INTERVIEW Op de televisie en op sociale media, maar ook op kantoor of thuis aan tafel leiden de aanslagen in Parijs tot felle debatten over schuld, oorzaak en de rol van het geloof. Hoe valide zijn de argumenten die keer op keer langskomen na een aanslag van islamitische terroristen?

·          

Natuurlijk interpreteren maar weinig moslims de Koran zoals IS doet, maar je kunt niet volhouden dat IS de Koran niet snapt

We leggen een aantal argumenten voor aan filosoof Hans Achterhuis, die zich in boeken als 'Met alle geweld' (2008) en 'Erfenis zonder testament' (2015) diepgaand heeft beziggehouden met geweld, politiek en religie.

Argument 1 'Geloof heeft niets met de aanslagen te maken'
Dit argument is volgens Hans Achterhuis populair bij gelovigen én bij buitenstaanders. Die zeggen dan: 'Dit is vast niet de echte islam, want religie is in wezen vreedzaam'. Daar is Achterhuis het niet mee eens.

"Het monotheïsme - dus islam, jodendom én christendom - biedt wel degelijk een rechtvaardiging van geweld. Natuurlijk interpreteren maar weinig moslims de Koran zoals IS doet, maar je kunt niet volhouden dat IS de Koran niet snapt. Ze hebben gewoon een andere opvatting. Vergelijk het maar met de christelijke kruisvaarders, die vinden we toch ook niet minder christelijk dan de monniken die vreedzaam in hun klooster zaten?

"Je hoort ook wel dat atheïsten als Stalin in de vorige eeuw de meeste slachtoffers maakten. Maar het communisme heeft volgens mij juist de structuur van de monotheistische religies overgenomen: het idee dat er een absolute waarheid is."

Argument 2 'Het Westen heeft erom gevraagd'
"Het Westen heeft niet om deze aanslagen gevraagd. Maar het heeft wel een situatie geschapen die het geweld mogelijk maakt. Na de inval in Libië kon je erop wachten dat religieuze groeperingen en wapens elkaar zouden vinden. Dat is jammer genoeg ook gebeurd, met chaos en ontwrichting tot gevolg.

"Bovendien voert het Westen in het Midden-Oosten natuurlijk wel een oorlog. Wat de terroristen nu doen, is het verplaatsen van de oorlog naar civiele doelen in Europa: een terras, een theater.

"Dat is vaker vertoond, en de strategie heeft helaas ook vaak gewerkt. Nadat een Joodse guerillagroep in 1946 een hotel met onschuldige toeristen had opgeblazen, trokken de Britten zich terug uit wat nu Israël is. Ook de Zuid-Amerikaanse guerillabewegingen die vorige eeuw vaak nog op steun van Europese intellectuelen konden rekenen, maakten bewust burgerslachtoffers.

·          

De 'softe' Nederlandse aanpak, die radicalisering voorkomt door met die jongens in de gevarenzone verbinding te houden, klinkt dan juist realistischer

"Wat mij betreft is het wel iets heel anders of je bij een bombardement per ongeluk onschuldige cafégasten doodt of dat je doelbewust uitgaande jongeren onder vuur neemt."

Argument 3 'Aanslagen buiten Europa krijgen minder aandacht en dat is hypocriet'
"Hypocriet is een groot woord. Je hebt hier familie en vrienden, je komt weleens in Parijs, je kent er mensen die op dat terras hadden kunnen zitten. Het is logisch dat we ons drukker maken om een aanslag die dichterbij huis plaatsvindt.

"Toch is dat niet het hele verhaal. Dit weekeinde eindigde het NOS-journaal met een hele rij aanslagen, waaronder die van 9/11, maar daar zat de zeer recente aanslag in Beiroet niet bij, terwijl die ook meer dan veertig doden en tweehonderd gewonden eiste. Toen dacht ik: ja hallo, hoe kun je de meest recente aanslag 'vergeten'. Zoiets wordt door moslims geloof ik terecht ervaren als hypocriet."

Argument 4  'We mogen niet langer naïef zijn, we moeten keihard optreden'
"Als je die beelden uit Parijs ziet, denk je inderdaad al snel: uitroeien die jihadisten. Toch kan een keiharde aanpak ook naïef zijn, bijvoorbeeld als die het religieuze aspect van dit conflict over het hoofd ziet. Deze jongens wíllen martelaar worden, dus hoe meer je er uitschakelt, des te meer komen erbij, met dat effect moet je rekening houden. In dat opzicht lijkt me het gooien van bommen op IS-gebied juist weinig doordacht en de keiharde aanpak van Europese jihadi's ook.

"De 'softe' Nederlandse aanpak, die radicalisering voorkomt door met die jongens in de gevarenzone verbinding te houden, klinkt dan juist realistischer.

"Overigens maakten de Romeinen dezelfde fout tegenover de christenen: ze beseften niet dat hun strategie van vervolging en uitroeiing de verbreiding van het geloof alleen maar stimuleerde."

Argument 5 'De terrorist is zielig, zijn gedrag komt voort uit discriminatie'
"Moslimterroristen zijn geen zielepoten. En zelfs áls hun achtergrond meespeelt in hun radicalisering, is dat geen afdoende verklaring voor hun gedrag, anders zouden veel meer jongeren uit de banlieue terrorist worden.

"Dat neemt niet weg dat je moet proberen te begrijpen wat die jongens beweegt. Dat ligt vaak gevoelig. Toen de Joodse filosofe Hannah Arendt probeerde Hitlers rechterhand Adolf Eichmann te begrijpen, werd iedereen woedend. Toch vond ook Arendt dat Eichmann de doodstraf verdiende. Ze wilde het brein achter de Holocaust begrijpen, juist om mensen als hij beter te kunnen bestrijden."