bepaaldheid door de grootste aantrekkingskracht, als men dit zo kan noemen . En is onze zogenaamde vrije wil en
keuze, dan toch bepaald door een logica, waaraan we zelf ook gehoorzamen of dat zouden moeten doen ; en ligt onze
vrijheid dan misschien in het eens zijn met die logica ???- M.a.w. is het logisch volgen van de beste keuze, die het
meest aantrekkingskracht in ons brein teweeg brengt, dan ook onze ‘vrijheid' om die beste keuze te volgen ; of geeft
die keuze ons de indruk van het beste gevoel en van vrij te zijn ? Zijn we zodoende dan toch enigszins
gedetermineerd ; en zijn we inderdaad slechts een deeltje in één groot logisch proces ???
TRANSCENDENTIE VAN DE MENS - DE ZIEL : als deel van het 'super-ego' of super-bewustzijn of van het Ene
of van het Transcendente, of hoe je het ook zou noemen, ; blijft de PSY als geestelijke energie ..."Na de dood valt
onze Psy als een druppel water terug in de oceaan" ...
GODSBEWIJS : god zien als dat Ene - super-ego - dat we zeker niet te persoonlijk kunnen opvatten, leidt ons naar
een vorm van 'IETSISME', dat we net zoals het begrip TAO niet verder kunnen of moeten definieren ... --Tenslotte
blijft het een weten van niet-weten ; maar zoals in de "Grot van Plato" ; waar men slechts de dingen als schaduwen
kon zien .