EEN PAAR KANTTEKENINGEN BIJ DE VAN RAEMDONCK-HERDENKING
In
de nacht van 25 op 26 maart zal het precies honderd jaar geleden zijn dat de
broers Edward en Frans Van Raemdonck sneuvelden tijdens een raid op de Duitse
Stampkot-stelling bij Zuidschote. Deze uitgesproken Vlaamsgezinde
oorlogsvrijwilligers uit Temse dienden als onderofficieren bij het 24e
Linieregiment. Wellicht was Frans tijdens de aanval gewond geraakt en wou de
Waalse korporaal Amé Fiévez hem helpen maar werden ze beiden gedood door een
inslaande granaat. Edward, die tegen de wil van zijn pelotonscommandant terug
naar de aanvalszone was getrokken om zijn broer te zoeken werd vlakbij de twee
lijken neergemaaid door een machinegeweersalvo. Door de mythische beeldvorming
dat beide broeders dood in elkaars armen
waren gevonden, groeiden ze uit tot het symbool van de offerende broederliefde.
Geheel
terecht zal het sneuvelen van de Van Raemdoncks én van Fiévez op 25 maart om
10.00 u. herdacht worden door de VZW Aan de IJzer en het Verbond V.O.S. in de
IJzertoren. Maar toch begonnen mijn tenen te krullen bij het lezen van de
uitnodiging. Lees zelf maar even mee : De symboolwaarde is niet enkel twee broers
die voor elkaar opkwamen, maar wel de slachtoffers bij twee broederevolken die
al een geschiedenis van ettelijke eeuwen delen. Vandaar dat wij van deze
herdenking ook een gezamenlijke herdenking willen maken, wars van politieke en
nationalistische heldenverering. De vijand van de piot was niet de Waalse
soldaat maar wél de Franstalige bourgeoisie.Dit
laatste klopt natuurlijk en werd ook door de meest radicale Vlaamsgezinden aan
het front, die elkaar in de Frontbeweging hadden getroffen, onderkend. In het
begin van december 17 onderhandelde Raymond Colleye van het Wallingantische en
federalistische LOpinion Wallonne in
het grootste geheim met een hiervoor door de Frontbeweging gemandateerde Hendrik
Borginon over een Entente
Flamando-Wallonne. Ze bereikten een akkoord op basis van vier
gemeenschappelijke actiepunten: 1.) de vernederlandsing van de universiteit van
Gent. 2.) rekrutering voor het leger op regionale basis. 3.) een
staatshervorming op federalistische basis. 4.) respect voor het
zelfbeschikkingsrecht der kleine volkeren. Een van de gevolgen van deze
overeenkomst was dat de Frontbeweging een forum kreeg in LOpinion Wallonne en Colleye kon publiceren in het door de
Frontbeweging gecontroleerde Ons
Vaderland. Toen de Belgische regering hoogte kreeg van deze, in haar ogen
wel érg onverwachte, samenwerking zorgde dit meteen voor enige onrust op
diverse kabinetten...
Wat
mij aan de tekst stoorde is wat ik tussen de regels meende te lezen, namelijk
een politiek-correcte, anti-nationalistische visie op het tragische verhaal van
de Van Raemdoncks. En dat kan natuurlijk niet. De vijand van de Van Raemdoncks
was niet alleen de Franstalige bourgeois maar ook de anti-Vlaamse legertop,
inclusief de opperbevelhebber Albert I én de Belgische regering, kortom de
Belgische staat. Diezelfde staat waarvoor de broers zich in augustus 14 enthousiast
als oorlogsvrijwilligers hadden gemeld. Toen ze eenmaal met de ellende van het
frontbestaan, de discriminatie en vernederingen werden geconfronteerd bekoelde
deze liefde al snel, vooral dan bij de gevoelige Frans Van Raemdonck. In
december 15 schreef hij al aan zijn neef Clem De Landtsheer: Ik ben binnen gekomen om Vlaanderen te
bevrijden en Vlaanderen te helpen redden ! Wat scheelt mij de regeering. Ik
vecht niet voor haar ! Ik kamp voor mijn Temsche, om mijn Temsche eerst en
vooral te verlossen en eens de grond van Vlaanderen vrij, dan is mijn plicht
gedaan: en dan strijd ik en neem ik het zwaard van het Recht om tegen
verbastering, verfransching en onvruchtbaarheid te kampen. Een dubbele plicht
moet volbracht: Voor Land en Recht !!! Op 23 september 1916, opnieuw in
een brief aan zijn neef Clem De Landtsheer, schreef Frans Van Raemdonck zijn
politieke testament neer dat hij kernachtig en vooral duidelijk formuleerde: En als ik val, dan eerst voor Vlaanderen, en
voor België daarachter ! Dit waren niet de woorden van een gevoelige
dichtersziel die droomde van universele broederschap maar van een gefrustreerde
en daarom geradicaliseerde jongeman die in de bloedgrachten van de IJzer
droomde van een vaderland dat het zijne wél kon zijn Zoals
hij trouwens ook duidelijk liet merken toen hij in november 16 het volgende
vanuit het opleidingskamp waar hij een cursus voor onderofficier volgde, verstuurde:
Men heeft ons hier verboden iets over
Vlaamsche beweging te reppen. Is het niet wraakroepend. Ze willen ons helemaal
dood zeker. Doch t zal niet lukken ons een slot op den mond te zetten. Een
hond verbiedt men te blaffen, maar een mensch niet... Het zou van weinig
respect getuigen om deze nalatenschap te herinterpreteren. De herinnering aan
de broers Van Raemdonck heeft geen behoefte aan politiek-correcte recuperatie,
laat staan aan historisch revisionisme. Misschien
kunnen de initiatiefnemers nog even het bidprentje herlezen dat werd uitgedeeld
in de herdenkingsmis die nog tijdens de bezetting in Temse werd gehouden voor
de broers. Daar stond het volgende te lezen: Ze sneuvelden beiden in den nacht van 25-26 maart 1917, op het veld van
eer aan den Yzer, voor VLAANDEREN hun VADERLAND.
O
ja, en nog een laatste opmerking: Ik begrijp niet waarom op de tweetalige
uitnodiging ook de foto van een door een Belgische schildwacht neergeschoten
Renaat De Rudder prijkt naast de portretfotos van Frans en Edward Van
Raemdonck en niet Fiévez
Daar is de Lente, daar is de Zon.... Voor velen een reden om terug de fiets van stal te halen. Mocht u van plan zijn om de Frontzate, het fietspad dat een deel van de historische verdedigingslijn langs het IJzerfront volgt, af te rijden dan even dit: Het tracé op het grondgebied van Diksmuide, tussen de IJzerdijk en de aansluiting met de Kaaskerkestraat ter hoogte van een bekend grootwarenhuis gaat voor twee maanden dicht. Op dit stuk van het tracé zal namelijk een archeologisch onderzoek plaatsvinden dat past in de aanleg van de zuidwestelijke omleidingsweg. Hetzelfde onderzoek, waardoor de laatste maanden niet alleen heel wat relicten, maar ook stoffelijke resten van gesneuvelden uit de Grote Oorlog konden geborgen worden. Als alles volgens planning verloopt is dit stuk van de Frontzate terug berijdbaar vanaf zaterdag 27 mei.
Vandaag een gedicht van de hand van Carel Steven Adama Scheltema (1877-1924). Een kunsthandelaar van Friese origine die essayist en dichter werd. Vandaag de dag is hij vooral nog bekend door zijn natuurgedichten maar Adama Scheltema was ook een politiek dichter die met zijn geëngageerde werk de sociaal-democratische SDAP steunde. Tijdens de Eerste Wereldoorlog schreef hij een aantal beklijvende pacifistische gedichten waarvan het volgende 'Aan die komen' er één van was. Het werd voor het eerst gepubliceerd in de bundel 'Zingende stemmen' die in 1916 bij Brusse in Rotterdam van de pers rolde.
Aan die komen
Gedenkt, gij kinderen van vrede, Bloemen aan den boom van geluk, Gedenkt het vreeslijk verleden, Gedenkt die de aarde voor u kneedden Als de wortelen van uw geluk!
Gedenkt, gij lachenden, levensblijden, Het geluid op aarde van den schrik En luistert aan den afgrond der tijden Naar den kreet van die uw ziel bereidden - Als naar de echo van een snik.
Gedenkt, gij gezegenden en gezonden, Hen die vielen voor uw blijde eeuw - Zie hun gelaat en wilde wonden, Zie het zwarte gat hunner monden, Nog open voor een laatsten schreeuw!
Gedenkt gij de smeekende oogen En al de stamelende pijn Van die, verbrijzeld en bloedovertogen, Langzaam den donkeren dood inzogen - Gedenkt gij die uw verlossers zijn!
Gedenkt gij den dreun van hun schreden, Tast terug in den donkeren vloed Van die de' ijzeren strijd voor u streden, Tast terug in het zinkend verleden - Dat uw hand nog drupt van hun bloed!
Gedenkt die, wat zij deden en zagen Nimmer meer wischten uit hun geest, Die door al hun gruwlijke dagen Aller gruwelen bleven dragen - Gedenkt de gewonden van geest!
Gedenkt ons, die allen vochten, Gedenkt ons aller bitteren strijd, Gedenkt ons, die den weg voor u zochten, Gedenkt ons, die nog niet vinden mochten - Gedenkt, gedenkt onzen blinden tijd!
