Al verschillende jaren vormt het Noord-Zuid fenomeen in Houthalen-Helchteren een twistpunt. Veel woorden zijn er al aan verspild, veel ruzie is er al over gemaakt en veel verbrokkeling en contrast wekte het al op…

In al de communicatie, toogpraat en ‘officiële meldingen’ heb ik eigenlijk nog nooit gelezen of gehoord dat de Noord-Zuid ook wel eens een gouden kans zou kunnen zijn voor onze gemeente.

Een ‘gouden kans’ zeg je, jij bent zot zeker!

Neen, niet echt hoor. Wanneer we even alle emoties op vakantie sturen en het hele verhaal nuchter bekijken, dan kunnen we in het Noord-Zuid fenomeen echt wel potenties ontdekken voor Houthalen-Helchteren. Als landschapsarchitect heb ik zowel tijdens mijn opleiding als ook daarna verschillende gelijkaardige projecten gezien en bestudeerd. Wist je bijvoorbeeld dat een belangrijk stadscentrum als dat van Barcelona ook doorkruist wordt door een drukke doorgangsweg? Maar dichter bij huis, denk maar aan Anderlecht waar het kanaal een letterlijke doorklieving van de gemeente oplevert, zijn er ook zulke knelpunten. Het enige verschil is dat men in al de gevallen die ik al mocht leren kennen er in gelukt is van de nood een deugd te maken. Moeten wij dat dan ook niet eens proberen…

Hoe kan je nu emoties opzijschuiven in dit verhaal? Het gaat toch om de mensen?

Het is inderdaad zo dat emoties altijd te maken hebben met menselijke gevoelens en belangen. Bij het Noord-Zuid verhaal is dat niet anders. Ik herinner mij nog goed de eerste reacties toen het ‘tunnelidee’ gelanceerd werd. “Jamaar, wat dan met mijn huis, mijn parking, mijn zaak” dat waren zowat de eerste woorden die de titels van de lezersbrieven in zich droegen. En dat is ook een zeer begrijpelijke eerste reactie. Elk bezit is ons

mensen kostbaar, zelfs het bezit waar we erg veel vertrouwen in hebben, willen we beschermen. Zo zit ons denken en doen nu eenmaal in mekaar. Vergelijk het een beetje met een dochter die voor het eerst met een vriendje thuiskomt. Eigenlijk zijn we als ouder blij dat ’t meisje die volgende stap in haar leven kan zetten, zijn we blij dat ze gelukkig en verliefd is, maar vaak zijn de eerste reacties tegen het op wolken lopende kind van “wees maar voorzichtig” of “loop maar niet te hard van stapel”… We zijn bang dat ze gekwetst of teleurgesteld gaat worden. Maar, hebben we dat niet allemaal meegemaakt? Zijn we zo niet groot geworden? Je moet soms door moeilijke, pijnlijke momenten om achteraf te kunnen groeien, als mens. Die humane logica kan je in heel onze samenleving doortrekken. Dus in principe ook in het geval van de Noord-Zuid. We moeten hoe dan ook, voor welke oplossing er ook gekozen zal worden, met z’n allen door een moeilijke periode. Het zal een periode zijn waarbij heel veel emoties van verschillende mensen tot uiting zullen komen. Belangrijk zal zijn dat eens de beslissing genomen is, zoveel mogelijk emoties op te vangen, correcte antwoorden te bieden op de vragen en met z’n allen aan de koord trekken in één richting; zo sleept de zware vracht het snelst voorbij…

Moeten we dan niet kiezen voor die omleidingsweg, daar hebben het minste mensen last van?

Wie eng denkt en enkel maar naar het hier en nu kijkt, zou inderdaad tot de simpele conclusie kunnen komen dat de omleidingsweg de beste is. Kiezen voor dit traject zou betekenen dat er minder onteigeningen nodig zijn, dat de hinder van de werken niet merkbaar is op de Grote Baan en ja, de omleidingsweg zou ook goedkoper zijn, al wijzen studies uit dat dat verschil niet zo groot is als eerst gedacht.

Maar wat gebeurt er eens die omleidingsweg er ligt? Is dan het bijkomende probleem van de Grote Baan écht wel opgelost? Zijn we dan geen navelstaarders die op een dag ontdekken dat het lichaam ook nog armen en benen heeft, die we in al de commotie even vergeten waren…

Wat bedoel ik hier precies mee?

Wel, de omleidingsweg of de tunnels komen er in eerste instantie om het mobiliteitsprobleem op te lossen. Dat mobiliteitsprobleem betekent eigenlijk dat er op de piekmomenten erg druk en snel verkeer is dat van Noord Limburg naar Midden Limburg moet en omgekeerd. Op zich is dit gegeven dé basis van heel de discussie rond de Noord-Zuid. Als ruimtelijk planner is het heel eenvoudig om voor dit probleem een oplossing te vinden, hetzij tunnels hetzij een omleidingsweg, hetzij het herstellen of nieuw installeren van trein, tram of busverbindingen. Maar het Noord-Zuid verhaal gaat véél verder dan dat.

Het gaat dus niet alleen over de weg, ook over andere zaken?

Inderdaad. Neem eens de tijd om op je gemak de Grote Baan af te fietsen of te rijden en ontdek hoe die baan er écht bijligt. Heel wat gebouwen langs deze weg zijn in erg slechte staat, leegstaand en vervallen. Bovendien, en dat is echt wel opmerkelijk, er is nog heel wat vrije ruimte langs deze weg. Maar de Grote Baan heeft ook een tiental vertakkingen die naar verschillende centra gaan, het centrum en Helchteren zijn hierbij de belang-rijkste. Bekijk dan ook eens goed hoe die centra zijn opgebouwd en hoe voornaam de toevoer via de Grote Baan is voor deze centra. Je zal al snel merken dat de centra maar ook de voornaamste straten die uitkomen op de Grote Baan zich in de loop der jaren volledig ruimtelijk ontwikkeld hebben nét in functie van deze doorgangsweg.

De Grote Baan wegdenken is dan ook niet realistisch. Het tracé van deze weg zal er voor altijd zijn en zal dan

ook altijd zijn ruimtelijke impact hebben en voor een groot deel de randontwikkeling ernaast bepalen.

Wanneer we nadenken over oplossingen voor de mobiliteitsproblematiek van de Noord-Zuid moeten we dus ook vragen stellen als: ‘Hoe lossen we de leegstand op langs de Grote Baan?’, ‘Hoe kan er een renovatieplan worden opgesteld voor al de verloederde gebouwen langs de Grote Baan?’, ‘Hoe kunnen we onze handelscentra extra ontwikkelen en opwaarderen?’ en ‘Hoe bieden we de nog te ontwikkelen gebieden langs deze Grote Baan de beste kansen?’

De Grote Baan heeft blijkbaar ook veel ruimtelijke invloed,

zijn er nog andere zaken die we moeten meenemen?

Absoluut, het gaat bijlange niet alleen over het ruimtelijke aspect. Tal van kleine bijkomende knelpunten duiken ook dagelijks op. Niet in geringe mate is er het veiligheidsaspect van deze weg. Wekelijks gebeuren er ongevallen, oversteken is moeilijk, de fietspaden zijn niet altijd even veilig en makkelijk, kortom deze weg vertoont gebreken op dat vlak. Een deel van de veiligheidsknelpunten heeft te maken met het drukke en snelle gebruik van deze Grote Baan. Anderzijds kan mits een nieuwe invulling van deze baan aan zowat alle kleine knelpunten gewerkt worden.

Zijn er nog randfenomenen die bij de visie over de ontwikkeling van de Noord-Zuid meegenomen moeten worden?

Tussen de eerste dag dat er over de Noord-Zuid gesproken werd en vandaag, liggen heel wat jaren. Niet verwonderlijk dus dat er in die tijd evoluties plaatsvonden. Misschien wel de meest frappante is de studie die aantoont dat het verkeer op de Grote Baan afneemt, het aantal passanten zit in dalende lijn, een trend die zich de volgende jaren gaat doorzetten en waar we dus rekening moeten mee houden. Bovendien kent Limburg het Spartacus plan, een soort van sneltram die ondermeer ook Noord-Limburg met het centrum zou moeten verbinden. Een project waar ik trouwens in geloof. Kijk naar andere steden in Vlaanderen en daarbuiten waar dit type van vervoer al jaar en dag ingeburgerd is. Bovendien moeten we ook aan het milieu denken én zijn er de stijgende kosten voor ondermeer brandstof. Allemaal randverschijnselen die ook rechtstreeks invloed hebben op de ontwikkeling van het mobiliteitsverhaal waarin ook de Noord-Zuid schuilt.

Eigenlijk is het Noord-Zuid verhaal dus een hand met veel vingers.

Je merkt inderdaad dat wanneer je over oplossingen nadenkt voor het mobiliteitsprobleem waarop de Noord-Zuid zich stoelt, dat er heel wat ruimtelijke, sociologische, ecologische én economische aspecten hun stem moeten krijgen in dit verhaal. Kiezen voor een omleidingsweg lijkt mij een keuze van het moment, niet gestoeld

op een toekomstvisie rond de ruimtelijke ontwikkeling van onze gemeente, maar enkel voortbouwend op het basisprobleem van de mobiliteit. Het is een beetje kortzichtig om zó met dit probleem, een probleem dat eigenlijk dus een grote kans is, om te springen. Het is wel zo dat een omleidingsweg een positieve invloed kan hebben op het industrieterrein in Heusden-Zolder en eventueel ook Centrum Zuid. Maar deze positieve invloed kan ook op andere manieren bekomen worden, zonder omleidingsweg. Hiervoor moet dit gegeven in een specifieke context worden bekeken en aangepakt, eventueel met een bij-komende of anders georiënteerde correspondentie met de autostrade (E314). Kiezen voor een omleidingsweg is dus zeker niet nutteloos, maar mijns inziens wegen de beperkte voordelen niet op tegen de toekomstige gevolgen en voorál tegen de potenties en de kansen die je krijgt wanneer het traject over de huidige Grote Baan zou lopen, via tunnels.

Als we voor tunnels kiezen, sterft onze gemeente dan niet tijdens de werken?

In het begin van deze tekst heb ik al de vergelijking gemaakt met een dochter en haar eerste vriendje. Als je een relatie verbreekt doet dat altijd pijn, is dat altijd even een beetje sterven. Maar je leert er door en het is een verrijking voor de toekomst. Met de Grote Baan zal dat net zo zijn. 

Die werken moet je in de eerste plaats niet zien als één grote bouwwerf van Helchteren tot Zonhoven. Er zal sowieso in stukken worden gewerkt waardoor er beperkte hinder zal zijn die met de tijd opschuift. Technisch kunnen er perfect oplossingen worden aangereikt die deze hinder beperken. Bovendien heeft het systeem van premies al vaker aangetoond dat aannemers er gevoelig voor zijn en dat werktijdschattingen plots ingekort kunnen worden. Maar eerlijk is eerlijk, gedurende enkele jaren zal er in onze gemeente inderdaad hinder zijn.

Belangrijk is dan ook dat vooraf het doel goed bepaald en gecommuniceerd wordt. Als je een huis bouwt zit je ook een jaar in het stof en de modder, maar je weet waar je naartoe aan het werken bent en dat geeft een goed gevoel, een kruiwagen energie. Zo moet het ook zijn met de Grote Baan. Iedereen moet weten waar naartoe gewerkt wordt, wat het perspectief is. Als we het verhaal enkel maar bekijken met als doel de oplossing van de mobiliteitsproblematiek, dan zal weinig iemand in onze gemeente zich daar goed bij voelen en zal de kritiek en het ongenoegen blíjven heersen. Wanneer we het verhaal echter bekijken, aanpakken en vertellen in zijn totale context dan is iedereen benieuwd naar dat doel, gaat de tijd veel sneller en komt er een positieve sfeer rond het verhaal te hangen. Dáár moeten we aan werken, dáár moet het om gaan! Op die manier voelt iedereen zich ook daadwerkelijk verbonden met dit verhaal en dat is héél erg belangrijk voor onze samenleving. Het mag niet zij tegen ons zijn, het moet wij voor elkaar zijn! Hier ligt een verpletterende verantwoordelijkheid voor ieder van ons, alleen dan kan dit project slagen en een meerwaarde beiden!

Ok, stel we gaan voor de tunnels, hoe zien we dat dan concreet.

Als ruimtelijk planner bekijk ik het verhaal dus in een omvangrijke maar realistische context. Als het de tunnelvariant wordt, dan dienen hiertoe heel wat onteigeningen te gebeuren. Hier moet voor élke onteigening in de eerste fase een correct tegenaanbod komen, dat kan zowel naar herlokalisatie als op financieel vlak. Ik sprak erover dat iedereen aan één koord moet trekken, dat iederéén achter het verhaal moet gaan staan, dus ook de mensen die er rechtstreeks ‘hinder’ van ondervinden. Zij moeten de eerste linie van het positieve peloton worden, de vaandeldragers. Herlokaliseren kan op enkele nieuw te ontwikkelen locaties in onze gemeente, zoals de site van het BPA mijnterrein bijvoorbeeld.

Als deze eerste ‘hindernis’ genomen is, zijn we klaar om samen het plan te realiseren waarbij de Grote Baan de hoofdader wordt die de ideeën in dit plan zal voeden. Hierbij moeten de werken een volledige nieuwe inrichting van de dorpscentra koppelen aan de werken van de weg zelf. Er moet dus niet alleen een nieuwe Grote Baan groeien, ook een nieuwe dorpslook, een vernieuwde dynamiek. Vang bijvoorbeeld de hinder tijdens de werken op met een ‘werffuif’, geleide bezoeken of een verbroederings-feest met de bouwvakkers. Zo creëer je een positieve sfeer rond alles en blijft de verbondenheid, de drive er in.

Daarnaast moet uiteraard ook de weg zelf een pareltje worden, waarbij de hoofdprioriteit blijft het oplossen van het mobiliteitsprobleem, maar een tweede hoofdprioriteit moet gecreëerd worden: een nieuwe look voor de Grote Baan en zijn omgeving. Die nieuwe look moet modern en fris zijn, groen ogen en veiligheid oproepen én die nieuwe look met ook extra kansen en waarde-

vermeerderingen opleveren voor de bebouwingen die aansluiten op deze weg. Met enkele nieuwe, opvallende en gedurfde gebouwen, handelszaken of kunstwerken naast en op deze Grote Baan kunnen er merkpunten groeien die Houthalen-Helchteren positief op de kaart plaatsen. Lokkers ook voor toerisme en handel, voor nieuwe inwoners. Houthalen-Helchteren is een vrij sociale gemeente maar met nieuwe impulsen kan het soms groezelige imago totaal opgepoetst en omgekeerd worden.

Een totale nieuwe look van Houthalen-Helchteren zou dus op korte én lange termijn goed zijn voor iedereen.

Eigenlijk mag je het zo simpel inderdaad stellen. Op geregelde tijdstippen kunnen we met gedurfde projecten in het nieuws komen, wat voor een toeristische gemeente als Houthalen-Helchteren een positieve boost zal zijn. Bovendien kunnen we bijvoorbeeld jongeren uit achtergestelde buurten of wijken laten meewerken aan

projecten op de Grote Baan, denk maar aan bijvoorbeeld een kunstwerk. De verbondenheid en de trots zal er groeien. Maar het heeft uiteraard ook allemaal economische voordelen. Een boeiend centrum is bevorderlijk voor de handel en de nijverheid en zal nieuwe impulsen aantrekken. Maar al die zaken, gebouwen of wegen moeten ook de komende jaren gebouwd en onder-houden worden. Dat betekent dus rechtstreeks heel wat werk, jobs. Mits de uitbouw van een specifiek sociaal jobstelsel zou dit met een goede aanpak zelfs rechtstreeks de werkgelegenheid in onze gemeente kunnen versterken. Een jobmanager voor dit project zou hier bijvoorbeeld een gigantisch goed idee kunnen zijn. Werven of aannemers die arbeidskrachten nodig hebben voor projecten op of langs de nieuwe Grote Baan kunnen via het kantoor van de jobmanager bijvoorbeeld rechtstreeks recruteren uit de wijken van onze gemeente.  Het hele verhaal kan echt wel een gigantische positieve invloed hebben voor onze gemeente, we moeten alleen durven investeren in de toekomst, durven gaan voor een brede visie en met z’n allen aan één koord trekken, alleen dan kan het slagen. Pessimisme mag op geen enkel moment de bovenhand halen, dat zou zonde zijn.

Is dit allemaal wel realistisch?

Vandaag de dag durf ik absoluut zeggen dat dit realistisch is. De techniek is er om het hele verhaal praktisch aan te pakken en ook de financiële middelen zullen er zijn, daartoe engageert Vlaanderen zich immers. Vandaar dat ik ook zeg dat dít moment dé uitgelezen kans is om deze realiteit daadwerkelijk te realiseren. Nu

hebben we de mogelijkheid om dit te doen en iedereen die mijn suggestie volgde en langs de Grote Baan fietste zal erkennen dat de noodzaak van een grondige aanpak er effectief wel is. Laat ons door de zure appel bijten en er nu voor gaan. Bij de keuze voor een omleidingsweg zal veel geld, energie en tijd gestoken worden in louter het mobiliteitsverhaal, zonder een moderne ontwikkelings-visie voor onze gemeente uit te werken. De Grote Baan zal deels heringericht worden, met minder budget, minder enthousiasme en minder mogelijkheden. We gaan gigantische kansen laten liggen en er volgens mij veel spijt van krijgen. We moeten ook niet alleen aan vandaag denken, morgen, als onze dochter uit het verhaal zelf ook haar toekomst wil uitbouwen in onze gemeente, moet ook zij de beste kansen krijgen. Dat kan alleen als met een lange termijnvisie echte structurele ingrepen worden doorgevoerd. Anders zal Houthalen-Helchteren het grijze muisje blijven met een soms groezelig imago, een dorp waar de ambitie verdwenen is…

Ik hoop echt dat we met z’n allen ervoor durven gaan, niemand zal er slechter van worden, dat is iets waar ik zeker van ben. Het zal even pijn doen, even moeilijk zijn, maar de tijd vliegt en voor we ’t met z’n allen beseffen zal Houthalen-Helchteren uitgegroeid zijn tot een voorbeeld in Vlaanderen, een voorbeeld in de Euregio.

Mensen laat deze kans niet liggen en kies, wars van elke politieke overtuiging of wars van elk eigenbelang voor de toekomst, voor een droom die écht realiseerbaar is.

Stijn Van Dingenen

Landschapsarchitect

Houthalen-Helchteren

06-08-2008 om 16:03 geschreven door Stijn