Voor het daadwerkelijk (rechtop)zetten van een meiboom heb je twee zaken nodig: een plank en veel handen die licht werk maken. Dat er veel  helpers nodig zijn voor het tillen, versjouwen en verplaatsen ligt voor de hand, maar hoezo een plank? Daarover kom ik straks nog te spreken. Eerst halen we op de afgesproken avond de boom, die overdag gekapt is, uit het bos. Daar ligt hij, met zijn lengte van zeg twaalf meter en een stamdoorsnede van 40 centimeter. Hij wordt door veel handen opgetild en met zijn zware voet op een boerenwagen gelegd. Dat de top enigszins over de grond sleept, kan weinig kwaad, daar zorgen wij wel voor. Een tractor brengt wagen met boom naar het huis van de naaste buurman, de zogenaamde noodnaober. (Zoals het woord al zegt, is dit een raadgever in moeilijke zaken en een helper in de nood.) Daar wordt de boom versierd en voorzien van krans en gedicht. (De dichteres uit de buurt die dagen lang heeft lopen zweten, krijgt van alle kanten pluimpjes voor haar artistieke hoogstandje.) Voordat de boom op zijn  uiteindelijke plek ter aarde wordt besteld, wachten wij totdat het donker is en nemen voor alle zekerheid even een neutje of twee. De noodnaober die nuchter moet blijven, neemt spa-blauw.

Het laatste stuk van de tocht is van een angstaanjagende schoonheid. Er heerst relatieve stilte – de bewoners van het nieuwe huis mogen niet merken dat er zich iets bijzonders rondom hun nieuwbouw afspeelt. Wij kiezen een plekje uit, zo’n tien meter voor de nieuwe voordeur en graven een gat. Niet zomaar een kuil, maar een recht, diep gat met steile wanden.

En dan komt het wonder van de plank. Een gladde, zware houten plank wordt vertikaal langs een van de wanden van het gat geplaatst, voorzichtig om niets te laten instorten. En dan verzamelen allen die een stukje boom kunnen dragen zich aan weerszijden van de stam. De zware voet wordt tegen de plank aangezet. Tegelijk wordt de top omhoog getild. (Dat gebeurt met een ladder, maar is te ingewikkeld om u te vertellen.) In ieder geval gaat de top steeds verder omhoog terwijl de voet langs de gladde plank in het graafgat zakt. Net zolang tot de bodem bereikt is en de meiboom fier rechtop staat. Meteen worden stenen en ander materiaal in het plantgat gegooid en met palen en balken aangestampt. Opvullen met zand en steeds weer aanstampen, dat is de remedie. Ondertussen bekijken de stuurlui aan de wal of de meiboom wel netjes rechtop staat. Hoe groot is de voldoening, wanneer tenslotte een trotse meiboom zijn slingers laat vieren in de wind en de krans mooi recht onder de top hangt. Wij hebben eer van ons werk! Dat vinden ook de nieuwe bewoners die op het lawaai afkomen en de meiboom moeten keuren. Want ook dat hoort bij de regels: wij kunnen bomen zetten wat we willen, maar de toekomstige bewoners moeten de boom erkennen als bewijs van hulpvaardigheid en vriendschap en als zodanig accepteren.

Laten we aannemen dat de toekomstige bewoners tevreden zijn met onze meiboom. Dan worden enkele ogenblikken gewijd aan pogingen om bij het licht van een zwakke zaklantaarn,  knipslöchte genaamd, het meiboomgedicht te lezen. Als alles naar tevredenheid is, worden de meiboomzetters vriendelijk verzocht even binnen te komen, een drankje en een hapje te nuttigen en bij te komen van de zware werkzaamheden.

Dat is nog niet het einde. De traditie wil – en daar willen we niet aan tornen, er is al teveel onzekerheid in deze wereld – dat de bewoners eenmaal tot rust gekomen in hun nieuwe huis hun buren en vrienden nogmaals uitnodigen in een of ander stamcafé teneinde de meiboom ‘nat te maken’, zoals de volksmond zegt. En wat dat betekent hoef ik u zeker niet uit te leggen.

Wij vinden dat deze traditie alles in zich heeft om tot in lengte van jaren gekoesterd te blijven. Als er wat te halen valt, houdt iedere traditie stand. En een huis-in-aanbouw zonder meiboom ervoor, is toch geen gezicht? Zeg nou zelf.

Hieronder twee foto's. Op de eerste ziet u welk magnifiek effect er ontstaat wanneer een nieuwbouwhuis wordt omgeven door drie meibomen. De tweede foto bevat een deel van het meiboomgedicht op één van de drie bomen: die van de buurt.

23-11-2013, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Voor de afwisseling nu eens een drieluik. Drie verhalen over een oud maar nog springlevend gebruik in de Gelderse Achterhoek. Deze eerste bijdrage leidt het onderwerp bij u in, zodat u enigszins van de hoed en de rand weet. Deel 2 beschrijft het fascinerende proces van het meiboomzetten zélf. In deel 3 sluiten wij dit van meibomenhout gemaakte drieluik af met een authentiek meiboomgedicht. 

Af en toe lees je nog wel eens iets over mensen die gezellig een boom opzetten. Over het nut van een katoenen onderhemd om het overtollig trimzweet op te vangen bijvoorbeeld of over de onzin van tolheffingen om het fileprobleem effectief te lijf te gaan. Bomen opzetten of kortweg bomen doe je met passie en overgave en met behulp van zinnige argumenten. Bomen opzetten en verhalen vertellen lijken in eerste aanleg twee gescheiden gebieden, maar dat is schijn. Je kunt een verhaal vertellen over mensen die bomen opzetten; je kunt ook een boom opzetten over de kunst van het verhalen vertellen.

Je kunt ook letterlijk een boom opzetten: een meiboom. Oorspronkelijk een overblijfsel uit Germaanse en middeleeuwse riten is het nu in het kleine stukje Nederlandse Achterhoek waar wij wonen een teder gekoesterd gebruik bij de inwijding van een nieuw huis. U moet zich niets aantrekken van het noemen van de bloeimaand; een meiboom past in ieder seizoen en op elke dag van het jaar. Ik geef u om te beginnen enkele kenmerken van een goede meiboom.

a)     Het is een lange, rechte, dunne, nochtans stevige dennenboom; de onderste takken zijn verwijderd zodat er slechts boven aan de top een plukje naalddragende uitsteeksels zitten. De boom moet zo lang zijn dat de top boven het dak van het nieuwe huis uitsteekt.

b)    Je kiest een passende boom uit in een dennenbos, maar laat hem afzagen of anderszins kappen door deskundigen zoals boswachters of houtvesters. Je hebt bovendien al je energie nodig voor het vervoer van de meiboom naar het nieuwbouwhuis.

c)     De meiboom komt voor een nieuw te bouwen huis te staan. Dat laatste neem je met een korreltje zout. Renovatie, het bijbouwen van een schuur of een nieuwe kap op het huis (compleet met hypotheek) kan een reden zijn voor een meiboom. Wanneer er iets te vieren valt, is veel toegestaan. Het enige waaraan nooit en te nimmer getornd wordt, is de eis dat een meiboom er staat vóórdat het dak dicht is.

d)    Elke zich respecterende meiboom is prachtig versierd met crêpepapieren roosjes en slingers. Zelf mogen wij daar graag enkele in de wind tinkelende voorwerpen bijhangen, zoals lege bierflesjes. Of een fiets zoals wij bij onze Duitse buren, net over de grens, hebben gezien,want ook daar kent men de meiboom. Bovendien hangt onder de top aan drie draden een eveneens versierde stralenkrans om onheil af te wenden.

e)     Wij noemen het pas nu, maar er moet vanaf het begin rekening mee worden gehouden dat élke meiboom een gedicht heeft. Dat wordt in de regel gemaakt door een dichteres uit de buurt en op ooghoogte aan de meiboom bevestigd.

f)      Wie, vraagt u, heeft het recht om een meiboom te zetten? De traditie kent van oudsher een alleenrecht toe aan de buurt, de jonge buurt welteverstaan. Dat zijn alle lieden in de buurt (de naoberschap in ons dialect) die (nog) niet getrouwd zijn. Met dit voorschrift wordt momenteel zwaar de hand gelicht. Dat komt omdat er zo weinig jonge buurt over is. Wij komen volk tekort. Daarom nodigen wij vaak vriend en vijand uit om mee te helpen.

Genoeg gepraat. Voorlopig althans. Ik zal u hieronder eerst eens een paar plaatjes van rechtgeaarde meibomen laten zien. In dit geval wordt een nieuw huis gebouwd en niet minder dan drie partijen hebben er een meiboom bij gezet: de buurt, de familie van de huiseigenaar en last but not least de vrienden van de bewoners uit de voetbalclub – de toekomstige bewoner is in zijn vrije tijd begeleider van een pupillenelftal en tevens grensrechter; allen hebben hun boom bijgedragen.

Voor een beschrijving van het eigenlijke proces: het zetten van een meiboom, verwijs ik u graag naar deel 2 van dit drieluik dat over enkele dagen het licht ziet.

20-11-2013, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)