Het zal u nog wel niet opgevallen zijn, maar ik heb de laatste weken zo goed als géén kranten meer gelezen. Ik ben het namelijk beu mij te ergeren aan allerlei personen en toestanden. Ik ben het beu om al die ergernis van mij te moeten afschrijven op deze blog. Waarmee ik dan weer andere mensen erger, mensen die op hun beurt door mijn ergernis geërgerd zijn. En dat er mensen zijn die dermate geërgerd zijn door mijn “geblog”, dat ze in de pen vliegen – tweemaal figuurlijk – en mij dan een enigszins boos aandoende mail sturen waarin ze mij “de raad geven” dát welbepaald verhaal van mijn blog te verwijderen  –  wat ik dan prompt ook doe – dat is, beste lezer, voor mij wéér een bron van ergernis.

Ik schep dezer dagen veel meer plezier in het lezen van verhalen van andere collega’s bloggers, die zich óók ergeren aan allerlei zaken. Zo las ik enkele dagen geleden op een zeer interessante blog (www.bloggen.be/omskvtdw) een verhaal, waarin de schrijver zich, mede bij monde van de grote geleerde O. Van Togenbirger, ergert aan de teleurstellende resultaten van het IPCC, zijnde het Intergovernmental Panel on Climate Change. De titel van het verhaal luidt: Milieuleugentjes om bestwil. De auteur ergert zich  in ’t bijzonder aan een open brief van 11 februari l.l., waarin een commissie van vijfenvijftig vooraanstaande Nederlandse klimaatwetenschappers (waar leven die lui van?) begrip en krediet vraagt voor de mensen van het IPCC. Eén van de voornaamste argumenten van de vijfenvijftig is dat ze in dat IPCC met zovélen zijn, met vele honderden. En dus zal er daar wel serieus werk geleverd worden, menen de vijfenvijftig waarschijnlijk te mogen concluderen: de kwántiteit is er alvast! En dát argument is nu net waar de auteur zich héél in ’t bijzonder aan ergert. Het doet hem denken aan die jongen die jaren geleden bij hem in de klas zat en nul op tien kreeg voor zijn huistaak, een vraagstuk. De jongen vocht dat lage cijfer aan met als argument dat hij er zeven uur had aan gewerkt…

Dat alles om u te verkondigen, lieve lezer, dat ik het voortaan aan anderen overlaat om zich te ergeren. Déze knaap springt niet meer in de bres. Hij wil leven met zo weinig mogelijk stress. Stress verhoogt de bloeddruk en hoge bloeddruk is ongezond, zo leren wij op school. En voilà, dat brengt ons weer eens naadloos tot het volgende onderwerp.

Een paar weken geleden kreeg ik een mail van een interessante kennis met de volgende vraag: “Is de natuur – ons lichaam – wijs genoeg om zelf te weten hoe het de druk op de vaten moet regelen, of moet een dokter dat bepalen? Daarover zoudt gij toch zeker een stukje moeten schrijven”. Aanleiding tot deze mail was een artikel in een Nederlandse krant op 10 februari l.l. door ene Arnold Zweers. De titel van het artikel luidt: “Hoge bloeddruk bij 85-plussers niet zo zorgelijk als gedacht”. Het handelt over de resultaten van een onderzoek door dokter Thomas van Bemmel, een internist uit Apeldoorn. Het gaat om een onderzoek bij 571 bejaarden (boven de 85 jaar) met hoge bloeddruk: er wordt geconcludeerd dat die bejaarden uiteindelijk beter af zijn zónder dan mét behandeling van hun bloeddruk.

Sta mij toe te verklaren dat mijn kennis van de behandeling van “arteriële hypertensie” ofte “verhoogde bloeddruk” niet van die aard is dat ik mij in staat zou achten veel zinnigs over dat onderwerp te vertellen. Ik heb wel een kennis, een gewezen studiemakker, professor Denis Clement, die één van ’s lands grootste autoriteiten is op gebied van hypertensie, maar als we elkaar ontmoeten – en dat gebeurt hooguit één keer in het jaar – wordt het onderwerp “hoge bloeddruk” nooit aangesneden. Wat niet betekent dat ik, ten behoeve van de mailer, niet wil proberen een ernstig woord te schrijven omtrent arteriële hypertensie. Maar laat ik eerst een paar bloeddrukanekdoten vertellen uit lang vervlogen tijden, om op dreef te komen...

De eerste anekdote is er een van een paar jaar na de oorlog. We hadden een bejaarde buurvrouw, Rozalie, die nooit ziek was. Niettemin kwam haar huisarts sinds jaar en dag iedere week langs om de bloeddruk te meten. Er was niets mis met haar bloeddruk, maar men weet maar nooit en… is voorkómen niet beter dan genezen? En tenslotte: is “tout homme bien portant” niet een “malade qui s’ignore”, zoals le docteur Knock het zo briljant wist te formuleren? Alles ging opperbest, tot de dokter haar op een kwade dag meedeelde dat haar bloeddruk te hoog was en dat zij maar best zo snel mogelijk een voetbad moest nemen met een grote soeplepel mosterd erin. Rozalie was door dat “fatale nieuws” zodanig aangegrepen dat ze er duizelig van werd. Pas was de dokter de deur uit of ze begon heftig te zweten, ging op haar bed liggen en verloor het bewustzijn. De dokter die het ondertussen veel te druk had met zijn preventieve bloeddrukmetingen bij zijn talrijke patiënten, bleek nu nog moeilijk te bereiken en Rozalie raakte in een diep coma. Ze is er nooit meer uit geraakt. Een hersenbloeding, zei men, maar ik weet dat niet zeker…

Het tweede bloeddrukverhaal speelt zich af in het Universitair Ziekenhuis – toen nog Academisch Ziekenhuis – in Gent, in ’t begin van de jaren zestig. Ik liep er stage, op de afdeling “inwendige ziekten”. Een mevrouw X. kwam voor een driemaandelijkse check up. De assistent die haar behandelde en instond voor mijn opleiding, besteedde bijzondere aandacht aan twee zaken, zijnde de bloeddruk en het vetgehalte in het bloed, omdat beide aan de hoge kant waren, een jaar of vier tevoren, toen ze voor ’t eerst op raadpleging kwam. Dank zij de goede behandeling waren beide waarden nu reeds geruime tijd binnen aanvaardbare grenzen. Dat ze nog steeds regelmatig op controle kwam, was uit pure voorzorg: je kan immers nooit voorzichtig genoeg zijn… Toen kwam een briljante vraag bij mij op, een vraag, zo briljant, dat je ze nog niet zo direct zou verwachten uit de mond van een beginnende stagiair: wat was de klacht waarmee mevrouw vier jaar geleden op raadpleging was gekomen? Mijn opleider wist daar zo in één-twee-drie geen antwoord op en we doorbladerden snel even het dossier: rugpijn! En… à propos, hoe gaat het nu met uw rugpijn, mevrouw? Niet goed, dokter. Niet beter dan bij uw eerste raadpleging, mevrouw? Integendeel, slechter! Spijtig, mevrouw, ik zal… Ach, doet u maar geen moeite, dokter, ik zal er wel mee leren leven, en ’t voornaamste is toch dat mijn bloeddruk goed is en evenzo ’t vet in mijn bloed, nietwaar?

En dan is er nog het verhaal van mijn moeder zaliger. Van in haar jonge jaren had ze al een hoge bloeddruk. In mijn moeders familie hadden ze geen hoge pet op van de geneeskunde en maar zelden raadpleegden zij een dokter en niettemin hebben ze allen een eerbiedwaardige leeftijd bereikt. Toch kwam de  dokter regelmatig bij ons op huisbezoek, voor vader. En vader drong er vaak op aan dat moeder haar bloeddruk zou laten meten, waar ze af en toe aan toegaf. De resultaten van de meting varieerden, van 20 tot 26, althans wat betreft de maximale, zijnde de systolische, arteriële druk. Als de druk 20 was, nog steeds schromelijk hoog dus, noemde zij dat “te laag”. Aan die “lage bloeddruk” weet zij het dan dat ze zich de laatste tijd minder goed voelde, en ze deed wat meer zout in haar eten om haar bloeddruk te doen stijgen. Voor zover mij bekend heeft ze nooit een voetbad-met-mosterd noch enig bloeddrukverlagend medicijn willen nemen, of ’t zou knoflook moeten zijn, of aftreksels van kruiden. Na wat er met Rozalie gebeurd was, weigerde ze haar bloeddruk nog te laten meten: ze voelde het best zelf wel wanneer die te laag was en het dus tijd werd om wat meer zout op de patatten te doen. Moeder is gestorven toen ze al een eind in de tachtig was. Zonder een fatale darmaandoening had ze negentig, wie weet zelfs honderd, kunnen worden. Denk ik…

Nu het ogenblik gekomen is om te antwoorden op de mail waarvan sprake aan het ’t begin van dit betoog, voel ik de moed mij in de schoenen zakken, en ik vraag hierbij nog enig uitstel door u een passage voor te schotelen uit mijn leerboek “Klinische Fysiologie”, een lijvig boek van welgeteld 984 bladzijden, geschreven door J.J. Bouckaert en J. Vandenbroucke, beiden hoogleraren in respectievelijk Gent en Leuven. De eerste was mijn leraar in de klinische fysiologie toen ik in mijn vierde jaar “doktoor” zat aan de Gentse universiteit. Hij moet een zeer geleerde man geweest zijn. Men zei dat Corneel Heymans, die in 1939 de Nobelprijs voor geneeskunde in de wacht gesleept had, die prijs in de eerste plaats te danken had aan zijn eerste assistent. Die assistent was, u raadt het, J.J. Brouckaert. Ik heb amper een paar lessen van J.J. bijgewoond en dat kwam niet alleen door het feit dat ik een meer dan middelmatige brosser was, maar meer nog door het feit dat professor Brouckaert dat jaar (1961-62) rector was van de universiteit en in die functie zijn didactische activiteit voor het grootste deel aan een ander overliet. Mede-auteur van het boek was dus Vandenbroucke. Deze was, als ik niet verkeerd ingelicht ben, de vader van de huidige minister – of is het “ex-minister”? –  Frank Vandenbroucke. Ziehier de passage, handelend over hypertensie (hoge bloeddruk):

In de eerste plaats mag men zich afvragen waarom de hypertensie moet worden behandeld. Gaat het daar niet slechts om een aanpassing of een reactie vanwege het organisme, die niet dient te worden bestreden? Men zou zich inderdaad kunnen voorstellen dat de bloedvatensclerose, die op zichzelf de doorstroming van de weefsels vermindert, compensatoir een verhoogde arteriële bloeddruk uitlokt, waardoor zich een neiging ontwikkelt om deze doorstroming te verbeteren. Als antwoord op deze vraag kan in de eerste plaats worden vastgesteld, dat in veel gevallen een verlaging van de druk bij hypertensielijders zonder schadelijke invloed op het organisme, en namelijk op de nieren, blijkt te zijn. Dus moet de hypertensie waarschijnlijk niet algemeen als een gunstige reactie worden beschouwd, aangezien haar verdwijning niet nadelig is voor het organisme. Bovendien moet worden aangenomen dat de hypertensie zonder twijfel schadelijk kan zijn. Inderdaad, indien lichte gevallen van hypertensie geen bijzonder nadeel aan het organisme berokkenen, dan geldt dit echter niet voor zware gevallen, waar altijd gevaar voor bloeding, namelijk in de hersenen, bestaat. Daarenboven blijkt het dat de hypertensie op zichzelf veranderingen in de bloedvaten kan teweegbrengen. Tenslotte moet men zich herinneren dat de hypertensie een vermeerderde last doet wegen op het hart, namelijk op de linker-hartkamer, waardoor, na zekere tijd, hartinsufficiëntie kan ontstaan. Deze verschillende redenen leiden dus tot de conclusie dat de hypertensie dient te worden bestreden, wanneer een duidelijke hoogdruk aanwezig is.

En nu zou ik dus mijn mening moeten geven over het al dan niet behandelen van hypertensie bij +85-jarigen. Wat zullen we doen met opa? Geen kosten meer aan doen, zeker? Iemand moet zich een kleine halve eeuw geleden – ik was toen nog student – ook al die vraag gesteld hebben in een of ander medisch tijdschrift: “De behandeling van hypertensie bij hoogbejaarden is een beetje als dansen op een slappe koord. De chronisch verhoogde druk in de slagaderen houdt een risico in op hartfalen, trombose en hersenbloeding. Daar tegenover staat dat het verlagen van de chronisch verhoogde bloeddruk fatale gevolgen kan hebben door een verminderde bloedtoevoer naar vitale organen”. Een visie die wat genuanceerder was dan die van Bouckaert en Vandenbroucke. Maar misschien hadden deze laatsten geen 85-plussers ingecalculeerd? Laat ik mij maar gewoon aansluiten bij Thomas van Bemmel, internist uit Apeldoorn – hij heeft tenslotte een onderzoek gedaan bij 571 bejaarden – en beslissen om aan opa’s hypertensie geen kosten meer te doen. De natuur zijn gang laten gaan dus, want die lijkt mij, zeker in het geval van opa, wijs genoeg…

Volstaat dat, beste mailer? Of zal ik nog eens de mening vragen van professor emeritus dr. Denis Clement?

30-03-2010 om 20:38 geschreven door kris vansteenbrugge