KRONOS

2 Koningen 19:6 En Jesaja zeide tot hen: Zo zult gij tot uw heer zeggen: Zo zegt de HEERE: Vrees niet voor de woorden, die gij gehoord hebt, waarmede Mij de dienaars van den koning van Assyrië gelasterd hebben. 7 Zie, Ik zal een geest in hem geven, dat hij een gerucht horen zal, en weder in zijn land keren; en Ik zal hem door het zwaard in zijn land vellen. 8 Zo kwam Rabsake weder, en vond den koning van Assyrië, strijdende tegen Libna; want hij had gehoord, dat hij van Lachis vertrokken was. 9 Als hij nu hoorde van Tirhaka, den koning van Cusch, zeggen: Ziet, hij is uitgetogen om tegen u te strijden, zond hij weder boden tot Hizkia, zeggende: 10 Zo zult gij spreken tot Hizkia, den koning van Juda, zeggende: Laat u uw God niet bedriegen, op welken gij vertrouwt, zeggende: Jeruzalem zal in de hand des konings van Assyrië niet gegeven worden. (Statenvertaling)

Jesaja 37:9 Als hij nu hoorde van Tirhaka, den koning van Cusch, zeggen: Hij is uitgetogen, om tegen u te strijden; toen hij zulks hoorde, zo zond hij weder boden tot Hizkia, zeggende: (Statenvertaling)

De koning van Koesj of Nubië, die in de Bijbelboeken 2 Koningen en Jesaja vermeld wordt, was een farao van de vijfentwintigste dynastie van Manetho s Egypte. Het historische Koesj lag binnen de grenzen van het huidige Soedan.

De orthodoxe egyptologie geeft hem tegenwoordig de volgende regeerperiode: 689/664 v. Chr. De gegevens van de oudheidhistoricus Manetho die ons via zijn kopieerders Africanus en Eusebius bereikten zijn wat de duur der regeerperioden betreft, met elkaar in tegenstrijd. Beide kopieerders geven weliswaar drie namen voor de vijfentwintigste dynastie op, maar met een verschil in regeerduur van 40 tot 44 jaar voor de hele dynastie. Africanus vermeldt achttien jaar als regeerduur voor Tirhaka, maar Eusebius noteerde twintig jaar.

De regeerperiode van de egyptologie voor Tirhaka wijkt enkele jaren af van de Bijbelse jaartallen in verband met koning Hizkia van Juda en de belegering van Jeruzalem in diens veertiende regeringsjaar. Het jaar van de belegering van Jeruzalem door de Assyriër Sanherib in het veertiende regeringsjaar van Hizkia dateren we in het jaar 709 v. Chr., en dit op basis van de herschikking van de koningen van Juda en Israël op de tijdsbalk volgens de sabbat- en jaartelling.

Dat Tirhaka, de koning van Koesj, tegen het Assyrische leger oprukte, in het veertiende regeringsjaar van Hizkia, maakt de Bijbel duidelijk:

2 Koningen 19:9 Als hij nu hoorde van Tirhaka, den koning van Cusch, zeggen: Ziet, hij is uitgetogen om tegen u te strijden, zond hij weder boden tot Hizkia, zeggende: 10 Zo zult gij spreken tot Hizkia, den koning van Juda, zeggende: Laat u uw God niet bedriegen, op welken gij vertrouwt, zeggende: Jeruzalem zal in de hand des konings van Assyrië niet gegeven worden.

Jesaja 36:1 En het geschiedde in het veertiende jaar van den koning Hizkia, dat Sanherib, de koning van Assyrië, optoog tegen alle vaste steden van Juda, en nam ze in. (Statenvertaling)

In het citaat van Jesaja 37:9 wordt de koning van Koesj vermeld: Tirhaka, die naar de grens van Egypte bij Eltekeh oprukte.

Het volgende hoofdstuk achtendertig van de profeet Jesaja verhaalt de geschiedenis van het dodelijk ziek worden van Hizkia, diens genezing en het toevoegen van vijftien levensjaren aan zijn leeftijd.

De Seder Olam verhaalt de duur van de ziekte van Hizkia voor een periode van drie dagen, waarna zijn herstel volgde, en dit tijdens de belegering in zijn veertiende regeringsjaar. Daarna werden vijftien jaar aan zijn leven toegevoegd.

De regeerperiode van Hizkia en de verankering op de tijdsbalk via het vijftiende jubeljaar heb ik verklaard in mijn boek TIJD en TIJDEN, 2015, blz. 327-330. Voor wie het boek eventueel wil aanschaffen: zie link: http://boekscout.nl/shop/ViewProduct.aspx?bookId=5579

Koning Tirhaka van Koesj en de vijfentwintigste dynastie hadden ook mijn aandacht in mijn boek De zonaanbidder, 2016, blz. 73-75. Voor wie het boek wil aanschaffen, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/87999

De belegering van Jeruzalem door de Assyriër Sanherib en het ter hulp komen van Tirhaka voor Hizkia had al eerder op dit blog mijn aandacht. Zie het artikel op dit blog van 06.06.2016: maar in het veertiende jaar van den koning Hizkia kwam Sanherib, de koning van Assyrië. Zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1465164000&stopdatum=1465768800

Met de belegering van Jeruzalem door Sanherib in het veertiende regeringsjaar van Hizkia in 709 v. Chr. breek ik met een onderdeel van Velikovsky s werk, die de vernietiging van Sanherib s leger in 687 v. Chr. plaatst, op basis van een genoteerde meganatuurcatastrofe in het oude China (Werelden in botsing, 1950, tweede hoofdstuk: het jaar -687)

De koning van Koesj: Tirhaka, werd tijdens de slag bij Eltekeh in 709 v. Chr. door de Assyriërs verslagen, in ketenen geslagen en gevankelijk naar de Assyrische hoofdmacht die Jeruzalem belegerde, weggevoerd. Na de Pesachnacht, waarbij het belegerende Assyrische leger grotendeels vernietigd werd, werden Tirhaka en andere koningen en prinsen volgens de Joodse overlevering, door Hizkia bevrijd.

Ook Sanherib beschrijft het treffen met het Egyptische leger en de gevangenneming van de Egyptische prinsen (meervoud!) op zijn prisma-stele. Hierna het betreffende citaat:

. The officials, nobles, and people of Ekron, who had thrown Padi their kingbound by oath and curse of Assyria into fetters of iron and had given him over to Hezekiah, the Judahitehe kept him in confinement like an enemy their heart became afraid, and they called upon the Egyptian kings, the bowmen, chariots and horses of the king of Meluhha [Ethiopia], a countless host, and these came to their aid. In the neighborhood of Eltekeh, their ranks being drawn up before me, they offered battle. With the aid of Assur, my lord, I fought with them and brought about their defeat. The Egyptian charioteers and princes, together with the Ethiopian king's charioteers, my hands captured alive in the midst of the battle. Eltekeh and Timnah I besieged, I captured, and I took away their spoil. (Prisma-stele van Sanherib)

De Joodse overlevering (The Legends of the Jews, Boek IX) verhaalt dat de vernietiging van het Assyrisch leger voor de poorten van Jeruzalem geschiedde tijdens de Pesach-nacht. Het neerslaan van het Assyrische leger door de Engel des HEREN wordt door Patten, Hatch en Steinhauer in hun boek: The Long Day of Joshua and Six Other Catastrophes, 1973, vanuit kosmische oorsprong, verklaard. Zie TIJD en TIJDEN, 2015, blz. 331-337.

Als het stof van de kosmische meganatuurcatastrofe van 709 v. Chr. ging liggen werd zelfs een kalenderhervorming noodzakelijk. Het boek The Legends of the Jews lijkt ook een verstoring van de aarde in haar loop om de zon te leren:

. A number of miracles besides were connected with the recovery of Hezekiah. In itself it was remarkable, as being the first case of a recovery on record. Previously illness had been inevitably followed by death. Before he had fallen sick, Hezekiah himself had implored God to change this order of nature. He held that sickness followed by restoration to health would induce men to do penance. God had replied: "Thou art right, and the new order shall be begun with thee." Furthermore, the day of Hezekiah's recovery was marked by the great miracle that the sun shone ten hours longer than its wonted time. The remotest lands were amazed thereat, and Baladan, the ruler of Babylon, was prompted by it to send an embassy to Hezekiah, which was to carry his felicitations to the Jewish king upon his recovery.

Bij het doornemen van de Joodse legendes probeer ik altijd het historisch-betrouwbare van het fantastische te filteren, en te gebruiken. De legende leert dat na het wegtrekken van het restant van het leger van Sanherib, de Joden de volgende morgen het Assyrische bivak binnentrokken en daar de farao van Egypte en de Ethiopische koning Tirhaka uit hun ketenen verlosten, en huiswaarts zonden. Deze beide koningen waren eerder in de slag bij Eltekeh aan de grens met Egypte, door Sanherib verslagen en krijgsgevangen genomen.

..In view of all the wonders God had done for him, it was unpardonable that Hezekiah did not feel himself prompted at least to sing a song of praise to God. Indeed, when the prophet Isaiah urged him to it, he refused, saying that the study of the Torah, to which he devoted himself with assiduous zeal, was a substitute for direct expressions of gratitude. Besides, he thought God's miracles would become known to the world without action on his part, in such ways as these: After the destruction of the Assyrian army, when the Jews searched the abandoned camps, they found Pharaoh the king of Egypt and the Ethiopian king Tirhakah. These kings had hastened to the aid of Hezekiah, and the Assyrians had taken them captive and clapped them in irons, in which they were languishing when the Jews came upon them. Liberated by Hezekiah, the two rulers returned to their respective realms, spreading the report of the greatness of God everywhere. And again, all the vassal troops in Sennacherib's army, set free by Hezekiah, accepted the Jewish faith, and on their way home they proclaimed the kingdom of God in Egypt and in many other lands.

De chronologie van Tirhaka en de vijfentwintigste dynastie op de tijdsbalk had al eerder mijn aandacht in mijn geciteerde boeken. Hierna een korte samenvatting. Vooreerst moet het duidelijk zijn dat de Bijbel in het veertiende regeringsjaar van Hizkia, naar Tirhaka verwijst als koning van Koesj, en niet als koning van Egypte. De installering van Tirhaka als farao over Egypte geschiedde later.

Volgens mijn revisie van de geschiedenis van de oudheid zoals o.a. in de zonaanbidder uiteengezet, waren de Nubiërs aanvankelijk bondgenoten van farao Amonhotep III en de Aton-ketters, maar keerden ze zich later tegen hen. In 722 v. Chr., het jaar van een meganatuurcatastrofe, rukte de oom van Tirhaka: Sjabaka, Egypte binnen, doodde farao Bokchoris van de vierentwintigste dynastie en maakte dat farao Anysis uit de stad Anysis naar een moerasgebied moest vluchten. De Nubiër Sjabaka is dezelfde als de Griekse naam Sabacon waarmee de oudheidhistoricus Herodotos hem aanduidde. Farao Anysis uit de stad Anysis van Herodotos is dezelfde als Achnaton uit Achet-aton (De Zonaanbidder, 2016, blz. 55-64). De alleenheerschappij over Egypte hadden de Nubiërs niet. De Nijl-delta was tijdens deze epoque een lappendeken van dynastieën die de macht met elkaar deelden. De belangrijkste was farao Sethoos van Herodotos die we eerder geïdentificeerd hebben met farao Zet van de drieëntwintigste dynastie (TIJD en TIJDEN, 2015, blz. 307-311), een andere naam voor farao Setnakht van de twintigste dynastie en de Ramessieden.

Dat Tirhaka met zijn divisie als een onderdeel van het Egyptische leger aan de slag bij Eltekeh deelnam, heeft met het delen van de macht in de Nijldelta te maken.

Als koning van Koesj deelde Tirhaka de troon met de koningen Sjabaka en Sjebitkoe, dat maakt de zogenaamde Kawa-stele duidelijk. Deze inscriptie leert dat het zesde jaar van Tirhaka gelijk was aan het vijftiende jaar van Sjabaka en het derde jaar van Sjebitkoe. Tirhaka was de zoon van Pianchi, wiens eenentwintigjarige regeerperiode aan die van Sjabaka voorafging. Sjabaka was de broer van Pianchi en aldus oom van Tirhaka. Sjebitkoe was de broer van Tirhaka.

De verankering van de regeerperiode van de koningen van Koesj op de tijdsbalk doe ik aan de hand van het veertiende regeringsjaar van Hizkia en de notering van een meganatuurcatatastrofe in de Bijbel in dat jaar.

Voor het derde regeringsjaar van Sjebitkoe vinden we een notering in Egypte van een ongewoon hoge Nijlwaterstand in de maand april, de enige die tijdens zijn bewind overigens genoteerd werd. Ook Tirhaka liet de bijzonder hoge Nijl van zijn zesde regeringsjaar noteren, samen met een buitengewone grote oogst als gevolg van de Nijloverstroming (Alan Gardiner, Egypt of the Pharaohs, 1961, XII, Egypt under foreign rule, page 344).

Als er inderdaad volgens de theorie een meganatuurcatastrofe van kosmische oorsprong plaatsvond en de aarde in haar baan om de zon verstoord werd, is een hoge waterstand van de Nijl buiten het gewone seizoen verklaarbaar. Ik gebruik het jaar 709 v. Chr. als een ankerpunt om de koningen van Koesj op de tijdsbalk te rangschikken. Tirhaka begint zijn co-regentschap-regeerperiode in het jaar 715 v. Chr. en dit als een gevolg van de verankering van zijn zesde jaar in 709 v. Chr., en Sjebitkoe met zijn derde jaar in 709 v. Chr. heeft als resultaat het jaar 712 v. Chr. voor zijn eerste regeringsjaar. Sjabaka s regeerperiode vangt aan in 724 v. Chr. In het tweede regeringsjaar van Sjabaka in 722 v. Chr. vermoordde hij farao Bocchoris van de vierentwintigste dynastie. Deze geschiedenis heb ik uitvoerig in TIJD en TIJDEN, 2015, blz. 301-306, beschreven.

De regeerperiode van Tirhaka als koning over Egypte is verankerd via de Apis-lijsten. Een Apis-stier die stierf op eenentwintigjarige leeftijd in het twintigste regeringsjaar van Psammetichus werd geboren in het zesentwintigste jaar van Tirhaka. Dit maakt dat Tirhaka in zijn veertiende regeringsjaar als koning van Koesj, in het jaar 702 v. Chr.,te Memfis als farao over Egypte erkend werd. Over de Apislijsten schreef ik op 30.01.2017 op dit blog een artikel, zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1485730800&stopdatum=1486335600

De Assyriërs die onder leiding van de zoon van Sanherib: Essarhaddon, Egypte in 671 v. Chr. zouden binnenrukken vonden opnieuw Tirhaka op hun weg. Ook ditmaal werd Tirhaka met zijn Nubisch leger teruggedreven. Zie het artikel van 20.06.2016 op dit blog, link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1466373600&stopdatum=1466978400

Het volgehouden verzet van de Nubische soldaten maakte hen gehaat bij de Assyriërs. Essarhaddon maakt in zijn annalen melding over de Nubiërs en Tirhaka. Hij vermeldt cynisch dat hij alle Nubiërs deporteerde en er zelfs geen één overhield om hem hulde te brengen. Over Egypte stelde Essarhaddon nieuwe koningen en gouverneurs aan, van wie de belangrijkste Horemheb was. Zie TIJD en TIJDEN, 2015, Horemheb, blz. 357-358. De afbeelding hierboven is een overwinnings-stele van Essarhaddon met vermoedelijk Tirhaka er op afgebeeld. Er bestaat nochtans een meningsverschil betreffende de identiteit van de afgebeelde Nubiër, sommige Assyriologen menen dat de gevangengenomen zoon van Tirhaka afgebeeld staat, en andere menen Tirhaka te herkennen vanwege de afgebeelde Uraeus op het hoofd.

Na de plotse dood van Essarhaddon slaagde Tirhaka er in om Memfis te heroveren. In het jaar 668 v. Chr. viel de zoon van Essarhaddon: Assurbanipal, Egypte opnieuw binnen en rukte helemaal naar het zuiden naar Thebe op, dat hij ook innam. Tirhaka kon echter ook ditmaal verder naar het zuiden, naar Napata ontkomen.

Over zijn levenseinde is niets bekend. Zijn grafpiramide bevindt zich te Nuri, zuidelijk van Napata, zijn hoofdplaats.

Wordt vervolgd

Met vriendelijke groet,

Robert De Telder

Recente publicaties van Robert De Telder

EXODUS, 2016, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/102331