Geletterdheid wordt nog al te vaak eng benaderd als de kunde van het lezen en schrijven, als een technische vaardigheid die men al dan niet beheerst. Nochtans doet een dergelijke invulling van dit begrip tekort aan wat in onze maatschappij van geletterde mensen verwacht wordt. Zo moeten ze, naast de vaardigheden lezen en schrijven, ook beschikken over sociale vaardigheden en over een aantal communicatietechnieken. Bovendien verwacht de huidige kennismaatschappij dat ze zich weten aan te passen aan de specifieke situatie/context waarin ze zich bevinden. We pleiten er dan ook voor om geletterdheid te definiëren in termen van een sociale of culturele praktijk - een 'tool' - die niet losstaat van de specifieke context waarin de taalgebruiker zich bevindt.
Volgens Barton & Hamilton is geletterdheid "something people do; [...] an activity, located in the space between thought and text. Literacy does not reside in people's head as a set of skills to be learned, and it does not just reside on paper, captured as texts to be analysed. Like all human activity, literacy is essentially social, and it is located in the interaction between people". En aangezien die interactie in toenemende mate virtueel en digitaal gebeurt, is ze pas mogelijk wanneer mensen over heel specifieke ICT-vaardigheden beschikken. Geletterd zijn in de huidige digitale kennismaatschappij betekent dus onvermijdelijk ook digitaal geletterd zijn, wat volgens sommigen neerkomt op kennis hebben van ICT in het algemeen en van omgaan met computers en het internet in het bijzonder.
Over wat het concept 'digitale geletterdheid' exact betekent, wordt momenteel duchtig gereflecteerd en gedebatteerd. Voor wie hier interesse in heeft, is de blog Digital Literacy alvast een bezoekje waard: "This is the weblog for the digital literacy class. Along with the postings you make in response to course assignments, please also feel free to discuss subjects of general interest to the class". De blog wordt geschreven voor en door studenten en sluit aan bij een cursus waarin de relatie tussen geletterdheid en digitalisering centraal staat.
(SV/PV)
Reacties op bericht (7)
10-04-2008
5 na 12! Over digigeletterdheid
Ook @ Marjolein Van Alboom Ja, de school moet dringend inspelen op de digigeletterdheid van kinderen en jongeren ...! Wie tijd heeft om even naar TrendMatcher Willem Karssenberg door te klikken, kan daar mijn pamflettaire schreeuw horen: http://www.karssenberg.nl/weblog/2007/11/is-het-inderdaad-5-na-12.html
Ach, als ik de tekst opnieuw ff overloop: meer schreeuw dan pamflet, geen échte samenvatting van wat ik allemaal wil en al doende ervaar. Webleren, dat wil(de) ik, met en in mijn klassen 5 en 6 so en anderen wereldwijd. ik maakte nog een 'visitekaartje' voor de infodag van mijn (oude) school. Ik presenteer het u in alle bescheidenheid. Altijd welkom op mijn (edu)blogje (sinds januari 2007 gestart n.a.v. een poëziewedstrijdprojectje van mijn klas 5 so voor het schoolvak Nederlands! (Tussen twee ronde haken: ik voel me wàt verrast, vereerd en gestimuleerd door de citatie van mijn sausagemachinetje door Steven Vanhooren!!)
Visitekaartje<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
TAAL: Nederlands, moedertaal
TAALVAKCOMPONENTEN: schrijfonderwijs, literatuureducatie, lerenleren, en meer
LEEROMGEVING: The Sausage Machine van Janien Benaets en 'the new generation'
(longlist vakjury Dutch Bloggies 2008 categorie literatuur, Internat. Edubloggers Dir. member 91)
Wiki's van The Sausage Machine: 1) het Scriptorium, 2) project07 (en 3) di-da-deutsch voor DUITS)
Geassocieerde jongerenblogs: Mieke Totté, Christophe van den Boom, Rutger Gaumann, Sven Wassenaar, Tamara Delen, Dieter De Bakker, Lies Bulckens, Evelyn Eeckelaert
THEMA's: zeer breed en ruim, vrij, gerelateerd aan het schoolvak Nederlands, talen algemeen, literatuur en kunst, de actualiteit, web 2.0-apps en -leren, persoonlijk
JONGE AUTEURS in The Sausage Machine: co-schrijvers 16 26, tso en aso, ook oud-leerlingen
Lies Bulckens, Tamara Delen, Tim De Lobelle, Rutger Gaumann, Stefan Gielen, Mieke Totté, Line Van Aert, Christophe van den Boom, Sven Wassenaar
PUBLIEK en EDUCATOREN: u, jij, ik, wij, de wereld via the world wide web
MET GROTE DANK aan mijn webleermeesters en supporters: Wilfred Rubens, Elke Das, Margreet van den Berg, André Manssen, Willy Vermaelen, Willem Karssenberg, Cindy De Smet, Eva Simon, Ewan McIntosh, Karin Winters, Pierre Gorissen, om de belangrijkste te noemen.
janien van The Sausage Machine
Welkom op http://janien.wordpress.com
10-04-2008 om 11:00
geschreven door Janien Benaets
19-03-2008
Terminologie
Toegang tot en kennis van ICT houdt ook in dat je met een ICT-terminologie vertrouwd bent. Wie een kijkje neemt op de site www.computerwoorden.nl merkt hoe uitgebreid het ICT-jargon wel is. Een voorbeeld van zon typische ICT-term is Blammo-gun, dat op de site als volgt wordt verklaard: Een stukje software dat de sysop helpt om iemand die zich misdraagt uit een nieuwsgroep te kunnen gooien. Wat de sysop is zal door menig bezoeker van de site opnieuw opgezocht moeten worden.
Verengen we ICT-taal even tot internettaal, dan kan een bemerking worden meegegeven. Er kan gewag worden gemaakt van een groep van ingewijden die erg vertrouwd is met dit jargon. De ICT-ingewijden praten ICT-taal, net zoals vb. jongeren jongerentaal spreken. In de tekst Jongerentaal versus internettaal van Marleen en Jonna, opgenomen in de syllabus Nederlands didactiek 1, F. Vandergraesen, EHSAL Brussel, lezen we: Het grote verschil echter tussen jongerentaal en internettaal is dat internettaal een wereldwijd verschijnsel is en dat de jongeren(sub)culturentaal over het algemeen plaatselijk zijn.
In principe is wat op het web staat en de terminologie rond internet toegankelijk voor iedereen, of met Marleen en Jonna: internet(taal) is een wereldwijd verschijnsel. Toch moet dit volgens mij aangevuld worden met het gegeven dat er toch verschillen bestaan naar gelang van de landstaal, de groepstaal etc De internet-terminologie is misschien minder universeel dan gedacht. Maar dit doet niets af aan de gedachte dat er wel degelijk zon jargon is, dat je dan wel of niet (deels) kan beheersen.
Terug naar een ICT-terminologie. Om te voldoen aan de eisen die op de werkvloer en elders in de samenleving worden gesteld wat betreft de kennis van en het vaardig omgaan met ICT, is het nodig dat iedereen met die terminologie geconfronteerd wordt om gelijke kansen te waarborgen. Dit brengt ons bij het GOK-beleid (minister Vandenbroucke), zie http://www.ond.vlaanderen.be/gok/. Het onderwijs speelt een belangrijke rol in het bewerkstelligen van gelijke kansen. ICT kan in de schoolloopbaan van leerlingen worden geïntegreerd. Meer informatie daarover in Mienke Droop en Tijs Kleemans, Informatie zoeken op webquests, in Van Gelderen (red) Eenentwintigste conferentie. Het schoolvak Nederlands, Gent, Academia Press, 2007.
Tot slot nog de opmerking dat vertrouwd zijn met het ICT-jargon niet noodzakelijk hetzelfde is als digitaal geletterd zijn. Het ICT-jargon beheersen is mijns inziens eerder een onderdeel van digitale geletterdheid.
- Marleen en Jonna , Jongerentaal versus internettaal, in: syllabus Nederlands didactiek 1, F. Vandergraesen, EHSAL Brussel
- Mienke Droop en Tijs Kleemans, Informatie zoeken op webquests, in: Van Gelderen (red.), Eenentwintigste conferentie. Het schoolvak Nederlands, Gent, Academia Press, 2007
19-03-2008 om 18:28
geschreven door Lien Van Achter
17-03-2008
genderaspecten van de digitale geletterdheid.
In een brochure van het Steunpunt Gelijke kansenbeleid gaan Laurence Claeys en Sonja Spee in op de verschillen tussen mannen en vrouwen in het ICT-gebruik. Ze komen tot de conclusie dat er nog grote verschillen zijn in internetgebruik, maar dat de vrouwen de mannen op velerlei wijzen aan het inhalen zijn. De kloof tussen beiden wordt veeleer gezocht in externe maatschappelijke oorzaken dan in de digitale geletterdheid zelf.
"Algemeen kan gesteld worden dat de virtuele ervaringen van vrouwen niet zo ver buiten de reëele levenservaringen liggen. Het internet is niet de ruimte geworden waar geslacht geen enkele rol meer speelt zoals bij de opkomst van het internet door feministische auteurs gesuggereerd werd. Internet is eerder een verlengstuk of een reflectie van het leven zelf. Ook al neemt de aanwezigheid van vrouwen op het internet toe, zeker bij de jongere generatie, dit wil niet zeggen dat gelijke kansen op dit vlak gerealiseerd zijn. Dat de oplossingen voor gelijke kansen in de netwerkmaatschappij niet enkel in het overstijgen van de opgesomde toegangsdrempels ligt, maar dat het met een ruimer emancipatieproces te maken heeft waar aandacht voor gender nog steeds nodig is, blijkt duidelijk uit dit onderzoek. "
Een virtuele illusie of reele kansen? Gender in de netwerkmaatschappij Laurence Claeys Sonja Spee Steunpunt Gelijkekansenbeleid consortium UA en Uhasselt 2005 Antwerpen
17-03-2008 om 16:15
geschreven door Michiel Coupé
reactie: Digitale geletterdheid in de klas
Digitale geletterdheid is inderdaad een vaardigheid die alsmaar aan belang wint. Wie als jongere niet vertrouwd is met de nieuwe media (computer, internet, spaces en ja, weblogs) hinkt hopeloos achter op zijn leeftijdsgenoten. Ik ben het dan ook volmondig eens met de stelling dat het onderwijs daar moet op in spelen. Ik heb net een week stage achter de rug waarbij ik een ICT-opdracht rond psycholinguïstiek mocht opstellen voor de leerlingen van het 5e jaar. De eisen die op die manier aan de leerlingen gesteld werden waren echter ondermaats. De meeste jongeren van die leeftijd zijn al voldoende vertrouwd met het internet en met de manier waarop men zaken kan opzoeken. Veel interessanter zou het zijn de leerlingen zelf constructief aan het werk te zetten en hen zelf iets te laten creëren op het internet, zoals bv. een weblog. Ook belangrijk is de leerlingen kritisch te laten omgaan met het internet. Lang niet alle informatie die op het web te vinden is, is betrouwbaar, en mijn bevinding is dat de leerlingen daar niet veel aandacht voor hebben. Het feit dat de school echter al veel aandacht besteedt aan lessen en oefeningen met de computer is wel al bewonderenswaardig. Het komt er op aan de technieken te verfijnen. De informaticalessen worden gegeven door een leerkracht die zelf veel meer bijleert van de leerlingen dan omgekeerd.
17-03-2008 om 12:16
geschreven door Marjolein Van Alboom
14-03-2008
Digitale geletterdheid in de klas
Digitale geletterdheid, of digitale vaardigheid, lijkt steeds noodzakelijker te worden. In hoger onderwijs, op de werkvloer en zelfs in vrijetijdsbesteding worden (vooral jongere) mensen erop aangekeken als ze niet kunnen omgaan met digitale toepassingen. Je moet mee zijn.
Als iets zo belangrijk blijkt te zijn, mag men van het onderwijs verwachten dat daarop ingespeeld wordt. De lessen informatica die de studenten van vandaag in het secundaire onderwijs gehad hebben, komen in de meeste gevallen niet eens in de buurt van digitale vaardigheid. Digitale geletterdheid is meer dan weten hoe Word en Excel geopend worden, daarover zal iedereen het eens zijn. Het is moeilijker om het eens te worden over wat digitale vaardigheden dan zijn: "Eénduidigheid over het concept digital literacy (digitale geletterdheid) of digital skills (digitale vaardigheden) is niet voorhanden." (Claeys en Spee, 2005).
In hetzelfde onderzoek melden Claeys en Spee het volgende:
"De indeling van digitale vaardigheden door Jan Steyaert (2000) wordt in onderzoek regelmatig gebruikt (de Haan, 2000; van Dijk, 2003). Hij deelt de vaardigheden in drie categorieën in:
instrumentele vaardigheden: knoppenkennis, basiskennis om met software om te gaan;
structurele vaardigheden: het interactief kunnen zoeken en selecteren van informatie;
strategische vaardigheden: door andere auteurs 'information literacy' genoemd, het kunnen verwerken van informatie en integreren van deze informatie en vertalen naar actie, het pro-actief zoeken naar informatie en het nemen van beslissingen op basis van informatie en het scannen van de omgeving op relevante informatie."
Het zijn vaak instrumentale vaardigheden die in het secundaire onderwijs aan bod komen. Die zijn ook simpel aan te leren en te meten. Structurele en strategische vaardigheden zijn moeilijker aan te brengen, maar ze zijn op lange termijn zeker belangrijker. Tegelijkertijd gelden die vaardigheden voor meer terreinen dan alleen de ICT-omgeving. Ze kunnen met andere woorden perfect getraind worden in zowat elk vak van het secundaire onderwijs. In de eindtermen voor het schoolvak Nederlands (3e graad ASO) wordt welgeteld één keer gesproken over ICT: "Bij de planning, uitvoering van en bij de reflectie
over hun schrijftaken kunnen de leerlingen: [...] gebruik maken van ICT." De nieuwe ICT-eindtermen voor de eerste graad van het secundair onderwijs (zie http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/secundair/1stegraad/a-stroom/eindtermen/ict.htm) zijn een stap in de goede richting, maar de juiste insteek is nodig om de bovengenoemde digitale vaardigheden te bereiken. Nuttige opdrachten moeten voorkomen dat ICT-oefeningen gegeven worden om de ICT. Een gerichtheid op structurele en strategische vaardigheden is daarbij zeer wenselijk.
14-03-2008 om 15:08
geschreven door Aafje Hunink
Twee visies op Digital Literacy
Soetaert heeft zich ook over deze materie gebogen en stelt : culturele geletterdheid is mediageletterdheid geworden, waarbij alle media een rol spelen: boeken, radio, televisie, film, video, internet. (Soetaert 2006:) Ook hij onderkent het belang van het internet in het begrip geletterdheid. Hij legt hierbij eveneens de nadruk op het genre van de weblog. Toch blijft ook hier het sociale aspect van groot belang, want stelt Soetaert: Weblogs zijn gepersonaliseerde media die sociale functies vervullen. (Soetaert 2006:52)<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
Soetaert geeft een kijk op deze problematiek in De Cultuur van het Lezen in een publicatie van Nederlandse Taalunie, Den Haag, 2006. Voor studenten in de lerarenopleiding aan de Ugent (taal- en letterkunde) is dit verplichte lectuur. (dus misschien een wat minder interessante aanvulling voor hen)
Buunk stelt het iets extremer: nu hebben we te maken met een overgangsperiode:
We leven in een overgangstijd als het om teksten gaat. Er wordt nog steeds heel veel geschreven, gedrukt en uitgegeven. Websites bevatten vaak niet meer dan digitale transformaties van traditionele gedrukte teksten. Cyberspace biedt echter veel meer mogelijkheden. De openheid van teksten is zon mogelijkheid, evenals het gebruik van stilstaand en bewegend beeld en van geluid. (Buunk 2002:101)
Het eindpunt ziet hij in verbale communicatie met de computer waarin teksten geen rol meer spelen. We worden allemaal weer analfabeten, maar er dient toch het een en andere genuanceerd te worden:
Verdwijnt de geschreven taal uit onze cultuur? Worden we weer analfabeten? Niet als het schrijven en het lezen bijzondere kwaliteiten hebben die het spreken en het luisteren ontberen. Maar ook hier zal de kracht van het gebruiksgemak zich doen gelden. () Verbale communicatie met een draagbare interface is een stuk eenvoudiger (maar dan moet je je niet op een druk station bevinden). (Buunk 2002: 102)
Volgens hem zullen schrijven en lezen dus, behalve als de omstandigheden zich er niet toe lenen, verdwijnen ten voordele van verbale communicatie. Misschien is dit een wat extreme visie in de discussie rond Digital Literacy?
Bronnen:
Buunk, P., Cyberwijs, Kampen, 2002.
Soetaert, R., Cultuur van het Lezen, Den Haag, 2006.
14-03-2008 om 12:10
geschreven door Nina Heesakkers
Conferentie van de Raad voor Geesteswetenschappen van de KNAW over 'geletterdheid' in het multimediale tijdperk.
Nieuwe digitale media en 'oude' media, zoals gedrukte media en televisie, lopen in onze multimediale samenleving steeds meer door elkaar. Waar vroeger het geschreven woord dominant was, gebruiken mensen in diverse contexten in toenemende mate combinaties van woorden en beelden. Dergelijke convergenties in de culturele praktijk vragen om nieuwe samenwerking tussen mediawetenschappers, letterkundigen en taalkundigen. Deze ontwikkelingen vragen ook om hernieuwde reflectie op de vaardigheden die mensen in staat stellen om volwaardig deel te nemen aan de toekomstige vormgeving van onze cultuur.
Waar lange tijd het begrip 'geletterdheid' (in de dubbele betekenis van 'schrijf- en leesvaardigheid' enerzijds en 'culturele bagage' anderzijds) als onderwijsdoel de hoogste prioriteit genoot, vraagt het veranderende medialandschap om een uitbreiding van 'geletterdheid' in de richting van 'mediawijsheid'. Deze term is in opkomst, maar wordt vaak uitsluitend gebruikt in relatie tot de beeldcultuur. De vraag is hoe tot een geïntegreerde visie op 'geletterdheid/mediawijsheid' te komen.
Doel van de conferentie is hiertoe een aanzet te geven door mediawetenschappers, taalkundigen, en letterkundigen in gesprek te brengen met elkaar, en met vertegenwoordigers uit de wereld van het onderwijs, de boekenwereld en de audiovisuele en nieuwe media. Gezocht zal worden naar aanscherping van het gemeenschappelijke analyseapparaat en naar de termen waarbinnen maatschappelijke en onderwijskundige discussies het beste gevoerd kunnen worden.
Informatie over de sprekers en het programma is te vinden op de website van de KNAW.
