Ecologie en Economie: wat is het verband?

 

 
Velen zijn van mening dat de overbevolking, en dan vooral in de landen van het Zuiden, één van de voornaamste oorzaken is voor de milieurampen en dat een controle hierop de invloed van de mens op de omgeving zal doen verminderen. Toegegeven, met hoe meer mensen we op deze planeet wonen, hoe meer middelen er beschikbaar dienen te zijn om onze noden te bevredigen en hoe moeilijker de planeet het zal hebben om de steeds groter wordende afvalberg te verwerken.

Nochtans is een bevolkingscontrole geen oplossing voor de klimaatverandering. Het probleem heeft te maken met het feit dat de rijkere landen van het Noorden een grotere verantwoordelijkheid dragen voor de milieuproblemen dan de armere landen van het Zuiden door hun consumptie en verspilling van productie per inwoner. Het probleem is met andere woorden niet te wijten aan de overbevolking maar aan ons destructief productiesysteem waar het maken van winst steeds voorop staat. Onze consumptiemaatschappij, voornamelijk aanwezig in de landen van het Noorden, moedigt de inwoners inderdaad aan om meer te verbruiken dan hun essentiële behoeften. Een voorbeeld ter verduidelijking: hoewel de Amerikaanse populatie veel kleiner is dan de Chinese ligt het verbruik per inwoner daar beduidend hoger. Het bevolkingsaantal is bijgevolg niet de hoofdreden.

 
Zolang het kapitalistisch systeem blijft zoals het nu is, zal het terugdringen van het bevolkingsaantal niet voldoende zijn om de milieuproblemen op te lossen. Men moet eerder de kern van ons economisch en financieel systeem aanpakken en de structuur veranderen.

 

 
Het is verkeerd te stellen dat de economische en industriële groei de oorzaak is van de ecologische crisis en dat de samenleving moet de-industrialiseren, terug moet gaan naar producties op kleine schaal en hun groei een halt moet toeroepen.

De industriële productie heeft vanzelfsprekend negatieve gevolgen op onze omgeving zoals het gebruik van “bruine” energie, het ontginnen van natuurlijke rijkdommen enz. Maar het is het misbruik van het kapitalisme en het imperialisme van de industriële productie die onze omgeving teniet doet en niet de rationele industriële methodes op zich. Het constante winstbejag en de drang naar verrijking, nog benadrukt door de concurrentie en het monopolie, dwingt de kapitalisten om hun productie voortdurend te versnellen en uit te breiden en hun kosten te verlagen, zelfs als dit meer vervuiling en meer afval betekent, de ontginning van natuurlijke rijkdommen en de overconsumptie met zich meebrengt en eventueel zorgt voor de overbelasting van de economie dat kan leiden tot het ineenstorten ervan.

Als we ons zouden bevinden in een omgeving van echte duurzame ontwikkeling en eigendommen gebaseerd op principes die democratischer zijn dan zou de samenleving een industriële productie kunnen ontwikkelen die ecologischer is en waar iedereen baat bij heeft.

 

Momenteel heeft men drie benaderingen gevonden om een groene economie te bekomen. De eerste benadering zou men de “milieumentaliteit” van de vrije markt kunnen noemen. Deze benadering legt de nadruk op de marktmechanismen en private eigendomsrechten. Volgens deze benadering zouden de milieuproblemen het resultaat zijn van de tragedie van de gemeenschappelijke goederen. Het huidige gebrek aan motivatie om de natuurlijke rijkdommen te beschermen en ermee om te gaan met de nodige voorzichtigheid komt doordat veel natuurlijke rijkdommen openbaar zijn en door iedereen vrij gebruikt kunnen worden. Dit zou kunnen opgelost worden door eigendomsrechten vast te stellen op onze natuurlijke rijkdommen en de markt de prijzen te laten bepalen. Kortom, diegene die iets nodig heeft moet bereid zijn om er de prijs voor te betalen.

 
De tweede benadering heet het groene Keynesianisme of het economisch herstel door een groene groei. De klemtoon ligt hierbij op de investeringen van de regeringen in milieuvriendelijke infrastructuren en hernieuwbare energie zonder alle industrieën die gebruik maken van “bruine” energie te elimineren. Dit zou toelaten om uit de crisis van 2008-2009 te geraken door nieuwe groene ondernemingen te creëren door middel van nieuwe technologieën en met meer groene werkgelegenheid.

 
Het technologisch optimisme tenslotte ziet de technologische ontwikkelingen als wondermiddel om de milieugrenzen en hun problemen op te lossen. Zo denkt men bijvoorbeeld dat de technologische ontwikkelingen het gebruik van energie en van de natuurlijke hulpbronnen van de economie stelselmatig zal doen verminderen.

Het hoofdprobleem bij deze benaderingen echter is dat ze het winstbejag van bruine technologieën en van ondernemingen probeert om te zetten in naar winstbejag van groene technologieën en industrieën die aanvaardbaarer zijn. Zij rekenen hierbij echter opnieuw op de winst om het kapitalisme om te vormen en een groene economie te bekomen in plaats van zich te concentreren op de kern van het probleem nl. het winstbejag die de sociale ongelijkheden tot stand brengt en vergroot. Het is wel degelijk de structuur van ons systeem dat gebaseerd is op een extreme vermeerdering van winst die aan de grondslag ligt van onze milieuproblemen. Het accent verleggen naar een “groenere” activiteit zal bijgevolg niets veranderen. We moeten het probleem in de kern aanpakken willen we kunnen leven in een rechtvaardigere en milieuvriendelijkere wereld.