Elke Belg kan koning(in)* worden!

(* of president als het van ons af hangt)

Pleidooi voor de afschaffing van de erfelijke monarchie

De tijd dat men bij de overheid aan de slag kon als men maar de juiste personen kende, of omdat men “het zoontje / dochtertje van ...” was ligt gelukkig ver achter ons (of zou achter ons moeten liggen).

Iedere Belg die een politiek ambt ambieert kan zich verkiesbaar stellen. Zijn / haar mandaat is dan ook slechts enkele jaar geldig. Wil die persoon die ambt verder blijven uit voeren, dan moet hij/zij na de legislatuur opnieuw deel nemen aan de verkiezingen.

Voor een vaste leidinggevende functie bij de overheid moeten kandidaten aan bepaalde objectieve criteria voldoen (zoals bepaalde diploma's kunnen voorleggen en / of relevatie ervaring kunnen aan tonen). Daarenboven moet de kandidaat slagen voor een aantal vergelijkende examens of proeven en deel nemen aan een sollicitatiegesprek.

Elke Belg heeft dus gelijke kansen om een betrekking bij de overheid te krijgen. Geen enkele overheidsfunctie is erfelijk. Nogal logisch, de eigenschappen die van vb. een politiecommissaris een goede commissaris maken worden niet van vader op zoon doorgegeven, maar verworven via studie en ervaring. Bij de aanwerving van een politie-commissaris als enige en exclusieve voorwaarde stellen dat de kandidaten eerstgeboren kinderen van de vorige politie-commissaris moeten zijn, dan zouden er niet enkel heel wat ongeschikte commissarissen in dienst zijn bij de politie, het zou ook discriminerend zijn tegenover de andere kandidaten die geen “zoon of dochter van ...” zijn (en die misschien juist heel geschikt zouden zijn als commissaris).
Overheidspersoneel aan werven via erfopvolging zou dus zeker geen “goed bestuur” zijn (om het met een modewoordje te zeggen).


Maar voor één belangrijke overheidsfunctie in ons land is “de eerstgeborene van de voorganger zijn” wel de enige en exclusieve aanwervingsvoorwaarde, nl. de functie van staatshoofd.
Volgens art. 85 van de grondwet kunnen enkel de eerstgeboren afstammelingen in rechte lijn van de Duitse prins Leopold, Joris, Christiaan,  Frederik van Saksen-Coburg-Gotha (beter gekend als koning Leopold I) staatshoofd van België worden.
Art. 10 van diezelfde grondwet stelt echter dat elke Belg gelijk is voor de wet. Daarenboven verbieden art. 14 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) en de anti-discriminatiewet uitdrukkelijk de discriminatie op vlak van o.a. geboorte of afkomst. België heeft de EVRM geratificeerd en is dus volgens het internationaal recht ook verplicht zich aan dit verdrag te houden.


De keuze tussen monarchie en republiek en hoeveel macht het staatshoofd moet hebben zijn politieke keuzes. Maar de aanduiding van het staatshoofd via erfopvolging is in tegenspraak met diverse Belgische wetten en de EVRM. Wanneer wetten in strijd zijn met elkaar is het aan het Grondwettelijk Hof (tot 2007 “Arbitragehof” genoemd) om een uitspraak te doen. Dit kan eventueel de nietigverklaring met terugwerkende kracht van art. 85 van de grondwet zijn (het Grondwettelijk Hof kan geen internationaal verdrag vernietigen).

Hoe dan ook is de aanduiding van het staatshoofd via erfopvolging “slecht bestuur”, juridisch aanvechtbaar, ondemocratisch, discriminerend en nepotistisch.
Er zijn gelukkig een aantal andere opties waar de beleidsmakers uit kunnen kiezen ter vervanging van de erfelijke aanduiding van de staatshoofd.

Men kan een staatshoofd kiezen uit de kandidaten op vlak van deskundigheid, zich baserend op objectieve criteria (diploma, relevante ervaring... afhankelijk van de functie-omschrijving van het staatshoofd) en vergelijkende examens, zoals men dit reeds doet voor al het leidinggevend personeel bij de overheid.
Of de kandidaten kunnen hun mandaat vragen aan de bevolking via verkiezingen, waarbij elke Belg zich kandidaat kan stellen, niet enkel de kinderen van het huidig staatshoofd.
Een combinatie van beide systemen kan ook: de bevolking kiest het staatshoofd uit de kandidaten die voldoen aan de objectieve selectiecriteria en geslaagd zijn voor het staatsexamen.

Eenmaal geselecteerd of verkozen kan men ervoor kiezen deze kandidaat een contract van bepaalde duur aan bieden (een president/presidente ) of van onbepaalde duur (een koning/koningin), evt. na een proefperiode of een overgangsperiode waarbij het oude staatshoofd zijn opvolg(st)er in werkt.

Ook de invulling van de functie kan verschillen van een staatshoofd met veel politieke macht (vb.: USA, Frankrijk en Vatikaanstad), weinig politieke macht (vb.: Nederland, Duitsland en Italië) of een louter ceremoniële functie (vb.: Zweden, Denemarken en Noorwegen). Zwitserland heeft zelfs geen formeel staatshoofd, doch dit ter zijde.

Een verkozen koning(in) is trouwens niet zo absurd als het klinkt. De erfelijke opvolging is in de lange West-Europese geschiedenis van de koninklijke functie een relatief recent begrip. Bij de Germanen werden koningen verkozen door de leden van de stam. De eerste koningen van Frankrijk – waaronder Hugo Capet (940 – 996) – werden verkozen. Deze verkozen vorsten stelden hun zoon wel vaak voor als opvolger, maar de functie werd pas in de 12de eeuw echt erfelijk. Ook de keizers van het Heilig Roomse Rijk (grofweg het huidige Duitsland) werden verkozen door de keurvorsten.

Adalbero, Aartsbisschop van Reims zei in 987 al:

“Het koningschap krijgt men niet op grond van erfrecht; men moet slechts hem op de troon verheffen, die zich zowel door zijn lichamelijke welgeschapenheid als door zijn geestelijke wijsheid onderscheidt, die door het geloof gesterkt en door grootmoedigheid gesteund wordt.”

Zelfs de Belgische grondwet voorziet in art. 95 dat in geval dat de troon onbezet is het parlement het volk via verkiezingen betrekt bij het aan stellen van een nieuwe koning. Indien het Grondwettelijk Hof de erfelijke troonsopvolging met terugwerkende kracht nietig verklaart, komt de troon vacant te staan en moet er dus een nieuwe koning(in) verkozen worden.

Diverse politieke partijen willen van rol van de koning beperken tot een ceremoniële functie. Hoogstwaarschijnlijk komt er binnenkort een staatshervorming. Voor beide veranderingen moet de grondwet gewijzigd worden. Dit kan enkel als op het einde van een legislatuur de nodige grondwetsartikels voor wijziging vatbaar worden verklaard. We roepen alle politieke partijen die de gelijkberechtiging genegen zijn op om ook art. 85 voor wijziging vatbaar te verklaren, zodat de huidige discriminerende manier waarop het staatshoofd wordt aangesteld kan worden afgeschaft en eindelijk alle Belgen gelijk zijn voor de wet.

11-07-2008 om 15:44 geschreven door stem