Dat was mijn eerste reactie na 't lezen van dit artikel. Oef!!! Verder dan dat kwam ik de eerste vijf minuten daarna niet. Verbazing, vertwijfeling, afschuw maar boven dat alles onbegrip.
Ik weiger te begrijpen dat mensen zich moedwillig in zo een situatie plaatsen. Er vliegt van alles door mn hoofd. Zonder beledigend over te willen komen. Maar nee ik ga me niet verontschuldigen voor de afschuw dat dit alles bij me oproept.
Waar begin je eigenlijk na het lezen van wat zo wel gegrepen lijkt uit het script van een horror movie. Ik weet niet hoeveel kinderen en volwassenen samen hokken daar op wat in mijn verbeelding een krot zou zijn voor zelfs varkens. Ik wil niet nog een keer lezen hoe deze mensen in een misère leven die je jouw grootste vijand niet toewenst. Lijkt wel de hel op aarde dit. Nee ik weet zeker het is de hel op aarde.
Nou beseffen we allemaal dat armoede heerst. Overal en nergens. En vaak genoeg kan men in armoede terecht komen door omstandigheden, door het niet hebben van kansen, door het niet benutten van kansen, door. . . . . tig redenen.
Maar er bestaat ook zo iets als jouw hersenen gebruiken! Hoe krijgt een moeder het in haar hoofd om maar vrolijk door te gaan met het bevolken van de aardbol, terwijl zij voor zichzelf niet eens te eten heeft. Mijn God heeft ze überhaupt nog zin in een potje vrijen. Lukt dat nog als je privacy met een gordijntje wordt afgeschermd van pottenkijkers, die zich waarschijnlijk ook aan het vermenigvuldigen zijn?
En de mannen die zich zo goed van hun taak kwijten! Deze dames bezwangeren en dan naar hun eigen "verblijfplaats" vertrekken? Want uit het verhaal lijkt mij dat de "burcht" door vrouwen en kinderen wordt bewoond. Voor 't geval je het nog kan hebben over bewonen.
Dit gaat toch elk normaal verstand te boven? Oudste kind 18, jongste 1jaar en hoeveel nog in het verschiet? Dit tart iedere verbeelding. En van ons wordt ook nog verwacht empathie te tonen. Empathie waarvoor? Voor de onverschillige domheid waarmee velen door het leven willen gaan? Yu no law. Yu ab yu bun bun verstan!
Nu begrijp ik dat het oudste beroep heel vaak soelaas biedt om misschien voor die dag wat brood te halen voor de koters. Maar voorbehoedsmiddelen worden gratis en voor niets verstrekt. Denken de mensen daar niet aan? Onbeschermd te keer gaan, kan je in deze tijd en zeker in het milieu waarin de mensen uit het artikel (over)leven, jouw leven kosten. Yu kan dede, libi ala den ptyin na baka. Suma sa sorgu den? Jij kan 't zelf niet.
Woede, woede voeg ik nog toe aan de lijst van gevoelens die dit artikel bij me opriep. Woest wordt je van deze situaties, waarbij mensen willens en wetens gewoon doorgaan met het krijgen van kinderen, omdat God hen die heeft gegeven. Ga en vermenigvuldig u, wordt maar al te graag letterlijk geleefd.
Maar bid en werk wordt over het hoofd gezien. Vooral het werken is geen favoriete bezigheid. We weten welke bezigheid wel onder de noemer favoriet valt.
Schrijnende gevallen zijn er. En er zijn mensen die de hulp van anderen goed kunnen gebruiken. Maar verdorie un stop nanga a gedoe fu kisi elf en dertig ptyin. Geen dak boven je hoofd, geen sanitair. Mi Gado, maar er is wel tijd en ruimte om te kroelen? Wel dan mek Gado yepi unu yere, want weldenkende stervelingen hebben geen oplossing voor zoveel domheid.
Een ieder zijn geloof en overtuiging. Maar religie kan ook apathisch maken. Kan zelfredzaamheid volledig uitschakelen. Omdat "Gado sa sorgu unu". Maar die man heeft ook zn rust nodig. Hij zal maar onbetaald overuren maken, terwijl jullie zijn bedoeling met de mensheid volstrekt niet hebben begrepen.
God, ik hou het op 't universum functioneert perfect ja, maar op zelf gecreëerde misère heeft zelfs de kosmos geen antwoord.
Ik heb het woord opgehokt, dat in de titel van DWT is gebruikt, niet opgezocht, want ik zie 't voor 't eerst. Ik zou 't eerder hebben over "opgefokt", wegens toepasselijker in deze situatie.
Een bekend gezegde in Su is:"yu no sab mi stuurman, yu no sabi mi kapten. . . en dat aangevuld met wat op die specifieke situatie van toepassing is. Een andere, niet typisch Surinaams maar wel heel gebruikelijk: "Kijk eerst de kat uit de boom".
Eerst de kat uit de boom kijken ja, want yu no sabi wan trawan den kapten of stuurman, dus zou je lelijk op je neus kunnen kijken als mocht blijken dat je de ander gering hebt geschat.
En dat is de bere van deze krabbel. Men (Mi kondreman vooral) gaat er vaak genoeg vanuit dat die beter is dan een ander. De maatstaven die daarbij worden gebruikt zijn vaak genoeg futiliteiten als: welke auto men rijdt, welke buurt men woont, is men huiseigenaar, en meer van dat fraais.
Inderdaad allemaal leuke en mooie dingen. Zeker als je ze bezit. Maar mensen toch! Teh un langa un futu in a dede kisi gaat geen moer mee. Als je nou had of niet, maakt geen blauwe bal uit. Je ligt daar nog net niet in je blote kont zonder schoenen aan. Want den no e beri sma nanga susu.
Eenvoud siert de mens. Ik kan het niet vaak genoeg zeggen. Is mij van huis uit in mijn hoofd getimmerd. Streef naar goed, streef naar mooi, streef zelfs naar veel zo je wilt. Maar doe in jouw streven naar al dat "hebben", niemand te kort. En mocht je erin slagen te "hebben", steek de anderen dan de ogen niet uit. Want je "hebt" niet om het oog van de mens. Sma ay sani e weri yu skin. Want je zal altijd maar moeten blijven bijbenen.
Je zal er nog bij dood kunnen neervallen! Denk a tori, zoveel hebben en er niet van kunnen genieten omdat je te druk bezig was met geweldigheid.
In dit zelfde kader is mij reeds vaker opgevallen dat mensen (mi kondreman) al heel gauw van wal steken met allerlei, in mijn ogen, bleke verhaaltjes, om vooral te doen doorschemeren, dat ze "hebben", dat ze "zijn". Dat ze op een bepaalde trede van de maatschappelijk ladder staan, of zich wanen. Er worden dan quasi onbewust, opmerkingen in het gesprek gegooid. Huisvesting, buurt, vervoersmiddel, scholing (maar niet heus). Alles wordt er met de haren bijgesleept.
Mi ede nanga unu! Tjeh Gado, alles om maar een streepje voor te kunnen zijn? Maar denk aan die kapitein en die stuurman. Abun dan!
Best zielig dat gezwam en die drang naar erkenning. Wanneer mensen beginnen meer diepgang aan hun leven te geven en stil te staan bij wat werkelijk telt, dan wordt je onherroepelijk door jouw omgeving opgemerkt. Het blijft niet onopgemerkt a fasi fa yu e tyari yu srefi. En ook al weten de meesten niet wàt het precies is dat zo opvalt, opvallen zal het zeker.
Het feit dat de mens bij jou centraal staat. En niet de wagi die hij rijdt of hoe groot zn oso is. Of waar zn dofo staat. De mens, de persoon, a libisma na yu fesi, dat moet tellen. Dat geeft een heel andere dimensie aan jouw vriendschappen en relaties, omdat materiële rommel niet belangrijk is.
Wel fijn die materiële rommel. Zeker als je daar op eigen kracht en met veel inzet aan bent gekomen. Maar no wan taki no ab fu taki. Jij weet, laat de anderen maar raden. Met eenvoud kom je veel verder dan met gekwaak en holle grootdoenerij. Tenslotte. . . . al 't aardse is vergankelijk, maar een mooie ziel leeft voort. . . .
Dus un tapu met die indruk en stemming makerij hoor. Het is niet omdat mensen niet hoog van de toren blazen dat ze niet stevig op een treetje staan. Jullie weten wel, die ladder. Maar als je valt kan je je smond breken hoor.
Zullen we gewoon proberen elkaar te waarderen voor de MENSEN die we zijn?
