Zaterdag, de dag van Halloween, heb ik met een vriend het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika bezocht. Een paar jaar geleden was ik daar ook al maar door tijdgebrek was ik toen nog niet eens aan de helft van het museum toegekomen. Deze keer waren we van plan het museum eens grondig binnenstebuiten te keren Het Afrikamuseum ligt in Tervuren en het is nog niet zo gemakkelijk er te geraken met het openbaar vervoer. Je denkt dat je best via Brussel kunt gaan maar uiteindelijk is sporen naar Leuven en daar de bus pakken het snelst. We hadden de buschauffeur vriendelijk verzocht om een seintje te geven als we er bijna waren, wat-ie niet gedaan heeft Maar het museum en zijn omgeving loonden de moeite! Het museum zelf is een leuk paleisje, opgericht door Leopold II tijdens één van zijn vele vlagen van grootheidswaanzin, en het park errond is ook zeer aanlokkelijk. Je kan er eindeloos wandelen want het park gaat uiteindelijk naadloos over in een bos, en geen typisch Belgische electriciteitsmast, fabriek of autosnelweg te zien die het uitzicht kunnen verstoren. Voor het museum staan ook nog enkele leuke olifantenbeelden tentoongesteld. De Kai-Mookhype is nog lang niet overgewaaid. De vaste collectie van het museum zelf is zeer omvangrijk en interessant, maar helaas wat "stoffig". De opstelling is aftands en de vele opgezette dieren lijken elk moment uit elkaar te gaan vallen. Duiding is moeilijk te vinden. Hier is een opknapbeurt nodig! Anderzijds móet je wel onder de indruk zijn van de énorme prauw van massief tropisch hardhout, de énorme opgezette olifant en giraf en de énorme olifantstanden...Wow!
De tijdelijke tentoonstellingen zijn, in tegenstelling tot de vaste collectie, wel met veel duiding en modern ingericht. De eerste tentoonstelling ging over de volkeren van de Omo-vallei. Vele mooie foto's maar ook veel uitleg, wat er voor zorgde dat zelfs ík nog heb wat heb bijgeleerd. De tentoonstelling over de maskers was hip, griezelig en fascinerend tegelijkertijd. De maskers waren ingedeeld naar thema en vooral bij het thema hekserij kreeg ik kippenvel Voor de dames is er op deze tentoonstelling nog een leuk extraatje te zien Maar als je wil weten wat precies, moet je zelf maar eens gaan kijken.

En wat was dat toch met De Lijn die dag? Stonden we te wachten in het bushokje, zoefde de bus opeens voorbij om 40 meter verder halt te houden bij zo'n lijnbordje dat al te ver van het hokje was geplaatst. Er kwam maar één bus per uur langs, dus je begrijpt dat het toen wel effe paniek was. Ik denk dat we toen even snel gespurt hebben als Kim Gevaert op het hoogtepunt van haar carriere!

Vanaf vanavond gaat de VT4-serie “Stanley’s Route” weer van start. Ik heb de serie vorig jaar eigenlijk niet gevolgd, dus kan ik niet zeggen “het gaat weer spetterend/vreselijk worden”. Dit jaar ga ik wel proberen kijken. Op zich heb ik het niet zo voor dat reality-gedoe; het laat me hoegenaamd koud hoe erg die BV’s daar gaan afzien in de Afrikaanse jungle. Ik ga eerder kijken voor de mooie beelden. Het is gefilmd in Centraal-Afrika en laat dat nu toevallig een regio zijn die mij ontzettend boeit!

Laat ik hier ondertussen eens wat uitweiden over “de Grote Meren”. Wat bedoelt men eigenlijk met de streek “de Grote Meren”? De omgeving van Loch Ness? Het Bajkalmeer? Het meer van Genève? The Lake District in Groot-Brittannië??

Hapana, nee, met “de Grote Meren” bedoelt men een streek in Centraal-Afrika, gelegen rond de slenkmeren in de Oost-Afrikaanse Slenk (Great Rift Valley) plus het Victoriameer (géén slenkmeer). De Oost-Afrikaanse Slenk is een enorm lang stelsel van slenken; en op die plaats wordt het Afrikaanse continent letterlijk langzaam in twee getrokken omdat daar twee platen van elkaar “wegdrijven”. Op sommige plaatsen is de Oost-Afrikaanse Slenk duizenden meters diep, hier en daar is ze 100 km breed. In totaal is de Great Rift Valley 6400 km lang; ze loopt van Mozambique naar Syrië. Een zeer interessant fenomeen voor de aardrijkskundigen!

Op sommige plaatsen in deze slenk zijn slenkmeren ontstaan: lang, smal en zeer diep. De belangrijkste en grootste meren zijn: het Tanganyikameer, het Kivumeer, het Edwardmeer, het Albertmeer en het Malawimeer. Daarnaast is er ook nog het beroemdere Victoriameer, een belangrijke bron van de Nijl. Dit is echter geen slenkmeer (maar toch nog wel groot, vandaar dat men het tot “de grote meren” rekent;-).

Door die slenken wordt de regio gekenmerkt door nogal wat vulkanisme, er zijn ook vrij hoge bergen ontstaan zoals de Virunga in Oost-Congo. Door het vulkanisme is de landbouwgrond er zeer vruchtbaar.

De regio van de Grote Meren loopt door Zuid-Oeganda, Oost-Congo, Rwanda, Burundi, Kenia, Tanzania en Malawi. Dit is een bijzonder fascinerende regio. Een regio van extremen ook: je vindt er de prachtigste landschappen en een enorme biodiversiteit, maar dit is ook een streek met veel gevaarlijke tropische ziektes en extreme menselijke ellende. Deze streek heeft ook een rol gespeeld in de geschiedenis. The Great Rift Valley is één van de ontstaansgronden van de menselijke soort. In tegenstelling tot wat veel mensen nog steeds denken, zijn de mensen daar nadien ook nog vérder geëvolueerd. In Oeganda was er het koninkrijk van de Buganda, in Rwanda ontstond er het Land van de Duizend Heuvels. Op elke heuvel leefde een stam van Hutu, Tutsi (en eventueel Twa). De heuvels stonden onder het uiteindelijke bevel van de koning, de Mwami, die werd gezien als een schakel tussen de onderdanen en de goden. De oostelijke kant van de regio was het domein van de Swahili’s, waarvan slavenhandelaar Tippu Tib ongetwijfeld de beroemdste is.

Later werd de regio bij ons beroemd gemaakt door Dr. Livingstone en Henry Morton Stanley! Stanley prees het gebied ten oosten van de Meren later aan bij Koning Leopold II, met alle gevolgen vandien. Tijdens de twee Wereldoorlogen werd er ook in Midden-Afrika gevochten (die landen behoorden toe aan verschillende mogendheden, zodus…) maar niet erg intensief. Daarna kwamen de Grote Meren vooral negatief in het nieuws. In Burundi en vooral Rwanda volgde decennialang de ene moordpartij op de andere, met als triest hoogtepunt de genocide in Rwanda in 1994. Idi Amin speelde dictator over Oeganda in de jaren ’70, je kent hem vast wel vanop die foto’s waarop hij op een gouden troon zit terwijl het volk stierf van de honger. In Oeganda brak ook een burgeroorlog uit in 1986; het Lord’s Resistance Army met aan het hoofd J. Kony ontvoerde en verminkte duizenden kindsoldaten en terroriseerde talloze onschuldige burgers. Vanuit Oeganda en Rwanda vielen vanaf de jaren ’90 ook milities Oost-Congo binnen, een conflict dat nog steeds niet opgelost is.

Qua natuur is dit een overweldigende streek. De Meren op zich moeten al magnifiek zijn, maar dit is ook het gebied waar het Virunga-park met zijn zeldzame gorilla’s ligt. Onderzoeksters Dian Fossey en Jane Goodall danken hun faam aan het onderzoek naar de mensapen in de regio van de Grote Meren. De tot nu toe verst ontdekte bron van de machtige Nijl ligt op de grens van Oeganda en Rwanda. In het noorden van Congo/zuiden van Oeganda, leeft een zeer speciaal en aantrekkelijk dier: de Okapi oftewel bosgiraffe. Een prachtig en zeldzaam beestje!

Ook op etnisch vlak is dit een zeer verscheiden gebied. Het is een overbevolkt gebied en het zou ons te ver leiden om alle etnische groepen op te noemen, maar interessant om te weten is dat er in de oerwouden pygmeeën leven. Hutu en Tutsi heb ik reeds eerder vermeld. In Bukavu, een stad aan de westelijke kant van het Kivumeer, worden er zomaar eventjes 40 (!) talen gesproken. Dit om de grote etnische verscheidenheid van de regio te illustreren. De lingua franca in deze regio is trouwens het Swahili. Andere talen waarin je je kan redden zijn het Frans en Engels.

De regio van de Grote Meren is echter ook het toneel van veel menselijke ellende. Over de talloze burgeroorlogen heb ik al veel gezegd, maar laten we ook de tropische ziektes zoals malaria, ebola en HIV niet vergeten. Op bepaalde plaatsen is er verder een enorme armoede en criminaliteit, zoals in Bukavu. Sommige gebieden in Oost-Congo zijn nog altijd in handen van de Interahamwe: fanatieke Hutu-milities uit Rwanda, ze kappen/schieten graag op alles en zéker op blanken! Verder zwerven er nog veel kindsoldaten rond, vooral in Oeganda. Die kom je liever níet tegen. De BV’s uit “Stanley’s Route” gaan het dus zwaar krijgen in de komende afleveringen. Hopelijk zijn ze goed ingeënt en kennen ze een mondje Swahili, want ik vrees dat ze dat erg nodig zullen hebben!

› Stanley’s Route, vanaf maandag 25 september op VT4, om 21u05. š