Vandaag precies een eeuw geleden publiceerde de Frontbeweging haar eerste ‘Open Brief aan de koning’. Ik geef u daarom bij wijze van voorpublicatie een stukje uit mijn nieuwste boek ‘Vlaanderens Dageraad aan de IJzer: Een kroniek van de Frontbeweging 1914-1918’ dat binnenkort bij Egmont van de persen rolt:

Op 11 juli 1917 trad de Frontbeweging naar buiten met een spectaculaire stunt: een massaal aan en achter het front verspreide ‘Open brief aan de koning’. De tekst, elf pagina’s lang, was van de hand van Adiel Debeuckelaere en was eind juni ‘17 in de villa ‘Les Bleuets’ in de Bortierlaan in De Panne bijgewerkt door een paar vrienden waaronder Karel de Schaepdrijver, Joris Van Severen en Paul Impe.  Met deze brief wilde de leiding van de Frontbeweging publiek de koning op de hoogte brengen van de grieven over de militaire leiding, de Vlaamsvijandige pers en de regering: ‘Sire, vol vertrouwen in U, die bij het ingaan van den wereldoorlog, de Vlamingen aan het Guldensporenfeest herinnerde, komen wij tot U, wij, de Vlaamsche soldaten, het Vlaamsche leger, het leger dus van den IJzer, om U te zeggen wat wij lijden, waarom wij lijden, om U te zeggen dat we ons bloed voor ons land veil hebben, doch dat het niet dienen mag om de boeien van ons volk nauwer toe te halen, maar om het vrij te laten ademen, vrij te laten leven. Wij hebben geen vertrouwen in onze oversten, die ons meer dan ooit tegengaan. De pers, die ons gedurig bekampt, wordt gesteund. We wantrouwen de regeering, die, door ons gestemd, misbruik makend van haar gezag, ons 85 jaar lang heeft bedrogen.’ In bijzonder klare taal werd het eisenpakket van de Frontbeweging uiteengezet: ‘We willen een Vlaamsch leger naast een Waalsch: wij willen een Vlaamsch bestuur in Vlaanderen omdat voor ons daarin het eenige redmiddel ligt. ‘ Vrank en vrij richtten de auteurs zich rechtstreeks tot de vorst: ‘Wij willen geen gunst: onze beweging leeft van recht, maar dat recht moeten we hebben. Wij willen de uitdrukkelijke, geschrevene, plechtige belofte dat ons volle gelijkheid, volle recht wordt gegeven onmiddellijk na den oorlog: wij willen dat de vervolgingen dadelijk ophouden, dat we onze meening vrij mogen uitspreken, dat we niet meer op haat en tegenkanting, maar op steun van de regeering, pers en overheid kunnen rekenen. De inzet van den strijd is onzer vrijheid en die willen we geëerbiedigd zien.’ De brief getuigde ook van het zelfbewuste karakter van de Frontbeweging. ‘De Vlaamse soldaten’, zo stond het in de brief te lezen, ‘ wisten dat ze na de oorlog het meest in ’s lands belangen zouden mogen meespreken omdat ze er het meeste voor offerden.’ Ze wisten dat ze niet langer op hun gematigde voormannen als Frans Van Cauwelaert konden rekenen en zelf naar een politieke oplossing moesten zoeken. Na de door de bolsjevisten geïnstigeerde februarirevolte in het Russische leger en de muiterijen die in de lente het Franse leger bijna hadden verlamd, voelden de leidende figuren van de Frontbeweging zich sterk genoeg om ermee te dreigen dat ‘…het Vlaamsche leger enkel op hun signaal wachtte om ook in beweging te komen.’

Wat de ‘Open Brief’ echter helemaal revolutionair - en in de ogen van de ‘Sûretè Militaire’ extreem staatsgevaarlijk - maakte, was wel het feit dat de Vlaamse frontsoldaten een opening maakten naar het activisme in het bezette landsgedeelte. De activisten, die de Vlaamse Hogeschool te Gent van de Duitsers hadden aanvaard, hadden in de ogen van de opstellers van de ‘Open brief’ overschot van gelijk: ‘Door de schuld van onze regeering hebben de Duitschers de Vlaamsche Hoogeschool te Gent kunnen inrichten. De Vlamingen hebben aangenomen: zij hebben wèl gedaan. We hoeven ons niet te bekommeren om de inzichten van de vijand, we weten dat het een levensrecht is (…) Dat men die mannen eerbiedige, en bezit men politieke scherpzinnigheid, dat men voor hun daad huivere !’ in de pathetische stijl die nu eenmaal typisch was voor die tijd besloot de ‘Open brief’ dramatisch: ‘…ons bloed hebben we veil, maar eerbied eischen we voor ons Vlaamsch bloed, recht voor ons Vlaanderen, vrijheid voor ons zelf en onze kinderen.’   

Met de verspreiding van de ‘Open brief’ was de Frontbeweging voor het eerst naar buiten getreden. De stunt getuigde van het organisatievermogen van de Frontbeweging, die het amateurisme van de eerste maanden definitief achter zich had gelaten. Het papier kon in het grootste geheim door Adiel Debeuckelaere, dankzij de bemiddeling van de eerder wegens Vlaamsgezindheid van het front verwijderde aalmoezenier Jan Bernaerts, worden aangekocht in Le Havre. Uit verlof terugkerende soldaten haalden de klaargemaakte pakketjes op in de lokalen van het Belgische ministerie van Landbouw in de Rue d' Amsterdam in Parijs. De rest werd met een auto van dit ministerie door Gustaaf Sap, de kabinetschef van minister Helleputte, rechtstreeks bezorgd bij Debeuckelaere. De drukmachine, een ‘cyclostyle’ was in Engeland door dokter Gravez aangekocht en gedemonteerd in  acht pakketten naar het IJzerfront gestuurd, wellicht dankzij de in Londen verblijvende Joris Impe, de broer van brancardier Paul Impe. De stencils werden met de hand geschreven door brancardier Jozef Haché, de verantwoordelijke van de Frontbeweging in de I^e Legerdivisie.De brief werd in de woning van meester Selschotter in Alveringem, onder de neus van de in deze woning ingekwartierde rijkswachters, in een oplage van 1.000 exemplaren gedrukt door brancardiers van de I^e Legerdivisie onder leiding van Haché. Toen de I^e Legerdivisie werd afgelost, haalde Debeuckelaere het resterende papier en de drukmachine weg uit Alveringem en vervoerde alles verstopt in broodzakken met een militaire vrachtwagen naar Bulskamp waar op de zolder van de hoofdonderwijzer / gemeentesecretaris nog eens 1.000 pamfletten werden gedrukt door een ploegje onder leiding van brancardier Paul Impe.

Het verschijnen van de ‘Open brief’ veroorzaakte behoorlijk wat onrust bij de legertop en regering en leidde in zowat alle eenheden waar hij was opgedoken tot diepgaande onderzoeken naar de daders én naar hun modus operandi. Het bezitten, voorlezen en verspreiden van de brief werd beschouwd als een revolutionaire daad en werd dan ook als dusdanig bestraft. De weinig doordachte repressie tegen van Vlaamsgezinde agitatie verdachte militairen hiermee een systematisch karakter en speel eongetwijfel in de kaart van de Frontbeweging die snel aan populariteit won in de loopgrachten.