Fietsknooppunten: 50-79-50-2-3-7-6-5-50-44-47-46-50. Afstand: +/- 35 kilometer.

De Brabantse Kouters zijn bewerkte velden in de streek ten noorden van Brussel en maken deel uit van de Groene Gordel. De Brabantse Kouter fietsroute bestaat uit drie fietslussen van ongeveer 30, 40 en 45 kilometer met relicten uit de eerste Wereldoorlog. De fietslus van 45km heeft een vertrekplaats in Steenhuffel, de fietslus van 40km begint in Kapelle-op-den-Bos en onze fietslus van 30 km start in Affligem. In totaal zijn er 59 locaties terug te vinden met een oorlogsgeschiedenis. Ter plaatse staan geen infoborden. Het is gokken waar bepaalde locaties zijn. In de brochure van de Toeristische Dienst van Affligem worden enkele plaatsen beschreven. Er is eveneens een stukje geschiedenis als voorwoord meegegeven: “Op 20 augustus 1914 bezetten de Duitsers Brussel. Enkele weken lang lagen de Brabantse Kouters in niemandsland, geprangd tussen het Duitse leger in het zuiden en het Belgische leger rond Antwerpen in het noorden. Een gespannen situatie. De vrees voor vrij schutters, of francs-tireurs, eiste haar tol: een zestigtal inwoners werden geëxecuteerd of verloren het leven in de chaos. Ook tijdens de twee uitvallen van het Belgische leger uit Antwerpen op 24-26 augustus en op 9-13 september vielen er slachtoffers. Op 10 oktober gaven de Belgen Antwerpen op en trokken ze zich terug in de Westhoek”. De volledige lijst vinden we op: www.vlaamsbrabant14-18.be of www.toenlevenoverlevenwas.be.

Zondag 2 augustus 2015. Het beloofd een prachtige dag te worden met veel zonneschijn met een aangename temperatuur van 27°C. Bij ons vertrek uit Ekeren wijst de temperatuur reeds meer dan 20°C aan. Om 8:45u draaien we bij de Noorderlaan de snelweg A12 op. Het is rustig rijden, waarschijnlijk omdat het zondag is en misschien ook door het vroege uur. Af en toe passeren we een eenzame vrachtwagen. Voor deze chauffeurs is het geen rustdag. Onze GPS loodst ons niet over de E19 maar, naar rechts, richting Boom. Via de A12, langs de Boomsesteenweg, rijden we richting Brussel. Het kan dan sneller zijn dan de E19 snelweg, maar we staan wel stil voor elk rood licht. De Rupeltunnel brengt ons onder het Zeekanaal Brussel-Schelde en de rivier Rupel. Het is de enige tunnel in België die onder twee waterlopen gaat. In 1982 werd de tunnel in gebruik genomen. Eens eronder door vertelt een bord dat we door Scheldestad rijden. Vervolgens draaien  we op de E40 richting Gent en vijfenveertig minuten later nemen we afrit 19 Affligem.

We parkeren de auto nabij de abdij van Affligem, dichtbij knppnt 46, in de Abdijstraat. In de abdij, bekend om haar smaakvolle abdijkaas en het verrukkelijke bier, leven de monniken al bijna duizend jaar volgens de regels van Sint-Benedictus. Naast de abdijgebouwen vind men er een tuin, een archeologisch museum en een cultureel en religieus centrum. Tijdens WOI verbleven enkele broeders van Affligem aan het front als verplegers of aalmoezenier. Bier werd er toen niet meer gebrouwen, want de Duitsers namen de brouwketels in beslag.

We houden de abdij links van ons en fietsen richting knppnt 50 op het grondgebied van Hekelgem, een deelgemeente van Affligem. In de Domentstraat vinden we een kleine 'O.L.Vrouw ter nood' wegkapel. Ze staat wat verscholen achter mini bomen en struiken. De kapel is in een lichtblauwe kleur geschilderd. Het interieur vertoond een Heiligenbeeld van Maria met kind. We bevinden ons kortbij de historische halte (2): 'het Etappegebied op de grens met Oost-Vlaanderen'. Bij het begin van de Duitse bezetting werd ons land ingedeeld in drie zones: het Spergebied, het Etappegebied en de rest van het land, dat onder Generaal gouvernement viel. Heel Oost-Vlaanderen behoorde tot het Etappegebied, waar de Duitse soldaten kwamen inkwartieren, (militairen bij burgers inlegeren of huisvesten), na aan het front te zijn afgelost. Het Etappegebied had een kunstmatige maar grondig bewaakte grens die het overbrengen van goederen en levensmiddelen zeker bemoeilijkte, niet alleen vanuit het Etappegebied, maar ook vanuit gemeenten als Affligem, Opwijk, Merchtem en Londerzeel die tot het Generaal gouvernement behoorden. Dit laatste gebied werd bestuurd door de militaire gouverneurs, van wie von Bissing de meest bekende was.

We rijden voornamelijk tussen landbouwgronden. Het merendeel is beplant met maïs die reeds van hoogte staat. Onderaan worden de bladeren reeds geel. Van panoramazichten is geen sprake. Naast de hectaren maïs groeit het koren. Het gewas is goudgeel gekleurd en rijp om geoogst te worden. De skyline vertoont een bomenrij van loofhout. We rijden verder op het grondgebied van Essene. Nog een deelgemeente van Affligem. Teneinde de Domentstraat moeten we rechtsaf op de Brusselbaan om verder knppnt 50 te volgen. We letten heel even niet op en fietsen rechtdoor. Voor het eerst, sinds ons vertrek, fietsen we op een rood geasfalteerd fietspad. Heuvel op en heuvel af. Het was te mooi om waar te zijn. Omdat we geen knppntnbordjes tegenkomen houden we halt. We rijden terug tot aan de Domentstraat en zien daar onze vergissing. We hadden onmiddellijk linksaf moeten rijden bij 'Estaminet 't Kaffeeken'. We rijden door de Koudenberg.

Bij knppnt 50 moeten we onze route verlaten en even knppnt 79 volgen. We rijden door de Oude Baan, die haar naam waardig is. Eerst een stuk oude versleten asfalt met diepe putten en kuilen. Na het asfalt fietsen we over grove grind. Het lijkt erop of buurtbewoners het puin van afbraakwerken hier op het pad komen storten. We moeten zigzag rijden om zoveel mogelijk grove grind van rode baksteen te ontwijken. Ik hou mijn adem in en denk aan onze fietsbanden. Een pluspunt is de omgeving. Ons pad slalomt tussen groene akkers met maïs en koren. Rechts van ons werd reeds de helft van het korenveld geoogst. De matige wind heerst nu over de bruine oppervlakte en doet het zand lichtjes opstuiven.

Na de Molenweg moeten we rechtsaf in de Molenberg voor Domein Verbruggen (1). De site is gelegen tegen de Oude Romeinseweg, die met kleine kiezel is aangelegd tussen weiland. In het najaar van 1914 hadden de door onze bevolking gevreesde Ulanen de bedoeling om hun residentie te vestigen in de Abdij van Affligem. De abt weigerde hen te logeren met als reden dat Affligem buiten het Etappegebied lag. Een schriftelijk bevel van de gouverneur was nodig om hen dat duidelijk te maken. De officieren van de grenspatrouille zochten dan maar een onderkomen in het kasteel van de gebroeders Verbruggen en werd aldus de abdij met rust gelaten. Vooraan tegen de Molenberg stond 'de nieuwe molen of Molen de Vis' op Hoog-Boekhout. Deze molen werd gebouwd in 1827. Sinds 1952 werd hij buiten gebruik gesteld. De romp is nog net te zien. Ooit mooi wit geschilderd, maar nu bijna helemaal overwoekerd met klimop. De romp heeft geen dak of wieken meer.  'De nieuwe molen' is vervallen, maar de molenaarswoning dat gebouwd werd in  1835 bleef bewaard. We kunnen het niet van dichtbij bewonderen. De toegang werd afgesloten met aluminium hekwerken.

We rijden terug en vinden de wegkapel op de hoek met de Molenweg. De kapel staat wat verdoken onder bomen. Ze werd voor het eerst gebouwd in 1887. Het interieur vertoont een beeld met Heilig Hart, met op de achtergrond een paternoster. Bloemen en kaarsen fleuren het geheel op. We blijven de Molenberg verder volgen en houden halt bij 'de Oude Molen'. Deze gerestaureerde stenen molen is gebouwd in 1785 als korenmolen. Hij staat op het hoogste punt van Affligem, op 74 meter boven zeeniveau. Voorheen stond hier al een molen die toebehoorde aan de abdij van Affligem. Een zware storm vernielde de molen in 1413. Het materiaal van de voormalige houten molen werd in de huidige molen verwerkt. De huidige molen is ingericht als woning.

In de Kerkstraat drinken we onze meegebrachte koffie bij de Sint-Michielskerk (3) van Hekelgem die in de 12de eeuw bij een burcht behoorde. De kerk die we nu zien is het resultaat van verschillende bouwcampagnes en restauraties. Bij de verbouwingen van de kerk, tussen 1917 en 1919, werden obussen als steunpilaren voor de altaren gebruikt. De fraaie preekstoel en de kraaiende haan zijn van 1788. Het schilderij op doek is van de 17de eeuw. De glasramen stellen de twaalf apostelen voor, geschonken door welstellende familieleden. Het gebedshuis is afgesloten, we kunnen het genoemde niet bevestigen. Waar is de tijd dat iedereen op elk uur van de dag toegang had tot de kerk? Na de restauratie van 1977 werd een nieuw uurwerk op de toren geplaatst. De tekst eronder luidt: 'Siet hier de verganckelykheit van den tyd'. Ernaast staat het oorlogsmonument voor de gesneuvelden van beide Wereldoorlogen. Twee burgerslachtoffers zijn van mei 1940.

Terug langs de Oude Baan naar knppnt 50. Op weg naar knppnt 2 rijden we door Neerheide, een brede lange straat van het gehucht Essene. Bij huisnummer 21-23 (achterin de boerderij) staat de romp van een 18de-eeuwse stenen bergmolen (12). Gebouwd in 1786 in het gehucht Asse-ter-Heide. De Duitsers beschouwden de windmolens als uitkijkposten en vermoedden dat met de wieken tekens werden gegeven. De wieken moesten worden verwijderd omdat van daar seinen waren gegeven naar de molen van Boekhoutberg in Hekelgem die dan op zijn beurt verder zou doorgeven. Gerucht of feit, wie zal het zeggen? In 2006 verkocht de eigenaar de nog volledig ingerichte romp zonder kap aan een beeldend kunstenaar. Als we bij knppnt 2 arriveren hebben we echter geen molen romp gezien. Op Street View van Google is hij nochtans duidelijk te zien. We rijden er niet voor terug. Hij wordt misschien afgeschermd door de nieuwe eigenaar. We vervolgen onze weg naar knppnt 3, slechts 900 m verder. We worden omgeven door weilanden met grazende koeien en schapen. Wat verder dalen we gestaag af en rijden even door een holle weg. We voelen haast geen wind en de zon brand. Insmeren met een hoge factor is aan te raden. In de berm vinden we twee infoborden over het ecologisch bermbeheer van de gemeente Asse. De gemeente maait de berm één tot tweemaal per jaar. De berm bezit namelijk een grote variatie aan soorten bloemen. Belangrijk is dat het maaisel wordt afgevoerd om de bodem te verschralen. Hoe schraler de bodem, hoe bloemrijker de berm. Bloeiende planten trekken veel insecten aan. Vlinders, bijen en andere insecten hebben dit soort habitat nodig om voort te bestaan. 

Het is klimmen, we puffen, we hijgen en we sakkeren. We rijden op een smalle asfaltbaan tussen maïsvelden. Hier valt de wind totaal weg. Er is amper zuurstof. Of is dat maar een gedacht? Tijd om te drinken. Het water is echter lauw geworden in onze fietstas. Maar beter lauw water dan geen water. We fietsen menig wegkapel voorbij. De één al mooier dan de ander. Sommigen staan er  verwaarloosd bij, de ander is de moeite waard om halt te houden. We stoppen niet bij elke wegkapel en zeker niet bij een afdaling. Moe maar tevreden over ons zelf naderen we de  grote baan met rode fietspaden. Tussen knppnt 3 en 7 moeten we de Dendermondsesteenweg dwarsen en linksaf slaan voor een afwijking. We zien geen straatnaamborden en in de veronderstelling bij de Dendermondsesteenweg te zijn, slaan we linksaf en rijden naar de St-Hubertuskerk van Asse-ter-Heide. In de westtoren werd een vuurrode dubbele poort aangebracht. Een priester die kleur bekend. Onze kerk moet een pannendak hebben. Deze heeft leien. Dit is niet onze kerk. We moeten misschien nog verder? Het plan boven halen brengt geen oplossing. Uiteraard niet! We zijn verkeerd. Maar dat weten we nog niet. Vanop de fiets kunnen we redelijk ver zien. Geen kerk te bespeuren met pannendak. We fietsen nog een eindje maar stoppen opnieuw om ons plan te bekijken. Ons Rina komt tot de vaststelling dat we ons op de Gentsesteenweg bevinden. Terug maar weer langs het fietspad en sluiten opnieuw aan bij ons knppnt, nr 7.

Aan het kruispunt Heuvelstraat/Groenstraat staat weer een mooie kapel. Deze St-Rochuskapel is oorspronkelijk van de 19de-eeuw en gerestaureerd voor WOII. De Heilige is de Patroon van de zieken en tegen pest. Na de Groenstraat moeten we linksaf op de Gentsesteenweg. Jawel, dezelfde steenweg als daarstraks. We hadden evengoed rechtdoor kunnen blijven rijden. Maar dan hadden we de mooie kapel niet gezien. Soit. Na de Kelestraat bereiken we de beruchte/beroemde Dendermondsesteenweg. Om knppnt 7 te volgen moeten we rechtdoor, maar wij slaan linksaf tot bij huisnummer 48 voor de parochiekerk Onbevlekt Hart van Maria te Krokegem. Met de bouw van de zaalkerk werd begonnen in 1948. Voornamelijk werd zandsteen gebruikt. Uitzonderlijk voor een kerk is dat er een pannendak werd op aangelegd. Bovenop nog een klokkentorentje. De rondboogramen hebben moderne glas-in-loodramen uit de jaren 1980 met vermelding van de schenkers. De vrijstaande klokkenstel werd ingewijd door kardinaal Danneels op 23/6/1985. Hier in de buurt bevind zich de historische site (9), 'veld in de rotten', O-L-Vrouw-van-de-vloekers, gelegen tussen Krokegem en Mazenzele. Op 17 september 1914 werden vier burgers uit Buggenhout, onder beschuldiging op de Duitsers te hebben geschoten, gevangen genomen, naar Asse geleid en in dit veld gefusilleerd. De burgers waren Leopold De Batselier, Pieter Joseph Meert, Camille Moens en Pieter Jan Van Ransbeeck.

We rijden een stuk terug en slaan linksaf in de Kelestraat om knppnt 7 te vervolgen. We genieten van het vredige landschap, dat zich voor ons uitstrekt, en staan even stil bij de tijd van toen, nu 100 jaar geleden. Na de volgende klimming houden we halt om op adem te komen. Onze beenspieren zijn overbelast en staan zo gespannen dat ze beginnen te daveren. Op de akker ligt het gras te drogen in de bakkende zon. In de verte nadert een tractor. Deze komt het gras keren, gok ik.

Na onze rustpauze vertrekken we weer. Bij de volgende splitsing zien we niet onmiddellijk een knppntenbordje hangen en rijden rechtdoor, wat gebruikelijk is in zo'n situatie. We genieten van een lange afdaling en rijden tot het centrum van Mollem. Wat? Mollem? We halen ons plan erbij en jawel, we zijn nog maar eens verkeerd. Terug naar boven, de lange afdaling van daarnet, teniet doen. Dat is pas balen. We hebben nochtans mooie panoramazichten. We maken toch enkele mooie foto's van het groene heuvelachtige landschap. Bij de splitsing rechtsaf en we rijden terug op ons parcours.

Bij knppnt 7, vlak voor we Opwijk binnenrijden, staat een Mariakapel met datum: 08-08-2008. de bakstenen kapel is tamelijk groot. Achter de getraliede raam staat een klein Mariabeeldje met kind. Naast de kapel staat een zitbank, waar we dankbaar gebruik van maken. Hoogtijd voor onze picknick. We zijn omgeven door maïs- en raapvelden. Villa's staan verdoken achter een rij hoge populieren. De hoge inrijpoort is gesloten. Een camera houdt een oogje in het zeil. Na ons middagmaal rijden we 900 meter verder tot knppnt 6. Het is 5,6km tot knppnt 5. In Grootveld (straat) is een kinderboerderij met terras. Tijd voor een verfrissing. Er is plaats genoeg en we zetten ons in de schaduw van een parasol. Ik neem een Affligem blond en ons Rina een donkere Leffe. Ze wordt er naderhand nog vrolijk van zodat ik besluit wat Leffe's in huis te halen. Om 14:30u rijden we verder.

Bij de Steenweg op Vilvoorde wijken we even af naar rechts. Een grote 300m verder aan onze rechterzijde vinden we het herinneringskruis of 'ongeluks kruis'. Frans De Keersmaecker woonde op 't Eeksken. Achter zijn huis lagen de voorposten van de Belgen, een kleine patrouille jagers. Vanaf daar schoten zij op een naderend Duits bataljon en troffen zo één soldaat. De Duitsers hebben wellicht de patrouille niet gezien en dachten dat Frans geschoten had. De Duitsers haalden de verschrikte bewoners uit hun huizen en staken een 10-tal huizen van het gehucht 't Eeksken in brand. De 52 mannen van het gehucht, waaronder ook Frans, werden dan richting Mansteen geleid tot op deze plaats waar Frans De Keersmaecker op 26 september 1914 werd neergeschoten. Dit kruis gedenkt dit onschuldig slachtoffer. We rijden terug en voorbij firma Van Hoof slaan we rechtsaf in Hulst (straat). De exacte locatie, in deze straat, wordt niet aangegeven, doch is het relaas aangrijpend genoeg om erbij stil te staan. In het Hulstbosje, zoals dat hier genoemd werd tijdens WOI, werd af en toe geschoten. Op 23 februari 1919 kwamen enkele jongens van Droeshout en Hulst terug van de zondagsschool. Achtergelaten Duitse munitie trok de aandacht van de kinderen. Na een hevige knal bleek dat de 12-jarige Frans Buyl een duim kwijt was. Zijn vrienden Karel Robberecht, August De Ridder, Louis Van Handenhoven en August Verdoodt overleefden het helaas niet.

We rijden het centrum binnen van Opwijk. Ook hier zijn historische haltes te vinden. Via Google Maps heb ik de straten genoteerd om de route zo kort mogelijk te houden. We blijven vooreerst knppnt 5 volgen tot de Kloosterstraat, waar we links inslaan tot bij (43), het klooster en rectors woning van de zusters van Sint-Vincentius a Paulo. Dit klooster werd gebouwd in 1902-1904. Het getuigt van decennia geschiedenis op sociaal, pedagogisch en godsdienstig vlak. De Congregatie, gesticht in 1847 beantwoordde de behoeften aan gezondheidszorg, onderwijs en christelijke opvoeding. Haar invloed is niet weg te denken uit het leven van Opwijk en omgeving. In 1914 werden de schoollokalen door de zusters ingericht als lazaret en werden er 80 bedden beschikbaar gesteld om voornamelijk vluchtelingen te verplegen. Opwijk zelf werd gelukkig niet in de oorlogsgevechten betrokken: de gemeente en ook het klooster van de Zusters bleef van grote rampen gevrijwaard. Pas in oktober 1918 kregen ze last met de vijandelijke bezetters. De Duitse troepen namen eerst de Zustersschool in beslag en richtten er een reusachtige veldbakkerij in. Later werd bijna het hele klooster bezet, een echt militair kampement. Deze 'bezetting' duurde nog tot 14 november; pas dan mochten de Zusters eindelijk de Vaderlandse vlag hijsen.

Het is 14:45u als we bij de Sint-Pauluskerk halt houden op de Singel. Met de bouw werd begonnen in de 15de eeuw in de stijl van Brabantse hooggothiek. Bewaard hiervan zijn de vieringtoren, het koor, de kruisbeuken en de eerste traveeën van het middenschip. In 1772-1773 werd de kerk verbreed en verlengd, hierdoor verkreeg de St-Pauluskerk haar huidig uitzicht. De sacristie werd gebouwd in 1761. Volgens de lijst van  www.vlaamsbrabant14-18.be  werd er op de zuidzijde van de noordwest vieringkolom van de kerk in 1919 een bronzen gedenkplaat geplaatst, ter nagedachtenis van 14 parochianen die door het oorlogsgeweld zijn omgekomen. We zijn helemaal rond de kerk gewandeld, met de fiets aan de hand, maar de bronzen plaat hebben we niet gezien. Ook in de Kattestraat is 'De Waag' niet direct te spotten. De Waag was tijdens WOI het plaatselijk Hulp- en Voedselcomité. De administratie, stapelplaats en uitreiking van de goederen aan de noodhebbende bevolking. Ook het Opwijks Sint-Vincentiusgenootschap, dat enorm veel hulp leverde aan de noodlijdende bevolking, had er haar stek. Nu zijn er in het huidige complex parochielokalen. De diensten van 'Kind en Gezin' hebben een plaats in de achterbouw van de voormalige Waag. Ook andere verenigingen gebruiken sporadisch de Waag voor tentoonstellingen en feesten.

We fietsen de Kattenstraat ten einde, slaan linksaf en rijden door de Marktstraat. We nemen de vierde straat linksaf, in de Processiestraat, voor het oude gebouw op het nr 18. De Sint-Pauluszaal van 1911 staat achteraan een recenter etablissement: het 'St-Pauwelskaffee'. Het wordt vooral door lokale jeugd bezocht. Echter niet vandaag. Het is sluitingsdag. De St-Pauwelszaal wordt gestut door gele ijzeren poutrels. Ramen zijn om veiligheidsredenen dicht gemetst. Hopelijk moet het gebouw niet worden afgebroken. Toen in september-oktober 1914 en in de laatste oorlogsmaanden van 1918 duizenden mensen vluchtten voor het krijgsgeweld, vonden honderden een onderkomen in Opwijk. Velen werden geherbergd in de St-Pauluszaal. De zaal werd herschapen in een bestendig nachtasiel. Er werd zelfs in de zaal les gegeven aan de kinderen van de vluchtelingen. Aan de overzijde van de straat staat de Sint-Annakapel van 1870 die zeker een bezoek waard is. Het interieur, met 20 stoelen, werd prachtig gerestaureerd in 2012-2013 door handige buurtbewoners. Tegen de zijmuur van de kapel werd een ijzeren plaat geplant waaruit een gedicht werd uitgesneden met als titel: 'Kruispunt van vroeger en nu'. Achterin staat de O.L.Vrouw ter noodkapel. Een kleinere kapel, maar daarom niet minder fraai. De binnenzijde is echter sober. 

In de Schoolstraat 23-25 staat het Pensionaat/kostschool van de familie Lindemans. Vanaf half augustus 1914 wordt het pensionaat ingericht als lazaret en later als toevluchtsoord voor vluchtelingen, gekwetsten en zelfs vee. Het externaat is even terug open geweest in januari 1915 maar op 31 juli volledig door het Duitse leger bezet. Naar het einde van de oorlog toe, op 22 oktober 1918, is de cartografische dienst van het Duitse leger er gevestigd. We rijden naar de hoek van de Ringlaan/Marktstraat. Villa Wijnants of 't Kasteeltje is nu een restaurant van aanzien. Ook deze zaak heeft vandaag zijn sluitingsdag. Door de grote ramen zien we de stoelen op de tafels staan. De poetsvrouw wordt verwacht. Ook het gezellige terras ligt er eenzaam en verlaten bij. De voormalige villa werd in 1909 in gebruik genomen door notaris Fernand Wijnants. Onder WOI was het de verblijfplaats van de Duitse officieren, met onder meer diverse braspartijen en zelfs een gevecht op het einde van de oorlog.

Even verder op de Ringlaan vinden we de begraafplaats Opwijk-centrum. Vooraan, onder de driehoekige luifel, werden tegen de gevel zwarte marmeren tegels geplaatst in de vorm van een kruis. Er staan namen in gegraveerd van: 'Zij die voor onze vrijheid stierven tijdens de beide Wereld Oorlogen'. We betreden de begraafplaats langs een gietijzeren poort. Onmiddellijk rechts vinden we het erepark van talrijke oud-strijders van 1914-1918 en 1940-1945.

We rijden terug tot de rotonde en nemen de eerste straat rechtsaf in de Stationsstraat. De straat ten einde voor het station van Opwijk. Gelegen op het kruispunt van twee spoorwegen, passeerden tal van treinen met soldaten en legermateriaal, van beide kampen, en met vluchtelingen en geëvacueerde. In september 1914 was de omgeving van het station het toneel van gevechten tussen Belgische en Duitse troepen. Het station bezat de enige telegraaf in de gemeente. In de periode van militaire activiteiten werd deze dan ook veelvuldig gebruikt door de legerdiensten en ten behoeve van de burgers.

Nogmaals terug naar de rotonde en nemen de tweede straat rechtsaf in Heiveld. Aan de volgende rotonde slaan we onmiddellijk rechtsaf in de Klaarstraat. Hier sluiten we terug aan bij ons knppnt. Tussen knppnt 50 en 44 rijden we over een geasfalteerde spoorwegbedding van de vroegere spoorlijn tussen Opwijk station en Aalst. Een groot infobord, opzij van ons pad, vertoont een rekening van een locomotief met wagon, getekend door Jos Hens. Onderaan werden gedichten geplaatst. Bij een zitbank houden we halt om van het uitzicht te genieten. Een al wat oudere vrouw stopt met haar fiets tot bij ons en vraagt of dit de weg naar Opwijk is. Ze komt uit dezelfde richting als wij. Ze was  samen, met haar man, aan het fietsen. Doch ergens verkeerd gereden. Dat klinkt bekend. Haar man laat haar achter en zegt dat hij hun knppnt gaat zoeken. Hij is al meer dan een half uur weg vertelt ze. Daarom rijd ik alleen terug naar huis. We nemen er het plan bij en tonen haar hoe ze moet rijden. Terug tot het volgende kruispunt en knppnt 5 nemen. Daarna knppnt 7 waar ze vlakbij woont. Goed dat wij steeds een plan bij hebben. Is het niet voor ons zelf, dan kunnen we altijd iemand anders helpen. Ze verdwijnt in de richting vanwaar ze is gekomen. Hopelijk rijdt ze niet verkeerd. Even later fietsen we over de provinciale grens met Oost-Vlaanderen en bereiken we knppnt 44.

We rijden door Baardegem en houden halt bij de mooie St-Barbarakapel die momenteel wordt gerestaureerd. Ze is oorspronkelijk van 1847. De werken zullen nog tot eind 2015 duren. Met de bouw van de Sint-Margarethakerk werd gestart in de 14de-eeuw. Na meerdere verbouwingen en restauraties ontstond de huidige parochiekerk. Ze heeft een groot en enkele kleine ronde glas-in-loodramen. Verderop vinden we nog meer wegkapellen waar we even halt houden. Achtereenvolgens vinden we de O.L.Vrouw van Lourdeskapel en de O.L.Vrouw van Bystandkapel van 1841.

Om vijf voor vijf passeren we de St-Walburgakerk van Meldert uit de 12de-eeuw. Ze staat op een hoogte en is slechts te bereiken via enkele trappen. Ze wordt nog steeds omgeven door oude grafzerken. Na knppnt 47 bereiken we knppnt 46, net op de grens van het Vlaams Gewest. Linksaf langs de abdij van Affligem tot bij onze wagen. Tot schrijfs. Tekst: Luc Verschooten. Foto's: Rina Meurs.

17-08-2015 om 07:48 geschreven door Luc Verschooten  

Begin januari 2015 brengen we een bezoek aan het vakantiesalon te Antwerpen. Een evenement waar we jaarlijks naar uit kijken. Dit jaar gaat onze belangstelling uit naar 'Den Grooten Oorlog' in Noord Frankrijk. We brengen verschillende folders mee naar huis met wandel- en fietsgidsen. Twee gidsboekjes krijgen onze speciale aandacht. Een wandel- en fiets lus in en rond Maubeuge met telkens zeven te bezoeken locaties. Een klein plannetje met nummers moet het allemaal wat gemakkelijker maken. Van elk te bezichtigen plaats wordt in de brochure een omschrijving gegeven. Ter plaatse staan dan ook nog informatieborden die het nog wat duidelijker moeten maken. De fiets lus is 'slechts' 24,8 kilometer lang en de wandeling 2,4 kilometer. Gemakkelijk op één dag te doen, rekening houdend met het heuvelachtige landschap. Frankrijk heeft geen fietsknooppunten. Dat maakt het iets moeilijker. Geen nood. Op www.wegenvanherdenking-noordfrankrijk.com kan ik straat voor straat uitstippelen hoe we moeten rijden. Met Google- Maps en Streetview kan ik straat voor straat opschrijven hoe we moeten rijden. Bij het nummer zeven 'Poort van Mons' start dan de korte wandeling door het centrum van Maubeuge. De wandeling is met Google Maps moeilijk te volgen. Vele plaatsen hebben geen naam en ik veronderstel dat we door een park of bos moeten wandelen. Misschien is alles wel netjes met bordjes aangeduid? Ik maak me toch een beetje zorgen en via mail vraag ik aan de bevoegde diensten in Frankrijk nog bijkomende informatie. Ik krijg een vriendelijke mail terug, in het Engels, dat de wandeling aangeduid is door groene bordjes met witte wandelaar. Meer moet dat niet zijn. Alles wordt in Word uitgetypt en uiteindelijk geprint. Als start locatie kies ik voor de Militaire begraafplaats van Assevent. Een geschikte plaats met veel parkeer gelegenheid. Nu rest slechts een mooie zonnige dag.

Maandag 6 juli 2015. Na een subtropische week van meer dan 35° C beloven de weergoden ons vandaag temperaturen tot 25° C. Tevens start vandaag de ronde van Frankrijk in Antwerpen en de wielrenners rijden door Vlaanderen. Er wordt sterke hinder verwacht op en om het parcours. Wij vertrekken naar Nord Pas de Calais, ongeveer 155 km. Op de Antwerpse ring is het onmiddellijk aanschuiven. Onze GPS leidt ons langs de A12 richting Brussel. Ook aan de afrit van Lennik, richting Charleroi, is het sterk vertraagd verkeer. Na een sanitaire stop, bij een wegrestaurant voor een natje en een droogje, rijden we de provincie Henegouwen binnen. We dwarsen de Samber. De 'Sambre' ontspringt in Frankrijk en is de belangrijkste zijrivier van de Maas. Om 11:20u passeren we de grens van onze zuiderburen. Ik stop even langs de grote baan (N2) om ons Rina een foto te laten nemen van een arduinen monument 'Combat de la Glisuelle'. Opzij van de obelisk bevinden zich twee stenen granaten met de datum: 'Anno 1913'. In het midden een bronzen medaillon van Generaal Jean-Baptiste Gouvion. Geboren op 8 januari 1747 en gestorven in de strijd nabij Maubeuge op 11 juni 1792. Op de voet van het monument worden enkele namen vermeld en de Franse tekst: – 'Sections de marieux et de Bettignies'. Alles is verweert door weer en wind.

Het is over half twaalf als 'Lucy' ons de parking opstuurt bij de begraafplaats van Assevent. Het nummer zes in de fietsgids van Maubeuge, een belegerde vesting. De fietsgids vermeld: “De slag bij Maubeuge heeft 2.000 doden, zowel Fransen als Duitsers, als gevolg. Hun eerste graven zijn massagraven, tijdelijke graven of graven op begraafplaatsen in de omgeving, op de plaats waar ze sneuvelden. Talloze uit het puin van de forten geborgen en in hospitalen van Maubeuge overleden soldaten worden ook ter plekke begraven. Op bevel van de Kaiser legt de gouverneur van Maubeuge Karl Ritter von Martini een militaire begraafplaats aan, hier in Assevent, in nagedachtenis van de 'onsterfelijke doden'. In maart 1916 geeft hij de betrokken burgemeesters de opdracht de in hun gemeente begraven doden over te plaatsen naar de dodenakker van Assevent. Jules Walrand, burgemeester van Maubeuge, moet de kosten voor deze overplaatsingen verspreiden over de gemeentes. De begraafplaats wordt op 20 oktober 1916 officieel geopend in bijzijn van de burgemeesters uit de betrokken gemeentes en Charlotte van Pruisen, prinses van Saksen-Meiningen en zus van Kaiser Wilhelm II. Haar zwager Frederik en neef Ernst kwamen om in augustus 1914. Bij het begin van de oorlog is Prins Frederik van Saksen-Meiningen commandant van de 39ste infanteriebrigade van Hannover. Hij overlijdt in Tarcienne tijdens de slag bij Charleroi op 23 augustus 1914. Op 26 augustus raakt zijn zoon Ernst, tweede luitenant van het Hannoverse infanterieregiment, zwaar gewond door een Franse soldaat op verkenning in het Belgische Quévy-le-Grand. Hij wordt per ambulance van Mons naar Maubeuge vervoerd, waar hij de volgende dag overlijdt. Op verzoek van de familie worden de lichamen van beide mannen overgebracht naar de begraafplaats van het park van Meiningen in het huidige Thüringen”.

Tussen de kruisjes van Franse soldaten bloeien rode rozen. Ze staan symbool voor de klaprozen die tijdens WOI massaal bloeiden op de slagvelden, vooral in de Westhoek. Verschillende soorten loofbomen geven schaduw aan de 1.400 gesneuvelde Franse soldaten. 487 van hen werden in een massagraf gelegd. Achter de Franse kruisjes staan de zerken van de Duitse gesneuvelden. 399 lichamen werden hier ter aarde besteld, waarvan 342 in een massagraf. De 60 Russische soldaten werden achteraan ten grave gedragen waarvan 200 in een massagraf. Rechts achteraan staan zeven zerken van Britse soldaten, waarvan er drie onbekend zijn gebleven. Verder moet hier nog één Belgische soldaat rusten. We vinden zijn grafzerk niet. Verder rusten hier nog 12 Roemenen. De Russische soldaten waren krijgsgevangenen van het Oostfront. Ze dienden als arbeidskracht voor het onderhoud van wegen, het kappen van hout en het bouwen van Duitse stellingen in de Hindenburglinie. Een stenen pad leidt naar de tombe achteraan op de begraafplaats.

Met de fietsen vertrekken we, met de begraafplaats in de rug, naar links. Er staat een strakke wind en er is veel bewolking. De temperatuur bedraagt 23°C. De volgende straat linksaf. Langs de kant van onze rijweg passeren we meermaals rechthoekige groene bordjes met witte fiets. De gids vermeldt niet dat we deze bordjes moeten volgen. We hebben trouwens ons parcours zelf uitgestippeld. Op het eind van de straat linksaf in de Route de Boussois (D959). We stoppen bij 'Place François Mitterrand'. De blikvanger is een dubbele waterfontein die uit de grond opstijgt.

Ernaast een groot lavendel plantsoen met aan de andere zijde een houten constructie met bloemen. Aan de overzijde van de straat staat een kleine wegkapel, gewijd aan Notre Dame de Consolation, voor het eerst gebouwd in 1761. Een glasraam met daarvoor een gietijzeren raster beschermd het kleine donkere interieur. Het raster bezit drie sleutelgaten. De wegkapel is beter beschermd dan onze huizen. Na enkele foto's rijden we verder. Er zijn geen fietspaden voorzien. Netjes achter elkaar fietsen is dus de boodschap. Automobilisten hebben wel respect. Je hoort ze duidelijk vertragen en geven je voldoende ruimte als ze je voorbij rijden. We zijn op weg naar locatie nummer 5 'Batterij L'Epinette'. Ons plan toont ons te rijden tot bij de Samber. Daar linksaf tot over de (D649). Maar zo simpel is het niet. Het is klimmen en soms moeten we te voet een steile helling op. En… gelukkig maar, na een klimming is er een afdaling. We rijden het dorpje Boussois binnen en houden halt bij de kerk met enkele monumenten. De kerk is gebouwd in 1928. Het monument van de Gefusilleerde van Boussois-Recquignies werd hier geplaatst nadat op 6 september 1914 een Duitse soldaat wordt gedood als zijn eenheid de Place Pasteur bereikt in Recquignies. De Duitse commandant veronderstelt dat hij het slachtoffer is van in kelders verschanste 'vrijschutters' en geeft de opdracht alle woningen te doorzoeken, alle burgers te verzamelen en het dorp in brand te steken. In Boussois worden alle in de kelders van de glasfabriek schuilende inwoners verzameld op de oevers van de Sambre. Twaalf van hen worden in bijzijn van burgers van Recquignies en Boussois geëxecuteerd, drie andere burgers waren eerder al gedood. Het monument toont de namen van de 15 uit wraak geëxecuteerde mannen tijdens wat in de plaatselijke herdenking doorgaat als 'het bloedbad van Recquignies'.

Het andere monument wordt opgedragen aan de slachtoffers van de strijd van Algerije. De Algerijnse- oorlog of Revolutie, was een oorlog tussen Frankrijk en Algerije van 1954 tot 1962, waarna Algerije onafhankelijk werd van Frankrijk. Het derde monument werd geplaatst naar aanleiding van het einde van de Algerijnse oorlog op 19 maart 1962. Het monument met beeldhouwwerk is geplaatst door de gemeente Boussois die de slachtoffers herdenkt die gestorven zijn voor hun vaderland tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Tweede straat voorbij de kerk linksaf in de Rue Oscar Delcourt voor een steile klimming tot het eind. Linksaf in de Rue Moronval, nu te voet. Het wordt te steil om te fietsen. Tweede straat rechtsaf tot het eind, volgens mijn papieren nog steeds Rue Moronval. De naam op de gevel zegt iets anders. Waar liep het fout? We staan op de hoek van de Rue des Trés en Rue Pasteur, vlakbij een oude bouwvallige kapel. De hoge kapel heeft geen interieur, de bezetting valt van de muur en het altaar is beeld loos. Een afrastering belet het betreden van de hoge kapel. Zijn we te ver 'gereden' of moeten we nog verder? Ik wil het aan een dorpeling vragen, maar we zijn hier moederziel alleen. Ik trek er alleen op uit om een passant aan te spreken. Halverwege de Rue Pasteur stopt een auto. Een bruin gebrande man stapt uit en ik vraag beleefd naar de Chemin d'Elesmes. Onze volgende straat. Hij haalt zijn schouders op en zegt dat die straat hier niet is. Als ik hem hulpeloos blijf aankijken zegt hij nogmaals: – c'est ne pas ici! Ik dank hem beleefd en rij terug naar moeder de vrouw. Mijn goesting is al over. Verder rijden heeft geen zin. We rijden terug naar beneden en vinden daar een voorbijganger. Ik vraag hem eveneens naar de Chemin d'Elesmes. Hij weet het ook niet. Ik zeg hem dat we naar de 'Batterij L'Epinette' willen. Is hem ook totaal onbekend. Hij stuurt me verder naar een estaminet. Een plaatselijke krantenwinkel met koffiehuis. De vijf mannen die binnen zitten drinken alles behalve koffie. Soit, als ze me kunnen helpen mogen ze zichzelf lazarus drinken. Chemin d'Elesmes kennen ze niet. Ik begin stilaan te geloven dat ik de straat heb verzonnen en dat ze niet bestaat. Batterij L'Epinette? Schouders ophalen is alles wat ik krijg. Ons Rina staat buiten bij de fietsen en roept dat ik het plan moet laten zien. Ik toon het plannetje en wijs hen de volgende plek aan. Ah… Oui...oui! Porte de Mons! Oke… dat is onze fietstocht in de andere richting. Dat is nummer 7, de poort van Mons. Die kennen ze blijkbaar wel. Met zen allen leggen ze uit hoe ik daar moet geraken. De stemmen gaan door elkaar en als we door rijden weten we nog niet hoe we moeten rijden. Op eigen houtje willen we dan maar naar de poort van Mons rijden. Daar is een informatiekantoor en kunnen we de wandeling nog doen. Het is al tamelijk laat. Langs ons pad zien we weer de groene borden met witte fiets. Misschien moeten we die wel volgen? Niet volgens de fietsgids maar een ander alternatief heb ik niet. We volgen de groene bordjes, met het resultaat dat we anderhalf uur later terug bij de auto staan. We hebben dorst en honger. We hebben water bij dat ondertussen lauw geworden is in de fietstassen. Een picknick hebben we niet bij. De moed zakt in mijn sandalen.

We willen toch de poort van Mons bereiken en volgen de groene bordjes. Net voor het verlaten van Boussois houden we halt bij het monument van de beide Wereldoorlogen. Voor de brug over de Samber nemen we het jaagpad langs de bochtige rivier. Een heerlijk stuk om te fietsen. Omgeven door groen en water. Laaghangende takken zijn dan een nadeel. Wind valt hier volkomen weg en de zon geeft de nodige warmte. We rijden op de 'Groene fietsas Eurovélo 3'. Druk is het niet te noemen. Er zijn slechts een paar tegenliggers die ons vriendelijk begroeten. Op de andere oever ligt een spoorweg. Voorbij de volgende  brug over de rivier slaan we rechtsaf, richting centrum Maubeuge. We verlaten ons parcours om iets te eten. Rechtsaf over de Samber, voorbij de ronde fontein vinden we een broodjeszaak.

De beide dames achter de balie zijn niet bekend met de omgeving. Ze weten niet waar zich de Poort van Mons bevindt. Achteraf gezien zijn we er slechts 200 meter vandaan, maar dat weten we op dat moment nog niet. Voor we op de fiets stappen vraag ik het aan een jonge vrouw die eveneens uit de broodjeszaak komt en de straat wil oversteken. Ze weet waar het is maar kan zich niet oriënteren. Ze roept haar man die in de auto zit te wachten. In plaats van ons rechtsaf, de heuvel op, te sturen leidt hij ons naar links, dan rechtsaf en bij de rotonde naar links, en weer de Samber over. Ik dank het echtpaar uitvoerig en we vertrekken. Bij de rotonde zien we rechts van ons de hoge stenen muren van een vesting. Ik krijg argwaan en toch slaan we linksaf zoals de man ons uitgelegd heeft. Ook ons Rina vertrouwd het niet en we stoppen. We gaan te voet terug tot bij de vesting. Dit moet van de Poort van Mons zijn. Maar niet de hoofdingang. Een monument werd op de helling van de Vauban geplaatst. De tekst vermeld: – '2 september 1944'. Te voet, met de fiets aan de hand stappen we de steile helling op tot op het hoogste punt. Het volgende monument herdenkt de intocht van de Britse troepen, hier in Maubeuge, op 9 november 1918. Hier bevindt zich de 'Poort van Mons' en het Toeristen bureau. Het is net 15:00u geweest. Opzij van de ingang bevind zich het overwinningsmonument van de Franse Revolutie (1789 – 1799)

In het Toeristen bureau spreken ze geen Nederlands, wel Engels. Zo goed en zo kwaad als ik kan vertel ik de juffrouw dat we graag de wandeling willen maken die hier vertrekt. Is dit aangegeven met bordjes? Neen! Geen enkel bord kunnen we volgen. Dat doet voor ons helemaal de deur dicht. We zijn in Vlaanderen wel heel verwent met fiets- en wandelknooppunten. En laat ik er ineens bij vertellen dat Vlaanderen zijn best doet in verband met fietspaden. Iets wat ik hier in het noorden van Frankrijk gemist heb. En dan klagen ze in België nog over de slechte staat van bepaalde fietspaden. Bon soit, ik wijk af. Ik vraag beleeft om de kortste weg te tonen naar de begraafplaats van Assevent. We houden het hier voor gezien. We zijn al meer dan drie uur onderweg en hebben net een tweede locatie aan gedaan. De mannelijke collega raad mij aan een route- of track GPS aan te kopen. Hij weet natuurlijk niet dat ik op rustpensioen ben. Soit!

“Na negen dagen van intensieve bombardementen die de Franse verdedigingsgordel van Maubeuge beetje bij beetje doet vallen, geeft generaal Fournier zich op 7 september 1914 over. De volgende dag om 8 uur is de capitulatie een feit. De poort van Mons, een bouwwerk van Vauban uit de 17de eeuw, vormt de achtergrond van een defilé van zo'n 32.000 door de Duitse troepen tijdens de slag bij Maubeuge gemaakte krijgsgevangenen. Deze soldaten die de verdediging van de vesting verzekerden, vertrekken in gevangenschap naar Duitsland voor meer dan vier jaar. Onder de poort van Mons herinnert een gedenkplaat aan het bevel van generaal Fournier over de Franse strijdkrachten die de vesting Maubeuge verdedigden”. Aan de andere zijde, van de poort, hangt een gedenkplaat van kolonel Jean-Baptiste-Nicolas Schouller (1779 – 1853). Hij verdedigde Maubeuge na het beleg van 1814. Op een zijgevel van ruwe steen werden maquettes aangebracht van WOII. Een lijst met tientallen namen van gesneuvelde soldaten van de 509^e en 520^e regiment en de logo's van de deelnemende regimenten. Ernaast staat een Renault FT 17 tank.

Met de fiets rijden we rechtdoor en komen voorbij de broodjeszaak van daarstraks. Het is duidelijk dat de man ons daarstraks verkeerd heeft gestuurd. Hulpvaardig zijn ze hier wel. Terug langs de rivier de Sambre tot het dorpje Boussois. Terug klimmen en na een afdaling waar we eerst te ver rijden en we niet weten waar we moeten zijn. Niks nieuws onder de zon. Terug dan maar en we staan weer bij de brug over de Samber. Veraf zijn we niet. Terug en eerste straat linksaf. Goeie keuze. Een paar minuten later (16:15u) staan we terug bij de auto. Na 21 km fietsen inpakken en wegwezen. De boordcomputer geeft 32° C aan. Dat verminderd wel tijdens het rijden. De airco is geen luxe op dit moment. Bij de kerk van Elesmes staat eveneens een hoog monument van WOI. Ook in dit kleine dorp worden de gesneuvelden herdacht. Op naar Mons/Bergen.

Onze GPS leidt ons naar het centrum van Mons en we vinden al snel een kleine parking waar we langdurig kunnen parkeren. Mons of Bergen, dit jaar de Europese cultuurhoofdstad van België, is de hoofdstad van de provincie Henegouwen. Bij de aanvang van WOI werden de Duitse troepen nog 48 uur lang uit de stad gehouden door de Britse Expeditie eenheid. Bergen gaf zich daarna over en de bezetter regeerde vier jaar lang over de stad.

Bergen bezit verschillende mooie bezienswaardigheden die we zeker niet mogen missen. Als eerste passeren we de 'Toren van Val des Ecoliers'. Een abdijtoren van de 18^e eeuw. De hoge vierkante toren met vier verdiepingen, is bekroond met een stenen balustrade. In 1876 besloot de stad de ongebruikte gebouwen van de abdij te slopen. In 1892 werd tijdens een vergadering van de raad besloten om de toren van de sloop te vrijwaren.

We hebben helemaal geen plannetje bij de hand. We letten op de spitse torens die als bakens boven de huizen uitsteken en ons van de ene locatie naar de ander brengen. Het is gedurig klimmen en dat voelen we in onze kuiten. Ons volgende historische gebouw is het voormalige klooster van de Boetvaardige Kapucijnen-Nonnen, die zich in 1647 in Bergen gevestigd hadden, en waarvan de Orde in 1783 door de Oostenrijkse Keizer Jozef II ontbonden werd. De kerk is toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Geneugten. We kunnen de kerk niet meer bezoeken, maar een infobord in drie talen vertelt over het interieur: 'Binnenin hangt een schilderwerk waarop een Heilige Maagd met haar kind afgebeeld staat. Dit schilderwerk werd door de Nonnen meer dan een eeuw lang aanbeden omwille van een mirakel dat hier in 1648 gebeurd was. De paters Kapucijnen hadden zich reeds in 1595 in Bergen gevestigd aan de hoek van de Kapucijnstraat en de Wezenstraat. Bij de ontbinding van hun Orde in 1796 verlieten de paters de stad, om in 1864 naar Bergen terug te keren, en het voormalige klooster van de Boetvaardige Kapucijnen-Nonnen aan te schaffen. Omwille van het teruglopen van het aantal roepingen verkochten de geestelijken in 1999 hun klooster aan de stad. Zij zullen een deel van de gebouwen blijven bewonen tot hun kloostergemeenschap zal verdwenen zijn'. Tot zover het infobord.

Naast de kerk bevind zich de robuuste inrijpoort van het voormalige militaire ziekenhuis. Het ziekenhuis werd opgetrokken tussen 1704 en 1708 in het Oeverkwartier. In die tijd liep de rivier La Trouille langs het ziekenhuis, welke men moest bereiken via de Kapucijnenbrug, die zijn naam kreeg van het naburige klooster van de Kapucijnenorde. De rivier zorgde voor de afvoer van het vervuilde water en de evacuatie van de latrines die geplaatst waren in de vierkante torens boven de waterstroom. De ingangspoort dateert van het midden van de 16e eeuw. Het is het werk van de Bergense architect en beeldhouwer Jacques Du Broeucq en komt van het kasteel van Maria van Hongarije in Binche, dat in 1554 vernietigd werd door de Franse koning Hendrik II. De poort werd in 1704 hier opnieuw opgetrokken. Tijdens WOII vorderde de bezetter het Burgerziekenhuis van Bergen op, en werd dan ook het militaire ziekenhuis opengesteld voor het verzorgen van de inwoners van de stad. Na de oorlog werd hier een magazijn voor legerbehoeften ingericht. In 1994 werden de gebouwen aan de stad verkocht, welke ze via een erfpacht overdroeg aan de Waalse Regionale Huisvestingsmaatschappij. Nu zijn hier niet minder dan veertig sociale woningen ontstaan.

Het is heerlijk wandelen door de rustige straten van Bergen. Wat verder in één van die rustige straten werd een gedenksteen geplaatst in de voorgevel van een woning ter ere van Charles Dausias. Geboren in 1860. Hij was schrijver en dichter tot aan zijn dood in 1943.

We concentreren ons verder op de torentjes die we tussen de huizen ontwaren. Nog steeds moeten we klimmen. De bewolking is volledig verdwenen en we kijken op naar een staalblauwe lucht. Bij het zien van de machtige kolossale Collegiale kerk laten we onze fantasie de vrije loop. Ze is beslist een bezoek waard. Het zijn verschillende trappen tot bij de ingang maar vinden de deur afgesloten. We maken een ronde langs de kerk. Rond de Collegiale Kerk van de Heilige Waldetrudis en de huizen van de Kanunnikessen bestond er vroeger een ommuring. Na de opheffing van de Kanunnikessenorde in 1796 werd deze muur niet afgebroken. Dat gebeurde slechts honderd jaar later, ten tijde van het aanleggen van de Kapitelstraat. Opzij van de kerk staat de kerkdeur uitnodigend open. We kunnen binnenin de kerk toch bezoeken. Daar hebben we geen spijt van, zoals op de foto's te zien is. Een infobord vermeld over de bouw van de kerk: – “Vanaf het midden van de XVe eeuw namen de Kanunnikessen van de Heilige Waldetrudis de beslissing een nieuwe collegiale kerk op te richten. Deze kerk moest het toenmalig Romaans bouwwerk vervangen, dat zelf op de site stond van een vroeger Karolingische of Merovingische kerk. Na de afbraak van deze Romaanse Sint-Pieterskerk in 1450 konden de werken beginnen, en deze werden doorgezet gedurende ongeveer twee eeuwen. Men had gepland de westgevel te versieren met een honderdtal meter hoge toren, geïnspireerd door de Sint-Romboutstoren in Mechelen. Enkel de basis van deze toren kwam tot stand. Tijdens de belegering van de stad in 1691 door de troepen van de Franse koning Lodewijk de XIVe onderging het bouwwerk aanzienlijke schade, maar werd in korte tijd gerestaureerd.

Ondanks de lange duur van de bouwwerken en de opeenvolgende restauraties blijft dit gebouw een uitzonderlijk voorbeeld van de Brabantse Gotiek. Bij het begin van de constructie werden de plaatselijke architecten bijgestaan door de ontwerper van het Stadhuis en de Sint-Pieterskerk te Leuven, die ook werkzaam was op de werf van het Stadhuis in Bergen.

Binnenin de kerk kan men talloze componenten bewonderen van het voormalig doksaal. Dit architecturaal geheel uit het midden van de XVIde eeuw, dat vroeger het koor van het schip afscheidde, had al de kenmerken van de Italiaanse Renaissance.

Achteraan de kerk bevindt zich de 'Car d'Or' (de Gouden Praalkoets), die op het einde van de 18de eeuw gebouwd werd. Eenmaal per jaar worden de relikwieën van de Heilige Waldetrudis op deze praalwagen geplaatst, om, begeleid door een indrukwekkende processie, triomfantelijk door de straten van de stad gevoerd te worden. Dit feest heeft plaats op de zondag na Pinksteren”.

Naast de kerk pronkt de waterput van de stad. Drie van de fonteinputten die destijds de pleinen van Bergen opsmukten zijn nog steeds bewaard gebleven. Dit is het geval met de fontein-schandpaal in Lodewijk de XIVde stijl die we hier treffen. Deze fontein werd in 1779 gebouwd door Ouvertus, en is in blauwe steen. Ze werd meermaals verplaatst, en onderging een laatst restauratie in 1980.

Het volgende historische gebouw werd gebouwd omstreeks het laatste kwart van de XVIde eeuw voor de familie de Peissant. De Italiaanse invloed en dan meer bepaald die van de Florentijnse paleizen, is nog op te merken in verschillende elementen: de monumentale ingang in het midden die afgezoomd wordt door twee Ionische zuilen, de bel étage, de rijk versierde bovenverdieping, een driehoekig fronton, een uitspringend daklijst met stenen medaillons… De woning, met een kalm en sober uitzicht, is helemaal in de breedte opgetrokken in blauwe steen, de bakstenen zijn enkel zichtbaar in de kelder welfsels en de binnenmuren. Nu zijn de kantoren van de Federatie voor Toerisme van Henegouwen er gevestigd. De voordeur wordt net op slot gedraaid. We kunnen niet meer binnen.

In de buurt van het Belfort ligt het hoogste punt. We slaken tegelijkertijd een zucht van opluchting. We staan voor het enige Belfort in Barokstijl in gans België, en het meest befaamde monument in Bergen. Het Belfortgebouw domineert de stad dat werd opgetrokken tussen 1661 en 1669, op de plaats waar voorheen een ronde toren stond, gekend als de 'Tour à l'Horloge' (Horlogetoren). Deze eerste constructie domineerde de heuvel in het midden van de stad, en zorgde vanaf het einde van de XIVde eeuw (1380) voor het karakteristieke stadsbeeld. In 1548 werd de toren beschadigd tijdens de grote brand die een deel van de stad in as legde. In april 1661 stortte het bouwvallig gebouw definitief in elkaar, omdat de diameter van het geheel ongetwijfeld te klein was in verhouding met de hoogte, en omdat de funderingen waarschijnlijk niet sterk genoeg was.

De schepenen stonden in voor de volledige procedure voor het optrekken van een nieuw belfort, die een zware aderlating betekende voor de stad, en dit ondanks financiële steun van de overheid. Het vierhoekig gebouw deed dienst als uitkijktoren, en bewees zijn nut reeds in 1691 bij de belegering van Bergen door de Franse troepen. Het liet eveneens toe eventuele

brandhaarden op te sporen, en dankzij het groot uurwerk kon de ganse bevolking steeds weten hoe laat het was. De toren is 87 meter hoog, en loopt uit op een ingewikkelde dakconstructie in bolvorm, waardoor er een pittoresk en origineel aspect ontstaat. Op elke verdieping is er een verschillend architectonisch decor aanwezig, waarbij elke verdieping

overeenstemt met een bepaalde bouworde uit de oudheid: Toscaanse pijlers, Ionische zuilen en pijlers met vleugel voluten.

Binnenin de toren is er een zeer nauwe stenen wenteltrap aanwezig, geheel naar de traditie van de XVde en de XVIde eeuw, waarmee men de derde verdieping kan bereiken. Om tot de lantaarn te klimmen, moet men houten ladders gebruiken. Het belfort bevat een uurwerkmechanisme en een beiaard met 49 klokken uit verschillende tijdperken. Het geheel is in 1935 en 1985 gerestaureerd en gemoderniseerd. Een ijzeren traliehek belet ons tot bij de toren te komen. Het blijft, ondanks het voortdurend klimmen, gezellig kuieren in de smalle straatjes van de stad.

Dan bereiken we de Grote Markt van Mons met als blikvanger de brede waterfontein. Het krioelt op dit plein van pittoreske plekjes. Voor het stadhuis staat de kiosk. Aan de fleurige voorgevel van het stadhuis hangen de vlaggen slap door het gebrek aan wind.

Het stadhuis van Bergen heeft zijn functie als gemeentehuis behouden sinds de bouw ervan in het midden van de 15de eeuw. Vanaf 1456 wordt dit stadhuis opgetrokken onder de leiding van verschillende architecten. Het gepland gebouw werd echter nooit volledig afgewerkt bij gebrek aan middelen. Het onderging diverse wijzigingen, waaronder de vervanging van een in de gevel ingebouwde uitkijktoren door een praalbalkon in smeedijzer. De twee verdiepingen van de voorgevel zijn in een zeer typische laatgotische stijl versierd. In de loop der tijden groeide het stadhuis uit in functie van nieuwe behoeften. In de 16de eeuw werd de trouwzaal toegevoegd. De gebouwen die het binnenplein afsluiten dateren uit de 16de en de 17de eeuw. De kapel van Sint-Joris, die oorspronkelijk achteraan het gebouw stond, werd in de 17de eeuw aan de linkerkant van het stadhuis herop getrokken. Langs de boogpoort komen we op het midden plein. Een groot monument in Franse steen herdenkt Henry Sainctelette, burgemeester van Mons van 1880 tot aan zijn dood in 1905.

Ook het binnenplein is een monument met een verhaal. De 'Tuin van de Burgemeester' werd omstreeks 1930 aangelegd op initiatief van een erudiet, de rechter Paul Heupgen, ter gelegenheid van het Eeuwfeest van de Nationale Onafhankelijkheid. Het project omvatte ook de creatie van het Eeuwfeestmuseum, ondergebracht in het voormalige Pandjeshuis, de inrichting van de conciërgewoning, en het oprichten van een fontein in de vorm van een standbeeld gewijd aan de 'kwabengel' van Bergen. Uit dezelfde periode dateert de legende van de gelukbrengende aap, ingebouwd aan de linkerzijde van de ingangspoort van het Stadhuis. Het is een beeldje in smeedijzer, en de legende zegt dat ieder die met de linkerhand over de kop van de aap wrijft met voorspoed zal beloond worden. De oorsprong van het beeldje is een waar mysterie voor de plaatselijke geschiedkundigen: de documenten in de stadsarchieven reppen er geen woord over, en niemand is zeker of het hier gaat om een meesterwerk vervaardigd door een smid om zijn kunnen te bewijzen, of om een schandpaal voor jeugddelinquenten, of om een reclamebord voor de vroegere Raadskelder van het Stadhuis. De gebouwen van de Technische Diensten van de stad waren voorheen de vergaderplaats van verschillende wetenschappelijke kringen: de Archeologische Kring van Bergen; de Vereniging voor Wetenschappen, Kunst en Letterkunde van Henegouwen; de Naturalisten van Bergen en van de Borinage; de zetel in Bergen van de Belgische Vereniging van Boekenliefhebbers. Deze Verenigingen zijn vandaag nog steeds actief op het gebied van de cultuur in Bergen, in de ruimste zin van het woord, en concentreren zich voornamelijk op het organiseren van conferenties en het publiceren van originele studies.

In de Tuin van de Burgemeester bevindt zich ook de voormalige Brandweerkazerne. Dit gebouw, opgetrokken in 1848, gaf gedurende meer dan een eeuw onderdak aan de brandweerlieden, welke in die tijd over een zeer beperkte uitrusting beschikten. Nadien werd het pand betrokken door het Centrum voor Radio en Televisie in Bergen, voordat dit centrum zijn intrek nam in nieuwe lokalen aan de Charlotte de Lorraine-esplanade. De voormalige kazerne is nu de zetel van Mons-Muziek en van het Orkest van Wallonië.

Bijna verstopt achter enkele struiken prijkt een enorme rotsblok met borstbeeld van Marcel Gillis (1897-1972). Belgische Dichter, schilder, liedjes schrijver en kunstenaar. Bij het fontein met de 'kwabengel' wil ons Rina ook wel poseren.

Bergen is een studentenstad en dat is duidelijk zichtbaar aan de talrijke terrasjes op de Grand Place. Het is één en al gezelligheid. De zomervakantie zou niet compleet zijn zonder zon of een streekbiertje op een schaduwrijk terras. We genieten met zicht op de brede fontein van een koel glas bier en moeder de vrouw laat zich verrassen met een coup dame blanche. Bij de plaatselijke fastfoodketen stillen we onze hongerige maag voor we terug keren naar de auto.

Onderweg komen we nog langs prachtige monumenten die getuigen van een rijk en boeiend verleden. Het Justitiepaleis dat in 1848 gebouwd werd op de fundamenten waar oorspronkelijk het schuiloord van de abdij van Cambron gevestigd was. Dit schuiloord, waarvan de gevel nog afgebeeld werd in een gravure uit de eerste helft van de 19de eeuw, werd omstreeks 1316 gebouwd als toevluchtsoord voor de geestelijken van de abdij in geval van invasie of onlusten. Vanaf 1717 stonden de monniken van Cambron het gebouw af aan de Soevereine Raad van Henegouwen tegen betaling van een jaarrente. Het Justitiepaleis zelf is van de hand van de architect Huriau. Oorspronkelijk waren hier al de verscheidene jurisdicties ondergebracht. Gedurende de laatste jaren is een deel van deze jurisdicties naar andere gebouwen in de stad overgebracht.

11-08-2015 om 12:48 geschreven door Luc Verschooten  

Woensdag 20 mei 2015. Het is zwaar bewolkt en winderig. De temperatuur bedraagt momenteel 11°C. Na het ontbijt en de uitcheck, rijden we naar Wiltz, de hoofdstad van de Ardennen . De stad ligt ten noorden van Esch-sur-Sûre, dicht tegen de grens met België, op een hoogte van 320-500 m. Wiltz heeft de Kelten, Romeinen en Franken gehuisvest en werd in twee delen verdeelt: de bovenstad op twee hellingen en de benedenstad aan de oevers van de Wiltz rivier. Prins Hendrik verleende in 1866 deze titel aan dit in het hart van de Ardennen liggende stadje. Het blijkt het ideale vertrekpunt te zijn voor een rondwandeling met heel wat bezienswaardigheden. Bij elk gebouw of monument werd een infobord geplaatst met uitsluitend Duitse en Franse tekst.

Als eerste komt de Notre Damekerk aan de beurt. Deze, aan de Heilige Maagd, gewijde kapel uit 1728 werd in 1895 vergroot om als parochiekerk te dienen. Opvallend in de kerk is het prachtige altaar en de preekstoel dat gebeeldhouwd werd door een kunstenaar uit Wiltz. In de vroegere doopkapel worden sculpturen tentoongesteld uit de vroegere ziekenhuiskapel.

Achter de parochiekerk staat het internationaal 'One Penny Monument'. Dit monument is met behulp van scouts over de hele wereld opgericht in 1982 door de scouts van Wiltz ter ere van Lord Robert Baden-Powell (1857-1941), oprichter van de Scouting beweging.

Vervolgens belanden we bij het stakingsmonument. Vanwege de heldhaftigheid en de opoffering van de inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt Wiltz een 'Martelaarsstad' genoemd. Op 31 augustus 1942 begon Wiltz de staking tegen de Nazi onderdrukking die uitmondde in een nationale staking. In 1956 is dit Nationale Monument van de Staking opgericht ter ere van de slachtoffers in die tragische en pijnlijke tijd van de Luxemburgse geschiedenis. De reliëfs op het monument zijn het werk van een Luxemburgse beeldhouwer die zelf in het concentratiekamp Hinzert gevangen heeft gezeten. Beneden bevindt zich de Crypte. Langs een draaitrap kunnen we langs de binnenzijde het monument beklimmen. 95 trappen later staan we op het hoogste platform. Ondanks de wind hebben we een mooi uitzicht.

De herdenkingssteen werd tegen de straatweg geplaatst. We lezen: 'avenue du 31 augustus '42'.

Vlakbij het kasteel staat op het Eisenhowerplein, het Eisenhouwer monument. Het monument wordt opgedragen aan de generaal voor zijn verblijf in Wiltz op 8 november 1944.

Bij het kasteel werd het ene monument na het ander geplaatst. Na het 26A monument is het nr 16 aan de beurt. Een kolossale herdenkingssteen herdenkt het 28ste U.S. Infanterie Divisie die op 10 september 1944 de stad Wiltz bevrijdde. Dan komen we bij het kasteel. “Het kasteel van de vroegere Graven van Wiltz werd gebouwd op de rand van een rotsplateau en werd meerdere malen vernietigd tijdens de Middeleeuwse oorlogen. De wederopbouw van het huidige kasteel ging van start in 1631 en kon als gevolg van de dertigjarige oorlog pas afgemaakt worden in 1720. Om de invasie in 1793 van Luxemburg door de Franse revolutionaire troepen te ontlopen is de laatste Graaf van Wiltz naar Bamberg gevlucht. Hij is daar gestorven. Frankrijk heeft daarna het kasteel verkocht aan particulieren. Van 1851 tot 1950 was een deel van het kasteel in gebruik als kostschool voor meisjes. Het kasteel is nu eigendom van de staat en was tot 2011 in gebruik als bejaardenhuis. In september 2012 opende de hogeschool 'hotel and tourism management BBI' in het kasteel zijn deuren. Ook bezienswaardig is de oude put op de binnenplaats en de 'Heksentoren' waar de heksen die tot de brandstapel veroordeeld waren gevangen werden gehouden”.

De vroegere tuinen van het kasteel zijn in 1953 omgebouwd tot een amfitheater met 12OO plaatsen. De monumentale staatsietrap in renaissancestijl, met als achtergrond het middeleeuwse kasteel, is nu jaarlijks de plaats waar wereldberoemde artiesten, musici en toneelgezelschappen optreden.

Infobord nr 21 hangt bij het museum dat op 24 januari 1970 werd opengesteld. Het museum is een bloedige herinnering aan 'de Slag van de Ardennen 1944-1945'. Het kasteel bezit nog een musea, gewijd aan het brouwers- en leerlooiers ambacht. Op het binnenplein staat de poort van het Toerisme bureel uitnodigend open. De schandpaal staat ook op het binnenhof en ons Rina moet hem echt eens uit proberen. Er hangt geen hangslot bij, waarschijnlijk uit voorzorg.

Vervolgens wandelen we naar het Stadhuis van Wiltz. Dit gebouw werd in 1880 gebouwd met de naam 'Villa Thilges'. Eugène Thilges was burgemeester van de stad Wiltz van 1925 tot 1934. In 1963 kocht de stad het gebouw. Naast het Stadhuis prijkt het justitiekruis. Gerard V van Wiltz en zijn gemalin Elisabeth van Bourscheid richtten in 1502 het Kruis der Gerechtigheid op. Dit kruis draagt de wapenschilden van de geslachten Wiltz, Bourscheid, Bettstein en Bellenhausen. Het kruis, dat meer dan vijf meter hoog is, is ter gedachtenis aan de 'Vrijmakingsbrief' uit 1437 en de rechten die de stad kreeg om markt te houden en recht te spreken. Het standbeeld van Maria dat van de 16de eeuw dateert, en dat van St-Johannes Nepomucenus, door Nicolas Jacques uit Wiltz gebeeldhouwd tussen 1750 en 1770, zijn later toegevoegd.

Op 11 juni 1939 werd een gedenksteen opgericht met het thema '100 jaar vrij. 1839-1939'.  Voorbij het politiebureel staat een monument voor de gesneuvelden van WOII. Op de achtergrond het huis 'Park Simon'. Hier leefde en werkte Michel Rodange als schrijver en onderwijzer. Hij stierf in 1876. In het park staat een groot fontein met het beeld van Reinard de Vos. Momenteel spuit het geen water. Achter een houten 'chalet' pronkt een ander fontein in witte zandsteen. Uit de leeuwenkop spuit normaal water in een groot bassin. Nu spelen er kinderen in. Eén van de kinderen richt het woord tot ons in het Frans. We begrijpen er geen woord van, maar blijven geduldig luisteren en knikken. Dan stappen we toch door, het kind blijft het maar uitleggen.

Onderweg geeft een digitale klok het uur en de temperatuur weer. Het is slechts 10°C. Het begint te miezeren. We houden halt bij de Decanale kerk. De architectuur van de monumentale kerk van beneden Wiltz, die aan de St-Petrus en -Paulus is gewijd, vindt zijn oorsprong in de middeleeuwen. Het oudste gedeelte is de toren waar tot het begin van de 16de eeuw het koor zich bevond. Het huidige gotische gebouw met een karakteristiek spitsbogen gewelf werd in 1510 afgebouwd. Het recente deel van de kerk met het nieuwe koor dateert van 1937. In de toren vindt men de grafkapel van de Heren van Wiltz. Beide barokke zijaltaren herinneren ons aan de vroegere gilden van de stad Wiltz. Naast de kerk staat ook het pestmonument uit 1635 en enkele oude grafstenen van steen uit de Ardennen. De vroegere voorzijde van de kerk bevindt zich nu achteraan. Het Mariabeeld staat op een draagberrie. Ze toornt hoog boven een zee van geschonken bloemen. Deze keer geen plastieken, maar allemaal echte kleurige en fleurige  bloemen. Hier wordt rijkelijk het Mariafeest gevierd. Voor de vroegere ingang staat een beeld van Fatima. Tientallen kaarsjes branden voor het voetstuk. Bloemen fleuren ook hier alles op.

We wandelen naar het monument van Fatima. Vanuit het dorp duidelijk te zien. De wolken worden grijzer. We houden het niet droog. We hebben wel een paraplu bij, maar met de strakke wind zal ons dat niet verder helpen. Het wordt een steile klimming tot boven. We kunnen een verkorting nemen. Met de auto moet je omrijden. We houden even halt bij de romp van de voormalige molen. Wieken hangen er niet aan, en ramen zijn reeds lang verdwenen. Op 10 juli 1874 wordt de in 1777 gebouwde windmolen door een bliksem getroffen en brandde totaal af. In 1959 en 1988 werd de molen gerestaureerd, echter zonder de wieken. 

Ook de stad Wiltz ontsnapt niet aan de leegstand van winkelgebouwen. Het is duidelijk dat sommigen reeds geruime tijd leeg staan. Door de vuile vitrine zien we het vandalisme en diefstal van alles wat los of vast zit. Dat creëer je na lange leegstand. Woningen die nog in leisteen zijn gebouwd geraken niet meer verhuurd of verkocht. Ze blijven leeg staan en verkommeren. In de volgende straat wordt een nieuw huis gebouwd, niet met leisteen maar met snel bouwsteen. We wandelen rustig verder richting Fatima. Voorbij het laatste huis versmalt ons pad. We bevinden ons tussen landbouwgrond en weiden met koeien. Het wordt nog steiler en moeten weer af en toe stilstaan om op adem te komen.

De zon komt nog even kijken en het wordt eensklaps warmer. Het is hijgen en puffen. Als we uiteindelijk bij de bosrand staan voor ons eerste monument begint het te regenen en ook de wind steekt een tandje bij. De Calvarieberg is van 1949. Het monument: 'Kom volg mij' is van 1954. De Luxemburgse vlag wappert bij de openluchtkapel van Fatima. Hier waait het heel hard. Onze paraplu waait over. Normaal gesproken kunnen we genieten van een 360° panoramazicht. De stad Wiltz ligt beneden ons. De kapel van Fatima staat op de heuvel die 'op Bässent' noemt. Schuilend in een kelder tijdens de gevechten van het Ardennenoffensief beloofden een aantal mannen en vrouwen plechtig om na de oorlog een voor iedereen toegankelijke kruisweg aan te leggen met een beeld van het Heilig Hart van Jezus en Onze Lieve Vrouw van Fatima. Na negen dagen van gebed verlieten de Duitse troepen de stad op 20 januari 1945, het feest van de H. Sebastiaan. In 1951 werd een begin gemaakt met de bouw van het beeld om deze belofte na te komen. Vanwege de vele Portugese inwoners van Luxemburg is er ieder jaar op Hemelvaartsdag een grote bedevaart naar het heiligdom. Het zal niet simpel geweest zijn om al het materiaal hier boven te krijgen. Het is een mooi stuk vakmanschap. Gebouwd in leisteen, en Franse steen, versiert met prachtige bloemen. Het uitzicht is adembenemend, ondanks het slechte weer.

Vanuit het restaurant hebben we uitzicht op de schouw van Simon pils. Op de gevel werden de jaartallen 1825-1935 aangebracht. Simon is een Luxemburgs blond bier dat in deze brouwerij wordt gebrouwen sinds 1825.

03-08-2015 om 09:59 geschreven door Luc Verschooten