Onze waakhond heet Blog

Wereldwijd zetten al meer dan 70 miljoen mensen hun persoonlijk verhaal op het web. Ze bloggen, dat wil zeggen: met tekst en beeld vertellen ze hun verhaal, ze lanceren polemieken, debatteren en bewaken wereldwijd de democratie. Dagelijks komen er naar schatting 175 000 nieuwe bloggers bij. Wat is dat voor een fenomeen, dat sinds 9/11 zo'n boost kent, en welke impact heeft het op de samenleving? Taalschrift blogt het voor u uit.

9/11 was een verschrikkelijke ramp, maar ze maakte de blog plots immens populair

Om misverstanden te voorkomen: blog is de afkorting van weblog. Het is een log(boek) bijhouden op het web, via het internet: de dingen die je doet, denkt, ziet, voelt... online registeren. Een blog ziet er uit als een dagverslag, de stukjes zijn op datum geordend en vaak persoonlijk van inhoud, en een blog kan zelfs een heus online dagboek zijn, maar dat hoeft niet. Het kan even goed bestaan uit foto’s die je dagelijks neemt en op het web publiceert, je kunt er de fratsen van je baas op het werk bijhouden, je levensfilosofie beschrijven, je persoonlijke filmrecensies posten, politieke commentaar geven, dagelijks de liefde voor je MP3-speler of computer bezingen... Zelfs de collecties korte filmpjes waarin je als talking head vertelt over, ja, wat je wilt, op Youtube.com, kun je beschouwen als blogs. En bloggen doe je al of niet anoniem.

Uitlaatklep

Dagboeken bestaan al zo lang als het schrift, maar hoe zit dat met blogs? De eerste weblogs komen al in 1994 in de Verenigde Staten voor, maar waren technisch veel te complex voor het brede publiek. Je moest zelf een server hebben om je website te onderhouden, dus heel wat weten van computers, en de programma’s waarmee je blogde waren nog niet erg gebruiksvriendelijk. Pas sinds 2000 is het mogelijk om gratis, makkelijk en snel een blog te onderhouden, zonder dat je er zelf webruimte voor moet beheren. Op voorwaarde dat je toegang tot internet hebt.

Toen kwam 9/11. “Vanaf die dag is bloggen definitief doorgebroken,” aldus Maarten Schenk, die al sinds 2002 blogt over het fenomeen op Blogologie.be. “Sindsdien boomt het als nooit tevoren. Blijkbaar zochten en zoeken heel wat mensen een uitlaatklep voor wat ze meemaken, een plek helemaal van zichzelf, waar ze onomwonden en op hun manier hun verhaal kwijt kunnen. Op die manier komen bloggers in contact met elkaar en ontmoeten ze online totale onbekenden, waar ook ter wereld, die hetzelfde voelen of denken.”

Maarten Schenk: “Een echte blogger staat online reacties toe op wat hij publiceert.” (Foto van: Blogologie.be.)

Talking head

Wat bloggen zo aanlokkelijk maakt? “Een echte blogger gaat een dialoog aan door online reacties toe te staan op wat hij publiceert,” verklaart Schenk. “Maar ook door zelf te reageren op andere blogs en te linken naar anderen. Zo ontstaat een online gemeenschap van bloggers. Een inschrijving op je blog aanbieden via een RSS-feed is nog een vereiste.”

Pas als je minstens elke drie maanden wat publiceert geldt een blog ook echt als ‘actief’. Op die manier zouden er vandaag wereldwijd zo’n 70 miljoen blogs bestaan en er komen er dagelijks 175 000 bij. “Maar,” waarschuwt Schenk, “blogmetingen moet je altijd relativeren. Er bestaan geen vaste internationale parameters voor. Sommigen meten bijvoorbeeld álle blogs, ook de niet-actieve. Ikzelf tel er in Vlaanderen ruim 50 000.” In Nederland zouden er al meer dan 600 000 blogs online staan.

Geen controle

Houdt iemand in al dat bloggeweld een oogje in het zeil? Nee. Als geen enkel ander medium geeft internet je de kans zélf te publiceren wat je wilt, los van de paden van de traditionele media, rechtstreeks van schrijver naar potentiële lezer. Er staat geen almachtige verdeler meer boven je die uit het aanbod kiest en bepaalt wat wanneer verschijnt voor wie en hoe. ‘De massa’ zelf publiceert voor wie maar wil horen, zien en lezen. Geen uitgevershuis, geen redacteur, geen censuur, geen beperking. Geen controle meer. Schenk: “Goede blogs hebben een persoonlijke, eigen stem die doorklinkt, in tegenstelling tot de objectieve stem van de pers, en dat spreekt heel wat mensen ook aan. Vaak gaan blogs ook over één bepaald onderwerp, terwijl traditionele media breed en heel verscheiden nieuws brengen.”

Esmée Denters (18): een muziekblog met 20 000 fans. (Foto van: Youtube.com.)

Revolutie

Hoewel dat behoorlijk amusant-marxistisch klinkt, kun je vandaag gerust spreken van een revolutie: de massa gewone surfers heeft het medium internet opnieuw in handen genomen, nu de inhoud, het aanbod, niet meer van boven - via de traditionele mediatrechter - naar beneden wordt gekanaliseerd, maar omgekeerd. De grote Amerikaanse televisiemaatschappijen liggen er zelfs wakker van. Zij zagen de jongste jaren ruim 60 miljard dollar aan advertentie-inkomsten aan hun neus voorbij gaan. Steeds meer mensen brengen liever hun avonden door met het kijken naar Youtube.com, naar filmpjes die mensen daar zelf hebben ingevoerd. De televisie moet eraan geloven. Dichter bij huis postte de Nederlandse tiener Esmée Denters op haar muzikale blog op Youtube geregeld video’s waarin ze bekende nummers zingt. Vandaag heeft ze ruim 20 000 abonnees, voldoende fans om begin maart dit jaar naar de VS te vertrekken om er te onderhandelen over haar eerste platencontract.

Web 2.0

Dit nieuwe tijdperk in internetland heeft een naam: Web 2.0. Het houdt in dat de surfers-gebruikers zelf de informatie kiezen, aandragen, publiceren, ordenen en delen met elkaar, om sneller te vinden wat ze zoeken. Vaak doen ze dat op basis van persoonlijke interesses en voorkeuren die met elkaar worden gelinkt. “Bloggen maakt een essentieel deel van die revolutie uit,” aldus Maarten. “Blogs zijn de voorlopers, de spits, het Web 1.5 als je wil, van de huidige webrevolutie.” Door de doorbraak van breedband en de technologische vooruitgang is internet al lang niet meer dat statische, gigantische woud van info en hyperlinks waarin je verloren loopt.

Online veiligheid voor jongeren: verbieden helpt niet.

Knippen en plakken

Allemaal goed en wel - maar is dit wel een goede (r)evolutie? Leerkrachten merken dat jongeren voor schoolopdrachten vandaag gewoon hun informatie van het web halen, zonder bronvermelding, en ook van blogs. “Knippen en plakken” heet dat en ze zien daar geen graten in. Deze digitale generatie jongeren, is - in tegenstelling tot ouders, leerkrachten en beleidsmakers vandaag - opgegroeid met nieuwe media en internet; ze beschouwt het web als een bron die even goed is als kranten en televisie. Dat mes snijdt aan twee kanten. Enerzijds is en blijft het web een megamassa van informatie die bronnen controleren moeilijk maakt. Anderzijds leert het zelf beheren van websites en blogs, en actief deelnemen aan sites als Youtube.com of Flickr.com jongeren ook belangrijke ‘soft skills’ aan, zoals creativiteit, communicatie en leren werken in teamverband. Zijn dat niet de vaardigheden die werkgevers in onze kennismaatschappij bijzonder belangrijk vinden?

Je kan het fenomeen blogs niet verwijten dat ze informatie vervuilen, onnauwkeurig en onbetrouwbaar zijn, meer dan kranten en televisie. Dat is schieten op de boodschapper. De opdracht voor ouders en onderwijs blijft jonge mensen kritisch te leren omgaan met informatie, in welk medium ook die info wordt aangeboden, en daar die nieuwe media bij te betrekken.

Riverbend. Blog als ooggetuige en kritische politieke stem in Irak.

Blootsite

Een meisje plaatst foto’s van zichzelf op haar blog en doet haar verhaal. Een week later staan ze tot porno gephotoshopt op een blootsite. Het is een extreem voorbeeld en de pers vergroot dit soort zeldzaamheden vaak sterk uit, maar internet kan gevaarlijk zijn. De boodschap is dus niet alleen kritisch omgaan met informatie van anderen, maar ook met de dingen die je over jezelf vertelt. In een blog bepaal je zelf hoeveel je van jezelf prijsgeeft. Maar het is wel duidelijk dat jongeren tegenwoordig het begrip privacy anders invullen dan volwassenen en online veel meer over zichzelf vertellen dan ouderen zouden doen. Verbaast je dat, als je weet dat in landen als Groot-Brittannië er een bewakingscamera is voor bijna elke burger? Misschien is onze opvatting over privacy ook ongemerkt aan het veranderen.

Bovendien kunnen we ons de vraag stellen of ouder en leerkrachten niet vooral bang zijn omdat ze dat internet zelf onvoldoende beheersen en dus niet goed weet wat kinderen en jongeren online doen. Uit Brits onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat de meeste jonge mensen tussen zeven tot achttien jaar, meer dan ouderen denken, goed in staat zijn zichzelf bij online communicatie te beschermen – tenminste als we hen goed op de hoogte houden van de gevaren. Tijdens een studiedag over cyberpesten in Brussel schokten leerlingen van het LAKS, Nederlandse leerlingenvereniging, de deskundigen met de uitspraak: “Cyberpesten kan je vermijden. Als het je overkomt, is het gewoon je eigen schuld.”

Digitale waakhonden

Is er dan helemaal geen controle in blogland? Toch wel. De scherpste blogs zijn zelf kritisch voor de informatie die we dagelijks te slikken krijgen: het zijn de nieuwe waakhonden van de democratie. Vooral politieke en journalistieke blogs leggen wereldwijd het vuur aan de schenen van kranten, televisie en overheden: van Soedan, Ethiopië, Kenya en Egypte tot China, Saoedi-Arabië, Iran en Irak.

Vandaag gaan mensen de gevangenis in, omdat ze kritisch bloggen over hun overheid. In de VS vechten links en rechts ook met blogs een verbeten strijd uit om hun presidentskandidaat als beste naar voren te schuiven. Blogs over de ramp na orkaan Katrina in New Orleans hebben fouten in de reddingsacties aan het licht gebracht, die niet in de kranten waren verschenen. En BBC-redacteurs gebruiken systematisch blogs om met hun lezers, kijkers, luisteraars en surfers rechtstreeks in dialoog te treden over hun journalistieke werk. In conflictgebieden slagen blogs er bovendien in een ánder verhaal te brengen dan de “embedded” journalisten van de traditionele media. En ook hier speelt de persoonlijke getuigenis weer een rol: leg de emotionele impact van de ooggetuigenverhalen van een bloggende inwoonster van Baghdad naast de objectieve stem van de journalist. Geen kwestie van of/of maar van en/en.

Geen hoge toppen

Op de Nederlandstalige blogrevolutie is het voorlopig wachten. Verder dan een minister die een eenmalige e-mailoproep doet, enkele blogs van politici of gastbloggers die voor krantensites schrijven, komen we voorlopig niet. Maar ook bij ons zal het fenomeen niet uitblijven. Al was het maar omdat blogs niet al te veel verschillen van de brieven en dagboeken die we al eeuwen schrijven, en zelfs verwant zijn aan de eerste rotsschilderingen. Bloggen als bewijs van ons bestaan, de stem van mens in een menigte, maar dan in eentjes en nulletjes.

Bijlagen:
Onze waakhond heet Blog.docx (165.1 KB)