de Vrijdenker

De microscoop staat voor Kennis,
De hand voor Actie
Het hartje voor Liefde


1. KENNIS ACTIE EN LIEFDE

Geloof, hoop en liefde waren de drie christelijke deugden, verzonnen door de theoloog Thomas van Aquino.

Als we die deugden aanvullen of eventueel vervangen door drie andere deugden (zoals de avatar aangeeft) dan krijgen we bvb.
hetvolgende:

Weten ipv Geloven,
het is is aanzienlijk dus beter om te 'Weten', om gebruik te maken van testbare informatie en om daarop voort te bouwen dan ergens (zomaar) in te geloven. Zomaar geloven kan zelfs gevaarlijk wanneer je kennis over een onderwerp als basis wil gebruiken om een belangrijke beslissing te nemen voor jezelf of andere mensen.. Betrouwbare onderzochte informatie, die testbaar is, kan je echter wel vooruithelpen.

Actie ipv hoop:
 je kan hopen dat een brood uit de hemel valt tot je een ons weegt, hij zal nimmer vallen. Wie zal iets eerder bereiken, degene die op iets hoopt of degene die rustig systematisch efficiënt en doelmatig actie onderneemt op basis van de testbare informatie die hij of zij vond? De laatste natuurlijk, dus beter 'daad' dan zomaar 'hopen'. Zonder daden hebben degenen die enkel hopen niet zo veel aan die hoop.

Liefde: een zeer  positief begrijp, dat we beslist kunnen overnemen van de christenen.

2. LIEFDE  DOOR REDE

Ter inleiding: dit is grotendeels gebaseerd op het denkwerk van moraalfilosoof Etienne Vermeersch, die de mosterd dan weer bij o.a. Spinoza zegt te hebben gehaald.

De liefde zelf is een gevolg van de rede. Als ik rustig een notitieblokje meegeef aan een vriend of vriendin met de berekening van het volume van een kubus waar we een bepaalde hoeveelheid water in moeten doen, dan zal ook hij of zij, onafhankelijk van mij tot dezelfde bevinding kunnen komen zonder dat we elkaar daarvoor moeten overtuigen met dwang, overtuigingstechnieken, herhaling, propaganda, brainwashing enzovoort zoals bij een ontestbaar geloof.  De rede en overeenstemming over de feiten, via metingen bijvoorbeeld (zonder dwang) en zuivere (wiskundig logische) redeneringen, zorgen voor herkennen van hetzelfde door twee en meer mensen. Onafhankelijk van elkaar, ongeacht waar men zich tov elkaar bevindt op de wereld. (via e-mail enz...).

Stel dat jij het kookpunt van water wil testen en iemand anders ook, beiden zullen tot dezelfde conclusie komen, enkel via de eigen testmethode.

Er bestaat dan een vorm van wederzijds begrijpen. We begrijpen elkaar, onafhankelijk van elkaars invloed of manipulatie dankzij de rede en eenzelfde meting van de feiten.
Dit is de essentie, volgens mij, van de liefde: in dagelijkse zaken erkennen wat de ander meet en denkt en via zijn rede en niet de ander overtuigen via dwang, overtuigingstechnieken of goed gevonden beïnvloedingspsychologie. 

"Ik heb gelijk" inruilen voor "wij begrijpen elkaar" met slechts de (eigen) logica en het erkennen van de feiten als enige instrument.

Wanneer je leraar je een wiskundig bewijs voorlegt en zegt dat je dat moet aannemen, ben je onvrij. Wanneer je leraar uitlegt hoe hij tot dat bewijs gekomen is, en jij begrijpt met je eigen verstand wat de leraar zegt, en neemt als gevolg van je begrip van hoe de leraar daartoe gekomen is, het bewijs aan, ben je volledig vrij. Dat is een belangrijk verschil.

En juist daarom is het  voor een goede mentor of leraar niet de essentie of je de oplossing van een vraagstuk (uit wiskunde of natuurkunde bvb.) juist hebt. Het is veel meer essentieel voor je mentor te ontdekken hoe je tot die oplossing gekomen bent. Welk instrument je gebruikt hebt: logisch redeneren of toevallige inval, gissen of 'van horen zeggen'. Of nog erger: veronderstelde helderziendheid, aurareading of kaartlezen. Ookal heb je de oplossing juist, je mentor mag je er terecht op wijzen dat je een meer betrouwbare weg tot de werkelijkheid ter beschikking staat: je verstand.


Redelijkheid zorgt ervoor dat we bij elkaar herkennen wat we gemeenschappelijk als feitelijk of logisch  ervaren, ookal wonen we aan de andere kant van de wereld, met een totaal andere achtergrond.  De rede verbindt mensen, omdat we weten dat waar we het over hebben wij beiden op eenzelfde wijze hebben kunnen verifiëren, los van elkaar.

Dus je deelt die rede tegelijk met de miljoenen mensen die dat al op dezelfde wijze hebben ingezien. Ik vind dat een prachtige en ontroerende gedachte: door de rede kunnen we het zonder enige dwang eens worden met alle redelijke mensen, van welke cultuur of nationaliteit ook. En precies die vreugdevolle eenheid met andere mensen via de rede, is wat Spinoza de liefde noemt. 

Om het met Etienne Vermeersch te zeggen: "ik ben een zoeker naar de waarheid via de rede. En via de regels van het voeren van een eerlijke discussie. (zie verder)

 En als we maar genoeg tijd krijgen om met elkaar te praten, ben ik ervan overtuigd dat je mij op het einde van ons gesprek zult begrijpen (volgens bovenstaande idee van 'begrijpen' via je inzicht). Omdat ik geloof dat jij een redelijk mens bent. (Rede: rationeel denkend). En de waarheid aanvaarden is een vorm van eerlijkheid.

Het geloof van Etienne Vermeesch, waar ikzelf ook volledig achtersta:

Cultiveer in elk meningsverschil daarom je blijvend geloof in dat het gemeenschappelijke van de rede (het universele ervan), het kunnen meten van dezelfde feiten en het erkennen van dezelfde logica door de ander in een gedachtegang is altijd het verbindende tussen mensen. Als je weet dat wat je zegt juist is (overeenkomt met ook door anderen meetbare feiten of intern logisch is) kan je er gerust in zijn dat wanneer je maar genoeg geduld hebt om het met zorg aan te tonen, de ander op een gegeven moment het zal herkennen met zijn of haar eigen verstand. De ander begrijpt je i.p.v. 'het op te geven en je gelijk te geven'.  Wanneer de ander dan nog bij een oorspronkelijk standpunt blijft, ook al ziet hij in dat hij eigenlijk niet klopt, is hij of zij oneerlijk in de discussie. Koester daarom nooit overtuigingen, maar wees bereid ze te vervangen door andere, wanneer de feiten ze tegenspreken of er drogredenen in blijken in te zitten. Je moet op elk moment je overtuigingen los kunnen laten, slechts ten dienste van tegensprekelijke feiten of drogredenen. 

3. FEITEN SLUITEN BEPAALDE OPINIES EN DENKBEELDEN UIT.

Feitelijke claims kunnen dus enkel maar waar of fout zijn.

Feiten en logische deducties (wiskundige) die je uit die feiten via zuivere redeneringen verkrijgt zijn compromisloos: je kan over de waarheid niet onderhandelen. Je kan over de waarheid niet marchanderen. Zij is betrouwbaar.. 

Vanwaar onze onjuiste aanname dat iedereen over gelijk wat een opinie kan hebben, die waardevol is om gehoord te worden?

Denk je dat de Taliban een waardevolle opinie heeft over astrofysica, biologie, ...? Het is een een vrijdenker of een bright om ervoor te blijven vechten dat feitelijke claims van sommige mensen geen enkele waarheidswaarde krijgen. Het nare is vaak dat die mensen anderen deze waarheidsclaims op straffe van geweld tegen hun persoon opleggen te geloven, zonder bewijzen of zelfs met genoeg aanwijzingen voor het tegendeel ervan.

Culturen, groepen mensen, clubs en zelfs gezinnen of families kunnen zo levenlang hun leden totaal foute ideeën opleggen te geloven. 

Train jezelf in wetenschappelijk omgaan met de wereld:

Een prachtig kunstwerk illustreert hoe je dit kan doen:

Francisco de Goya: The Sleep of Reason Produces Monster

El Sueno de la razon produce monstruos (De slaap van de rede brengt monsters voort.)

Blijf wakker, blijf waakzaam, filter bewust via de rede, of er komen automatisch monsters van de geest. (fantasieën)

-Maak zelf je handen vuil door veel te experimenteren, ideeën te toetsen, af te checken en de resultaten te gebruiken om je voor-oordelen te veranderen. Wees kritisch, zoek informatie op over een onderwerp bij betrouwbare bronnen. Zodat je jezelf traint in het 'je handen vuil maken' en dus 'put your ideas to the test' . Sta open voor de realiteit dat iets vaak niet uitkomt zoal je dacht. Interpreteer de resultaten zonder biases en genuanceerd.

-Hanteer voor jezelf het adagio: meten is pas weten. Blijf niet in je luie denkstoel zitten en steek daarvoor de handen uit de mouwen. Ga daarna zorgvuldig na wat er al beschreven staat in wetenschappelijke theorieën en hoe dat verklaard wat je hier hebt getest.

Bewaar je observaties of waarnemingen zorgvuldig.

Is de rede dan niet 'magisch' maar saai?

Neen helemaal niet: bedenkt: wat technisch mogelijk is, is mogelijk, hoe magisch ook: een gsm waarmee je iemand aan de andere kant van de wereld in een mum van tijd mee kan bereiken via onzichtbare stralen in de lucht.

Iemand kan genezen worden via een simpel pilletje (chemie).

Via je pc kan je een videoconferentie houden met iemand uit Rusland, de VS, Brazilië enz. en je boodschap komt in fracties van seconden aan.

Die magie is enkel mogelijk  via principes uit wiskunde, natuurkunde, chemie, astronomie,  enz.

3. Vrijdenken als de voortdurende weg van zelfcorrectie

"As scientists it's, our duty to let the evidence change our minds."

Dit was de uitspraak van  Professor Richard Muller van het Department of Physics aan de University of California in Berkeley, één vande meest prominente sceptici over de opwarming van de aarde en de rol van de mens daarin. Hij heeft toegegeven dat hij fout zat. "Climate change is echt en het is de mens die ze veroorzaakt", aldus de 68-jarige fysicus. Hij trekt die conclusies uit de resultaten van een grootscheeps onderzoek door zijn team, eentje dat nota bene gefinancierd werd door ondermeer Charles Koch, een notoire kolenmagnaat en financierder van klimaatsceptici. Muller gaf toe dat hij zelf verrast was door de uitkomst, maar "as scientists, it is our duty to let the evidence change our minds." 

Dat is de ware spirit van de vrijdenker: zich neerleggen bij tegensprekelijke evidenties of logische redeneringen die juist zijn en je mening daarop bijsturen.

Dogmatisme tegenover vrijdenken.

Een vrijdenker heeft vooraf geen gekoesterde overtuigingen over de feiten. Of, hij of zij zou zich enkel moeten bekommeren om de waarheid, niet om wat men graag of niet graag wil hebben dat er waar is. De kwaliteit van je objectiviteit in een onderzoek naar de feiten is het enige instrument.

Ontdekken dat wat je eerder dacht fout was en je dus je idee moet bijstellen naar de feiten, is de enige gekoesterde ervaring, omdat die je dichter bij de waarheid brengt. Vaak hebben we intuïtief de wil tot overtuigingenbehoud.

Carl Popper zei het reeds: slechts door trial and error in de kennisvergaring, komen we tot waarheid.

Put your thoughts to the test. Telkenmale.

Mythbuster is bijvoorbeeld een prachtige serie, omdat daar effectief bepaalde gekoesterde ideeën worden getest. 

legt zich neer bij bij tegensprekelijk bewijzen van zijn overtuigingen. Hij probeert het niet weg te verklaren of de feiten in te passen in z'n theorie van de wereld. Neen: hij erkent de logica in een redenering bij de ander of erkent de feiten zoals ze tegenkomt en stelt zijn overtuigingen daarop bij.

Hij of zij zet zijn of haar ego dus opzij. Dat is de ware verlichting: die van een wetenschapper, die het bewijs aanvaardt ten gevolge van zijn of haar experiment ongeacht wat hij of zij graag had gewild dat waar was.

Het hebben van hartstochtelijke overtuigingen geldt dus niet voor een vrijdenker, aangezien een verandering van positie de meest gepaste reactie is bij het vinden van nieuw bewijsmateriaal of logische tegenwerpingen.

Heeft een vrijdenker dan geen principes of stabiel wereldbeeld? Is hij dan een speelbal van evidenties? 

In zekere zin kiest een vrijdenker er principieel voor z'n overtuigingen telkens te confronteren met feiten, logica, resultaten uit serieus onderzoek, betrouwbare conclusies enz... Dat is moeilijker, persoonlijk confronterender dan dogmatisme.

Dogmatisme is de tegenovergestelde geesteshouding waarbij iemand zijn opinies niet wil herzien op grond van andere informatie. Het begrip "dogmatisme" impliceert dat iemand zijn overtuigingen hanteert zonder de fundamenten (bewijzen, logica redeneringen) in vraag te willen stellen waardoor de overtuigingen moeten gewijzigd worden. Dogmatisme wordt als onverenigbaar gezien met Vrijdenken (wetenschappelijke en/of rationele ingesteldheid) waar zo'n zelfcorrectie van overtuigingen intrinsiek deel van uit maakt. Voorbeeld:

REDELIJKHEID is eigenlijk niet zo moeilijk. Iedereen kan het. Wat veel moeilijker is, is om gekoesterde ideeën, waar men veel persoonlijk

in heeft geïnvesteerd opgeven. Het als een competitie zien en als 'verliezen in een debat' ervaren, ipv een weg  naar meer kennis.

Als je je dan al geestelijk wil ontwikkelen: leer je ego opzij te zetten (je wishfullthinking) en aanvaardt slechts twee dingen: feiten en logica.
Het wordt vooral dan een geestelijke opoffering wanneer de logische conclusies uit de systematisch onderzochte werkelijkheid ingaan tegen wat je graag had willen ontdekt hebben.
Of andersom: dat je een waarheid moet accepteren die je niet ligt.
Om deze toch te aanvaarden, hoe moeilijk ook.
Daardoor ontstijg je pas het ego en kom je tot het 'al'.
Tot wat door elk ander bewustzijn met dezelfde redelijke ingesteldheid op dezelfde wijze zonder dwang kan ontdekt worden via het meest hoge in ons: de ratio.
Dat soort van studie vraagt dus het bewaken van je eigen geestesneigingen. Voortdurende zelfcorrectie.
Enz.
Dat is pas geestelijke ontwikkeling. Ongeacht wat je zelf wil dat er waar is uitzoeken hoe iets 'is' en vooral ook 'niet is'. En niet meer pretenderen te weten dan wat slechts kan worden nagegaan. Dat is je ego overstijgen. Je mag wel meer willen weten, maar niet meer pretenderen te weten dan kan worden nagegaan.

4. Het autoriteitsargument voor (de weerlegging van) een bron is niet altijd een drogreden:

Hoe ga je om met informatie (op het internet...)

Onderzoek wie het artikel geplaatst heeft

onderzoeken wie de persoon/personen zijn

onderzoeken waarvoor deze personen bekend zijn

welke betrouwbare bronnen melden dit (nog)?

Het autoriteitsargument voor (de weerlegging van) een bron is dus niet altijd een drogreden:

Verschil tussen pseudo-wetenschap en wetenschap

Het is ook zinvol het verschil duidelijk te maken tussen wetenschap en pseudo-wetenschap om inzicht te krijgen in de manier waarop men al dan niet zorgvuldig omspringt met eigen gedachten.

Een theorie is slechts 'wetenschappelijk' als ze zodanig geformuleerd is dat ze empirisch getoetst kan worden. Dit houdt in dat men uit de theorie hypothesen of voorspellingen kan afleiden over wat men zou waarnemen als men een bepaald experiment doet die deze theorie kan weerleggen. "Wat moet er concreet waargenomen worden, als deze theorie waar zou zijn?" Vervolgens moet je dat kunnen uittesten of nameten of die voorspelling die gedaan werd inderdaad uitkomt. Hypothesen over mogelijke waarnemingen die men afleidt uit een theorie, die dus voldoende experimenteerbaar geformuleerd zijn opdat ze door feiten bevestigd of weerlegd zouden kunnen worden, voldoen aan het criterium 'falsifieerbaarheid'.. 

De twintigste-eeuwse filosoof Karl Popper had het in dit verband over "falsifieerbaarheid". Een theorie is slechts falsifieerbaar als deze zo geformuleerd werd dat deze in principe mogelijk is om ze te weerleggen. Een theoretische uitspraak moet dus een risico inhouden. Het risico dat de uitspraak weerlegd kan worden door tegenbewijzen.

Bijvoorbeeld:

"Deze zomer zal de zon om 5u opkomen". Deze uitspraak is falsifieerbaar, omdat ze weerlegd kan worden. Ze is testbaar en houdt het risico in dat men vaststelt dat de uitspraak onjuist blijkt.

"De zon kan opkomen en kan niet opkomen" is geen falsifieerbare uitspraak, want men loopt geen risico op een onjuiste vaststelling. 




 Als ze door geen enkel experiment het risico kan lopen te worden tegengesproken, en met andere woorden alles verklaart, dan is ze niet falsifieerbaar en bijgevolg niet wetenschappelijk. De idee van falsificatie impliceert dat een hypothese interessanter is naarmate ze preciezer - en dus minder waarschijnlijk - is. En uitspraak zoals "het zal volgend jaar regenen" is triviaal, omdat de waarschijnlijkheid dat de uitspraak klopt zeer hoog is. Nemen we evenwel de uitspraak "dat het op een bepaald uur van een bepaalde dag van een bepaald jaar op een bepaalde plaats zal regenen", dan is de kans dat ze waar zal blijken te zijn veel kleiner.


Men moet dus een meting kunnen doen, die het risico kan veroorzaken dat de veronderstelling fout blijkt


Einsteins algemene relativiteitstheorie, bijvoorbeeld, stelt dat licht wordt aangetrokken door zware voorwerpen. Einstein voorspelde daarom dat het licht dat van een ster afkomstig is en langs de zon passeert, zal afwijken van zijn baan omwille van de aantrekkingskracht van de zon. Deze uitspraak, die men als een hypothese kan beschouwen, was zeer informatief, omdat ze zeer onwaarschijnlijk was. Ze werd in 1919 getest tijdens een zonsverduistering, en bleek te kloppen. Einsteins theorie is wetenschappelijk, niet zozeer omdat zijn voorspelling betreffende de afwijking van het licht correct was, maar omdat het principieel mogelijk is om aan te tonen dat ze niet waar is. Had men in 1919 ontdekt dat het licht van de ster niet door de zon wordt aangetrokken, dan was Einsteins theorie "gefalsifieerd". Dat had de theorie niet onwetenschappelijk gemaakt, maar eenvoudigweg vals. Pseudo-wetenschappen worden nu ondermeer hierdoor gekenmerkt dat men er geen nauwkeurige hypothesen of voorspellingen kan uit afleiden, of dat men de "voorspellingen" niet kan falsifiëren. Zo zal bijvoorbeeld een astroloog "voorspellen" dat iemand die geboren is met Venus in de schorpioen, in het vijfde huis en in oppositie met Saturnus, een neiging heeft tot het vertonen van seksueel gedrag, maar aangezien Schorpioen een teken van lijden is, kan dit gedrag sadomasochistische trekken vertonen, wat evenwel kan verstoord worden door de oppositie met Saturnus, enzovoort. Dergelijke "voorspellingen" zijn zeer vaag, en het is volkomen onduidelijk hoe ze ondubbelzinnig zouden kunnen worden weerlegd, of gefalsifieerd. 

Verder maken aanhangers van pseudo-wetenschappen vaak gebruik van wetenschappelijk jargon, zonder dat evenwel duidelijk wordt gemaakt wat daar precies mee bedoeld wordt. Men heeft het bijvoorbeeld over "energievelden", "krachten", "stralingen", enzovoort, maar bij nader onderzoek verwijzen deze termen, zoals ze in hun pseudo-wetenschappelijke context worden gebruikt, niet naar iets dat in de werkelijkheid voorkomt. Men kan hier ondermeer denken aan het geloof in telepathie, aardstralen en positieve en negatieve energie. Tenslotte kan men ook die theorieën als pseudo-wetenschappelijk beschouwen die wèl toelaten om voorspellingen te doen, maar die reeds afdoende gefalsifieerd (getest en onwaar gebleken) zijn, terwijl men er toch geloof aan blijft hechten. Voorbeelden zijn ondermeer het creationisme, homeopathie en allerlei complottheorieën. 

Belangrijk is ook dat een waardevolle theorie, of hypothese, beter moet zijn dan alternatieve theorieën of hypothesen. Pseudo-wetenschappen pogen vaak "oplossingen" te geven voor bepaalde problemen die veel beter worden verklaard door de gangbare wetenschappelijke kennis. Bovendien streven wetenschappelijke theorieën ernaar om consistent te zijn met andere theorieën, zodat bijvoorbeeld de fysica coherent is met de biologie, met de scheikunde, enzovoort. Pseudo-wetenschappen daarentegen zijn niet alleen onderling tegenstrijdig, maar ook onverzoenbaar men fundamentele, wetenschappelijke inzichten. 

SKEPP 




Relevant citaat: 



"In tegenstelling tot pseudo-wetenschappers wenden wetenschappers strenge methodes aan die hen behoeden voor grote fouten. Bovendien gebruiken ze hun zelfkritiek om zichzelf te corrigeren. Indien ze hun hypothese niet proefondervindelijk kunnen bewijzen, verdwijnt hun werk in de prullenmand. Dwaze wijzen daarentegen gaan blindelings door op de door hen ingeslagen weg, zonder dat ze zich laten afleiden door de mening van anderen. Je kunt ze vergelijken met tekenfilmfiguurtjes die bij een ravijn komen en gewoon verder lopen in de lucht, zonder grond onder hun voeten. Zelfs wanneer pseudo-wetenschappers zwaar in de fout gaan, blijven ze verder bouwen aan hun luchtkasteel, waarbinnen ze zich heer en meester voelen." 

Naar Matthijs Van Boxsel (Uit De Encyclopedie van de Domheid, Deel II: Morosofie - 2001)

4. een aantal dingen waar je in een discussie op kan letten:

1. Eenduidige definities hebben rond gehanteerde begrippen. Een eenduidig begrippenkader hanteren (crf. wetenschap, jargon) Verstaan we hetzelfde als we het over dit of dat woord hebben? Zijn we het er over eens dat dit begrip dat betekent? Dan kunnen we daar logische regels op toepassen, waar het allebei noodzakelijk mee eens zullen zijn. (omdat het logisch (objectief) is)

2. Onenigheden onderscheiden: a. Oneinigheden over de feiten
                                                 b.Onenigheden over de waardenhiërarchie (wat men belangrijk acht)
Vaak lopen deze onenigheden door elkaar

3. Betrekkingsniveau onderscheiden van inhoudsniveau: gaat het over de inhoud zelf, of is er een onderliggende relationele frustratie vanuit misverstanden of vroegere uitingen/handelingen, die de redeneringen over dit onderwerp vertekenen. Waar de richting, die deze discussie uitgaat, eerder een symptoom van is, eerder dan dat het echt over de inhoud van deze discussie zelf gaat.

4. Zich neerleggen bij inzicht in juiste argumentatie van de ander en overweldigend bewijs (van de ander), tenzij je intuïtief aanvoelt dat er 'iets' niet klopt. Zaak is dan te achterhalen wat er niet 'zuiver' is aan de redenering, of er wat over het hoofd is gezien. Vaak is deze intuïtie een goede voorbode voor het aangeven dat er nog iets niet volledig zuiver is aan de redenering.  




5.VRIJHEID DOOR REDE

 
Waarom emancipeer je door kennis?


In Europa hebben mensen  gezocht naar een meer samenhangend wereldbeeld overeenkomstig met wat ze bijleerden door 'De encyclopédie'.
Als je je verdiept in de natuur verruim je je wereld, en voldoen de oude verklaringen niet meer. Want je kan de nieuwe feiten niet meer inpassen in die oude verklaringen. Je hebt andere theorieën over de wereld nodig dan de zienswijze van je ouders, om de wereld te begrijpen.

Een mens heeft bijgevolg een andere, meer correcte theorie nodig om aan zichzelf uit te leggen hoe de zaken in elkaar zitten en vandaaruit te kunnen voorspellen wat zich zal voordoen, en dat effectief ook zo terug te kunnen vinden in de natuur. Zolang een theorie nieuwe feiten kan verklaren en ook voorspellen, is deze geldig en bruikbaar of betrouwbaar. Daarom is het proberen ondergraven van een theorie, door voortdurende logische kritiek of nieuwe experimenten essentieel om de betrouwbaarheid van een theorie te blijven toetsen.

Dat wordt bedoeld met 'veranderende tijdsgeest'.

Men bekijkt dingen anders dan voordien, omdat men meer onderzocht heeft. (de wetenschappelijke methode werd meer op vanalles toegepast). Er komen nieuwe ontdekkingen, die niet meer passen in de oude wereldkijk. Dit zorgt voor evolutie van de kennis en de geesten.
De oude verklaringen blijken niet te kloppen, elkaar tegen te spreken en kunnen zelf eerder verklaard worden vanuit een archaïsche samenleving, die moraal uit mythologie haalde, ipv dat ze in een technologische samenleving nog bruikbaar zijn.


En er zullen nog veranderingen in onze kennis komen. We zullen telkens ideeën of theorieën over de wereld moeten verlaten en de wereld in een nieuw of ander licht bekijken, willen we opnieuw nieuwe kennis er in onder kunnen brengen, om nog beter te kunnen voorspellen hoe hoe de werkelijkheid in elkaar zit. Er anders, beter, 'intelligenter' mee omgaan.


Daarom is het zaak op de hoogte te blijven van nieuwe kennis, om onze blik te verruimen. En vooral, deze doelbewust te integreren in je eigen wereldmodel. (je eigen kijk en omgaan met de wereld)

Zowel individueel als collectief. Als je jezelf aansluit op die 'vernieuwing' en jezelf informeert tav de recentste kennis, kan je je blik verruimen.

Atheïsme: