Uit het plakboek van Wattman: Den Haag, Een 1200 in de sneeuw
Het is 23 december 1981 en in de nacht is een dun laagje sneeuw gevallen. PCC 1202 is onderweg van Delft naar het Haagse eindpunt op de Turfmarkt en laat zijn claxon horen om de fotograaf te waarschuwen. Aan de linkerkant het huis "Oversteen". Na een opknapbeurt van enkele jaren geleden heeft dit huis helaas zijn naam verloren.
Een plaatje uit het fotoarchief. Een blik in de schilderswerkplaats van de Centrale Werkplaats (CWP) van de HTM, destijds gevestigd aan de Lijsterbesstraat in augustus 1980. De tram in de grondverf is PCC 1207, na zijn ombouw tot slijptram H23. Van het nieuwe oranje jasje van de tram is al iets te zien.
Een mijlpaal (of een dieptepunt) in Delft. De Houttuinen, Van Leeuwenhoeksingel en het "Serpo complex" zijn de afgelopen week ontruimd. Men is nu in het laatstgenoemde bedrijvencomplex nog hier en daar bezig de laatste spullen af te voeren, maar voor buitenstaanders zijn de hekken stevig op slot gegaan en ook hier zal spoedig de sloper zich gaan melden.
Vandaag ben ik in het ontruimde gebied wat plaatjes gaan maken. Lege, holle huizen; het enige teken van leven is het waterleidingbedrijf dat bezig is om de meters te verwijderen. Een vreemde ervaring om in deze spookstraten rond te wandelen, en te weten dat dit nooit meer terug komt.
Exclusief voor de lezers van mijn blog een reportage.
Wegens de jaarlijkse "Veteranendag" in Den Haag was zaterdag het tramverkeer voor enkele uren gestremd in het centrum. Lijn 1 werd opgesplitst in twee delen, waarbij vanuit Scheveningen niet verder werd gereden dan de keerlus op Plein 1813. Dankzij de LED-schermen waarmee alle GTL's zijn uitgerust kunnen dergelijke tusseneindpunten inmiddels ook worden getoond. Hierbij kan wel opgemerkt worden dat de tram weliswaar doorreden tot Plein 1813, maar dat de passagiers bij de halte Javastraat dienden over te stappen op de bussen van lijn 22 of 24.
Wandelen door de Reuzenpijp: deel 1, de pendeltrams
In het eerste deel van het fotoverslag van het bezoek aan het "Tunnelevent", nu al weer bijna een week geleden, aandacht voor de extra ritten op lijn 24. Om de aanvoer van belangstellenden voor het bezoek aan de tunnel in goede banen te leiden was er voorzien in een tweetal pendeldiensten. De eerste was een pendelbus tussen het Sportpaleis en Stenenbrug, de twee was een pendeltram tussen het Astridplein (Centraal Station) en Stenenbrug. De tramstellen (alle pendeltrams waren, evenals de normale trams van lijn 24) gekoppelde PCC's, reden hierbij door naar de eindhalte Silsburg. Het meerijden met de pendeldiensten was gratis.
De aankondigingen wekten de verwachting dat de pendeltrams zonder te stoppen vanaf het Astridplein naar de halte Collegelaan zouden doorrijden. Nadat wij waren ingestapt bleek dit al snel niet het geval te zijn. De bestuurder stopte onderweg bij alle haltes om passagiers op te pikken en te laten afstappen. Al snel werd duidelijk dat alle pendeldiensten ook gewoon passagiers meenamen tussen Stenenbrug en Silsburg. In feite was er dus sprake van een versterking van lijn 24 op een deel van het traject.
Was aan de voorzijde de pendeltram duidelijk te herkennen aan de lijnfilm "Extra Dienst" en het extra bord achter de voorruit, we zagen ook pendeltrams rondrijden die aan de achterzijde gewoon de film van lijn 24 voerden.
Op een gegeven moment zagen we nog een gekoppeld stel aankomen dat wel de bestemming "Stenenbrug" voerde. Nog een extra?
Nee, het tramstel ging de dienstsporen bij de Stenenbrug op, waar vervolgens lijn 24 werd voorgedraaid. Vermoedelijk was er sprake van een vertraagde rit.
Halte Collegelaan, richting Centraal Station.
Pendeltram, vlak voor de keerlus Silsburg.
Pendeltram in de keerlus Silsburg. Tegelijkertijd met de werken voor de verlenging van lijn 8 vanaf Eksterlaar via de Dascottelei naar Silsburg is de keerlus hier ook aangepakt. Begin april was alles nog niet klaar. De buitenlus kon nog niet gebruikt worden (waardoor lijn 24 en de pendeltrams over hetzelfde spoor moesten), terwijl ook de beginhalte nog niet door passagiers gebruikt mocht worden.
Tussen alle gekoppelde stellen reed ook de losse 7118 rond. Uit onze aantekeningen konden we opmaken dat dit oorspronkelijk een gekoppeld stel was. Kennelijk had deze PCC zijn koppelwagen ergens achtergelaten om vervolgens als losse wagen zijn dienst te verzorgen.
De premetro tunnel onder de Turnhoutsebaan is inmiddels de "Reuzenpijp" gedoopt. En vandaan en morgen kunnen de nieuwsgierigen op het zogenaamde "Tunnel Event" er mee kennis maken. De (nog) ongebruikte tunnel is dit weekeinde opengesteld. Vandaag dus met de "Extra Dienst" - versterkingen van lijn 24 - vanaf het Koningin Astridplein afgereisd naar de toegang van de boortunnel, de werfput bij de Stenenbrug. Binnenkort zal ik de foto's plaatsen, vandaag alvast een kort verslag.
Aangekomen bij de toegang (rond 10.30 uur) zag het ernaar uit dat velen met ons bijtijds naar de tunnel waren afgezakt om maar niet te laat te komen. Er had zich al een lange rij gevormd, maar het was tevens duidelijk dat de organisatie op zo'n grote stroom belangstellenden had gerekend (en zelfs op grotere stromen). Het was even aanschuiven, maar al spoedig konden we via de metalen trap de 25 meter naar de bodem van de put, en daarmee de toegang van de tunnel, afdalen.
Het is toch wel bijzonder om eens de constructie van zo'n boortunnel, dat wil zeggen de betonnen elementen waarmee de wanden van de tunnel worden gevormd, van dichtbij te bekijken. Vervolgens konden we beginnen aan onze wandeling van twee kilometer. Ter hoogte van de stations onderweg (Zegel, Drink, Carnot) waren er gekleude lichten geplaatst die op de kale betonnen wanden schijnen. Tevens konden op de schermen filmpjes worden bekeken die met name verband hielden met de tunnelbouw.
Aan het einde van de wandeling moest er nog stevig hellingop gewandeld worden om uiteindelijk het eindstation te bereiken, Astrid, waar vervolgens uitgekomen werd op het bekende tramstation van de lijnen 3 en 6.
Na deze, zeer interessante, maar toch nog vermoeiende toch, zijn we nog afgereisd naar eindpunt Silsburg. Onderweg viel het op dat de wachtende massa inmiddels geheel verwenen was. Kennelijk was het toch minder druk geworden. De dag werd besloten met een bezoek aan "Fort 2". Ondanks dat dit jaar in het teken staat van 150 Brialmont forten bleken de Wattman en zijn reisgenoot de enige bezoekers te zijn die zich in de gangen van het binnenfort waagden. Ook weer iets dat op een tunnel leek, maar met een geheel andere sfeer dan de pre-metro tunnel.
Als de tijd het toelaat zullen op dit blog spoedig enige foto's van dit geslaagde uitstapje geplaatst worden.
Sinds deze maand zijn op de Erasmuslijn van Randstadrail (Den Haag Centraal - Rotterdam Hofplein) de nieuwe metrostellen verschenen, die de stellen van het Type T (gebouwd in de jaren '80) zullen vervangen. Op dit moment wordt van maandag tot en met vrijdag 1 dienst van de 5 diensten gereden door het nieuwe materieel, dat als typeaanduiding de letter "R" heeft meegekregen.
In 1931 werd de Boerentoren voltooid. Op dat moment de eerste wolkenkrabber op het vasteland van Europa. Een uitstapje naar het panorama-terras op de 25ste verdieping was vele jaren een toeristisch uitstapje. Deze twee kostelijke foto's van de Meir zijn vermoedelijk getrokken in 1941.
Nogmaals een blik op de oude kranen in de haven van Antwerpen. Deze foto komt uit het album van een Duitse militair, en is zo vermoed ik in mei 1940 gemaakt, kort na het begin van de bezetting. Als ik het goed zie is dit een foto op het - op dat moment vrijwel uitgestorven - Asiadok.
We hoeven er niets voor te doen, de overstap gaat altijd vanzelf. Het is over enkele uren weer 2009 geworden. Bij wijze van afscheid van het Oude Jaar, en ter verwelkoming van het Nieuwe Jaar nog maar weer eens een foto van de oude metrostellen van de RET op Randstadrail in een decemberzonnetje. Rest mij alle lezers een voorspoedig nieuw jaar te wensen!
Foto gemaakt te Nootdorp (Nederland), op 29 december 2008.
Nog een kaartje uit de Grote Oorlog verzonden door Otto uit Antwerpen naar Helene in Berlijn. De stempel is van het Tweede Landsturm Infanterie Bataillon Potsdam.
Het perspectief van de fotograaf is waarschijnlijk een van de meest afgebeelde op Antwerpse postkaarten: de Keyserlei, met uitzicht op (wat toen nog werd genoemd) "de Middenstatie". Op 18 juli 1898 vertrok de eerste trein van het Antwerpse Centraal, waarna het bescheiden gebouw dat sinds 1854 op deze locatie stond en bekend stond onder de naam "Antwerpen Oost" werd afgebroken. Natuurlijk was men zuinig met bouwmaterialen, en het oude gebouw kreeg een nieuwe toekomst in Dendermonde. Het nieuwe stationsgebouw moest op dat moment echter nog wel worden gebouwd. Uiteindelijk werd de spoorweg kathedraal waarop Antwerpen zeker wel trots mag zijn in 1905 geopend. Weliswaar zonder groots vertoon zo lezen wij in de Gazet van Antwerpen van 13 augustus 1905:
"Het schoone en grote hoofdgebouw der Middenstatie is dus gisteren morgen geopend zonder trommel of fluit."
Op de foto zien we verder twee tramstellen, waarbij de voorste een lijn 3 is met motorwagen 290.
Voor vandaag een postkaart uit mijn archief, met een aardig beeld van de bedrijvigheid in de haven bij het ontladen van een scheepslading hout. De havenkranen op deze foto vind ik een lust voor het oog. De juiste locatie is voor mij helaas niet te achterhalen. Wellicht weet een van de bezoekers van dit blog meer?
Deze kaart zelf werd in augustus 1917 door een Duitse militair (Infanterie-Regiment 96) naar zijn zuster gezonden.
Een blauwe hemel, temperaturen rond het vriespunt en een fris windje. Voor velen was dit aanleiding om op Tweede Kerstdag naar het Scheveningse strand te gaan. Ik nam vandaag de bus naar station Laan van NOI om nog wat T'jes op de foto te zetten. Het is vandaag zondagsdienst, en dus rijden de metrostellen op Randstadrail hun ritten solo.
Randstadrail: het einde van het Type T is in zicht
Sommige dieren houden nu hun winterslaap, maar de donkere dagen voor Kerstmis waren juist voor mij aanleiding om het fototoestel uit de kast te halen.
Waarom? De verwachting dat de metrostellen van het type T die sinds 2006 op de Randstadrail verbinding Rotterdam Hofplein - Den Haag Centraal de dienst verzorgen, op deze lijn begin 2009 worden vervangen door nieuw materieel.
Nimmer gebruikt, maar nog steeds in onderhoud. Enkele weken geleden schreef ik in mijn blog over de premetrotunnel die ligt onder de Rooseveltplaats, de Gemeentestraat en de Carnotstraat. Was er ooit sprake van dat het premetronet, ondanks de reeds geboorde en afgewerkte tunnels, niet meer uitgebreid zou worden, vandaag was het groot nieuws dat aan minister Van Brempt geld uitgetrokken heeft opdat er over enkele jaren toch trams doorheen zullen snellen. Uiterlijk in 2015, zo werd verteld.
Het dagblad De Morgen bericht, na een wandeling voor de pers onder meer het volgende:
Antwerpse premetrotunnel na 30 jaar eindelijk gebruikt Dertig jaar lang werd de premetrotunnel onder de Turnhoutsebaan in Antwerpen niet gebruikt, maar daar gaat nu verandering in komen. De Vlaamse regering trekt 81,5 miljoen euro uit voor de aanleg van een tramlijn richting Wommelgem, waarvan ook de tunnel deel gaat uitmaken.
Perfecte staat Vlaams minister van Mobilitieit Kathleen Van Brempt gaf meer tekst en uitleg tijdens een wandeling door de premetrotunnel. Hoewel hij na zijn voltooiing in de jaren 80 nooit in gebruik werd genomen, bevindt de tunnel zich nog altijd in perfecte staat. Daar heeft een aannemer voor gezorgd. De onderhoudswerken hebben de voorbije dertig jaar wel 5 à 7 miljoen euro gekost.
'Schande van Antwerpen' "Na al het geld dat in deze 'schande van Antwerpen' geïnvesteerd werd, wordt het de hoogste tijd dat de tunnel gebruikt wordt. Zeker nu de wegen in, rond en naar Antwerpen stilaan dichtslibben. De nieuwe tramlijn zal je op 15 minuten van de nieuwe Park & Ride aan de E313/E34 in Wommelgem tot op de Meir in hartje Antwerpen brengen. Dat is vooral goed nieuws voor wie vanuit de Kempen of Limburg een bezoek wil brengen aan de stad", aldus Van Brempt.
Vandaag weer twee postkaarten uit mijn verzameling: het in 1965 afgebroken station Antwerpen-Zuid.
Het stationsgebouw, met een naar mijn mening behoorlijk uit zijn krachten gegroeide toren, is het tweede station op deze plek.
In 1878 werd de spoorlijn geopend die de verbinding verzorgde tussen Oude God en de nieuwe stadswijken van Antwerpen die werden gebouwd op de plek van het "Zuidkasteel", het fort aan de oever van de Schelde waarvan de historie teruggaat tot de tijd van de Hertog van Alva.
Met het oog op de wereldtentoonstelling van 1894 werd geoordeeld dat een nieuw stationsgebouw op zijn plaats was. Het ontwerp kwam voor rekening van de gebroeders Jules-Jacques en Paul van Ysendyck.
Het stationsgebouw zelf dateert uit 1898, maar de gehele afwerking is pas enkele jaren later, in 1902, gereed gekomen.
In 1965 was het afgelopen met de tweede spoorwegkathedraal van Antwerpen. Het oude station Antwerpen-Zuid moest wijken voor de aanleg van de ring en de Kennedytunnel onder de Schelde. De huidige spoorweghalte met dezelfde naam op de spoorlijn naar Gent is heel wat bescheidener.
Uit het plakboek van Wattman (deel 8): SNCV 1982 en TEC 2005
Twee foto's op (nagenoeg) dezelfde locatie. We bevinden ons langs de Route de Mons tussen Fontaine en Anderlues.
De eerste foto is gemaakt in 1982: een trams van lijn 89 (let op het ontbreken van de lijnfilm, een bord achter de voorruit geeft de lijn en bestemming aan) op weg naar Charleroi wacht op zijn collega (eveneens een lijn 89) uit de tegengestelde richting. Een bewoonster van een van de huisjes langs de weg kijkt verbaasd naar de vreemde bezoekers voorzien van fototoestellen.
Twee-en-twintig jaar later de dezelfde situatie. Maar de S-motorwagens van de SNCV zijn al weer lang vervangen door trams van het type "BN", die nu ook zijn gestoken in het livrei van de TEC.
De "Antwerp Ironman": voor de liefhebber 1,9 km zwemmen, vervolgens 90 kilometer op de fiets en ten slotte drie rondjes door de binnenstad met een totale afstand van 21 kilometer, om uiteindelijk op de Grote Markt te eindigen.
Deze halve triathlon rond en door Antwerpen zorgde afgelopen zondag voor de nodige stremmingen en vertragingen bij tram en bus, vanaf de middag tot in de vroege avond. Voor de tramlijnen werden de volgende maatregelen door De Lijn aangekondigd:
Lijn 4: inkorting tot de Marnixplaats. Lijn 7: verlegging van de route naar de Lambermontplaats (oude eindpunt van lijn 8). Lijn 8: inkorting tot het oude eindpunt aan de Lambermontplaats, omdat de Bolivarplaats voor lijn 8 niet te bereiken is. Lijn 10 en 11: verlegging vanaf de Rooseveltplaats, via de Leien naar de keerlus Nationale Bank.
In de praktijk bleek dat er ook wel trams van lijn 10 en 11 door zijn gereden naar de Bolivarplaats. Tevens raakte door het kruisen van het parcoers van de triatleten de trams voor enige tijd gestremd op de Leien. Het gevolg was dat de dienst op de lijnen 10 en 11 danig verstoord raakte.
Lijn 8 weer aan het oude eindpunt. Helaas is het vluchtheuveltje inmiddels verwijderd, wat het uitstappen er niet eenvoudiger op maakt.
Een gekoppeld stel van lijn 7 arriveert aan het tijdelijke eindpunt. De omleiding geeft de gelegenheid om de trams van lijn 7 eens tegen een andere achtergrond op de foto te zetten. Tram in de Nationalestraat, met een doorkijkje naar de Onze Lieve Vrouwe.
De regenbui is net voorbij getrokken.
De 7067 spoedt zich ter hoogte van het Museum voor Schone Kunsten richting Lambermontplaats. Hier heb ik ruim een half uur op moeten wachten. Maar toen kwamen er ook verschillende lijnen 10 en 11 voorbij. Oorzaak, de trams moesten op de Leien de fietsers voor laten gaan. Lijn 11 is zojuist gekeerd en op de terugweg naar Eksterlaar. Nationale Bank: de tram moet nog een paar atleten voor laten gaan. De tram in de lus bij de Nationale Bank, tussen de terrasstoeltjes.
Nog een keer terug naar de Keyserlei aan de hand van postkaarten.
Mijn eerste bezoek naar Antwerpen was in 1979 en ik kan mij nog goed herinneren dat bij het Centraal Station de trams van de lijnen 2 en 15 de Keyserlei opdraaiden.
Inderdaad, weliswaar werd het eerste deel van de premetro, met de stations Opera, Meir en Groenplaats op 25 maart 1975 in gebruik genomen (aanvankelijk alleen door lijn 2, lijn 15 volgde op 30 juni), voorlopig zou er nog een open helling op de Keyserlei blijven en kwamen de trams nabij het Centraal weer boven de grond.
Vijf jaar later, op 10 maart 1980 op precies te zijn, werd het bescheiden "netwerk" van de premetro uitgebreid met het (ca anderhalve kilometer lange traject) naar de Belgiëlei.
Een van de "aanwinsten" (als men het zo mag noemen) van de stad was op die datum ook het premetro station Diamant. De halteperrons liggen (evenals op het iets verder gelegen station Plantin) op twee verschillende verdiepingen, namelijk op niveau min 3, respectivelijk min 4. Het station Diamant is zo groot en onoverzichtlijk dat de allereerste maal dat ik met mijn vader daar kwam, we het na een speurtocht letterlijk hebben opgegeven om de tramhalte nog ooit te vinden. Vervolgens zijn we via de roltrappen weer teruggekeer naar maaiveld niveau om te voet onze weg naar het centrum te vervolgen. Gelukkig is inmiddels de bewegwijzering uitgebreid, maar nog altijd vind ik het een weinig aantrekkelijk station.
Bron van informatie over de premetro werken: Alex Krakowsky, De Antwerpse Tram-r-evolutie, Tramfan Magazine (Zoom 3), 2002.
Ter illustratie van al die veranderingen een tweetal postkaarten aangekocht ergens in de jaren 90. Op de bovenste kaart ziet men een afbeelding van de eerdergenoemde open helling die van 1975 tot 1980 bestond, met een lijn 15 die op de Keyserlei de premetro tunnel inrijdt. Op dezelfde kaart vinden we nog afbeelding van een locatie waar de trams, althans in normale dienst, verdwenen zijn: het eindpunt Groenplaats van de lijnen 3 en 8.
Op de tweede postkaart zijn de werken voltooid: de trams zijn verdwenen.
