De Europese Droom  
 

Dromen doen we allemaal, over de meest uiteenlopende dingen. De één droomt van rijkdom, de ander van geluk. Van vliegen over de allerhoogste bergen, van die reis rond de wereld, of eindelijk eens genoeg tijd hebben voor…. Dromen zijn er om te koesteren, te betrachten. Sommige dromen maak je waar, andere blijven onvervuld.

Wie onverbiddelijk vasthoudt aan die ene grote droom betaalt er soms een zware prijs voor. Ghandi vb. die droomde van een onafhankelijke staat en dat hij dat zonder geweld zou kunnen bereiken. Of  Dr. Martin Luther King en zijn droom van gelijke kansen en rechten voor alle zwarte Amerikanen. Krachten in de samenleving knalden hun droom en hun leven aan stukken.

En dan is er ook nog zoiets als ‘The American Dream’, het ideaal dat je altijd de top kan bereiken als je maar hard genoeg werkt. Iemand als Obama vb., de eerste zwarte president van de Verenigde Staten.

Dat laatste idee, dat van ‘The American Dream’ leek ons een interessante invalshoek in het kader van de opstelwedstrijd die elk jaar wordt georganiseerd door de Stichting Rijckevelt in Brugge in samenwerking met het Vlaams Parlement en die zich telkens richt op een Europees aspect. Bestaat er zo ook iets als een ‘European Dream’, vroegen we ons af.

Bij wie konden we beter te rade gaan dan bij enkele vooraanstaande Europees geëngageerde Vlamingen, dachten we. Dankzij hun vakkennis op Europees vlak zouden we onze ideeën omtrent Europa kunnen verruimen, hoopten we. En dus schreven we Wilfried Martens aan én Miet Smet én Guy Verhofstadt én Karel van Miert én Dirk Sterckx. Het leven is aan de durvers, droomden we. En zie... onze dromen werden meer dan ingelost, hun bereidwillige medewerking trof ons.  Wilfried Martens stuurde ons een pak documentatie, Miet Smet bood haar diensten aan via haar secretariaat, Karel van Miert stond ons te woord in het Europees Parlement zelf - toen hij kort daarna overleed, waren we erg aangeslagen. Van Dirk Sterckx hoorden we niets en Guy Verhofstadt…. die stuurde ons een mail.

En die… wil ik u niet onthouden.

ENKELE BEDENKINGEN VAN GUY VERHOFSTADT

BIJ ‘DE AMERIKAANSE DROOM’

1.     Ten gronde zie ik geen verschil tussen ‘de Europese’ en ‘de Amerikaanse droom’. Het is de droom van een vrij, rechtvaardig, vreedzaam en welvarend leven voor iedereen, op basis van verdraagzaamheid, vooruitgang en de maximale ontplooiing van ieders mogelijkheden. Het is de droom van de verlichting, de politieke en sociale revoluties en de industriële revolutie, revoluties die zich sinds de 18^de eeuw vanuit Europa en Amerika over de wereld verspreid hebben.

2.     Een belangrijk verschil ligt in de sociale, politieke en maatschappelijke context. In Amerika kon die droom vorm krijgen onder Europese kolonisten die om verschillende redenen het oude Europa verlaten hadden, om bij manier van spreken ‘op een leeg blad’ en letterlijk in ‘een nieuwe  wereld’ te kunnen herbeginnen. Dat gaf de Amerikanen een zekere voorsprong om hun nieuwe samenleving bijna onbedreigd te kunnen opbouwen. In Europa lagen de kaarten helemaal anders. Daar moest de droom van ‘de moderniteit’ strijd leveren tegen overleveringen en tradities die zich soms heftig tegen die vernieuwers verzet hebben. Denk maar aan het verschil tussen de Amerikaanse (1776) en de Franse Revolutie (1789). Historisch gesproken ging het om dezelfde revolutie, maar die is in de praktijk (in de tang genomen tussen voor- en tegenstanders) heel anders verlopen. In Europa zou het duren tot 1945, bijna twee eeuwen nà de Amerikaanse Revolutie, voordat ook Europa voluit kon kiezen voor de politieke democratie, de mensenrechten en de sociale vrije markteconomie.

3.     Een ander verschil, nauw met het voorgaande verbonden, is dat de Amerikaanse deelstaten (ginder ‘staten’ genoemd) nooit onafhankelijke en soevereine staten geweest zijn. Het waren aanvankelijk 13 Britse kolonies die het initiatief namen tot oprichting van de VSA. De Europese droom, mijns inziens het best belichaamd door de Europese Unie (in mijn ogen ‘de verenigde Staten van Europa’; verenigd met een  kleine letter, niet met een hoofdletter, en dat léést en dat klinkt heel anders), was dan weer het werk van onafhankelijke staten, sommige wel duizend jaar oud, die pas de voorbije vijftig jaar een Unie vormden. Het resultaat van dat verschil kan nooit hetzelfde zijn. Ook in de VS hebben de deelstaten een ruime autonomie (veel ruimer dan Europeanen wel eens denken) maar onder een sterk federaal bestuur. In Europa zal de Unie de lidstaten nooit helemaal opslorpen of overbodig maken.

4.     Om de zaak nog wat méér de compliceren, denk ik dat mensen en volkeren VELE dromen koesteren. Er is niet zoiets als één Amerikaanse of één Europese droom. Zelfs in Amerika kent die droom zo veel ‘varianten’ (die droom van Obama is niet die van Bush, gelukkig maar) dat er in feite zeer verschillende Amerika’s zijn en dat is vrijwel altijd zo geweest. Zo zijn er grote verschillen, ook in hun dromen, tussen de Amerikaanse steden en het reusachtige binnenland, of tussen de kustgebieden en gebiedsdelen die wel 3000 km van enige kust verwijderd zijn. Ook is het weinig waarschijnlijk dat blanken, indianen, zwarten of hispanics hetzelfde dromen. In Europa, het historische product van vele volkeren en staten, talen en culturen, is die verscheidenheid nog veel groter. Dat merken we ook  in de Europese Unie, waar zeer verschillende dromen elkaar doorkruisen.

5.     Maar het grootste verschil, zowel voor Amerika als voor Europa, blijft het verschil tussen dromen en daden, theorie en werkelijkheid, willen en kunnen. Zelfs de mooiste dromen, opgeroepen in de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring (waarnaar thans weer zo graag verwezen wordt, en terecht), konden niet beletten dat het onafhankelijke Amerika er de indiaanse bevolking massaal heeft verdreven en er nog vóór de onafhankelijkheid de eerste zwarte slaven zou invoeren. De droom dat ‘alle mensen gelijk en vrij geboren worden’ gold dus niet meteen voor indianen en zwarten, en eigenlijk evenmin voor vrouwen en ‘arme blanke mannen’. Ook in Amerika zou het 150 jaar duren (tot 1920) voordat vrouwen er stemrecht kregen. Voor de Afro-Americans (cfr Obama), maar eigenlijk ook voor de Asians (vaak vergeten Amerikanen van Aziatische afkomst) duurde dat nog vijftig jaar langer. Dat alles geldt natuurlijk ook voor Europa, waar zelfs een duizend jaar oude christelijke beschaving de kruistochten, de brandstapels en de inquisitie niet kon voorkomen. Die tijd is lang voorbij, maar ik sluit niet uit dat ‘de Europese droom’ van vandaag soms even blind is voor het onrecht dat WIJ gedogen als onze Europese voorouders of onze Amerikaanse tijdgenoten.

Om dit verhaal af te sluiten met de wijze raad van één van mijn lievelingsauteurs, de Peruaan Mario Vargas Llosa: ‘Ach, laat ons dromen van een volmaakte liefde, niet van een volmaakte samenleving’.

Mariakerke, 12 januari 2009