Weblogs, kortweg blogs, zijn een relatief jong fenomeen, daterend uit de (late) jaren negentig. Over het ontstaan ervan zijn er uiteenlopende meningen. Vast staat in elk geval dat ze in de loop van de laatste tien jaar een heel toegankelijk sociaal platform zijn gebleken voor vele mensen over de hele wereld. Ook over de definiëring van blogs zijn er verschillende meningen. Wij gaan uit van de definitie die Rebecca Blood ons geeft: blogs zijn "personal or organizational web pages organized by dated entries, with newer items posted to the top of the site, usually consisting of links, media, commentaries, personal thoughts, essays, papers and ongoing discussions". Het geheel van blogs en van websites die gerelateerd zijn aan blogs wordt de blogosfeer genoemd.
Hoewel we de term 'blog' gebruiken als verzamelnaam voor een bepaalde soort van digitale teksten, is het werkelijke blogaanbod veel minder homogeen. Er bestaan talloze bloggenres die vaak geconcentreerd zijn rond een bepaalde content: muziek, sport, noem maar op. Iedere internetgebruiker die zijn stem wil laten horen, krijgt daartoe de mogelijkheid en wordt daartoe ook gestimuleerd. Op de website van Blogger lezen we bijvoorbeeld: "A blog is a personal diary. A daily pulpit. A collaborative space. A political soapbox. A breaking-news outlet. A collection of links. Your own private thoughts. Memos to the world. Your blog is whatever you want it to be".
Belangrijke redenen voor de grote populariteit van blogs zijn enerzijds hun grote gebruiksvriendelijkheid en anderzijds het feit dat ze - meestal - kosteloos zijn. Doordat de meeste blogs geschreven worden in 'templates' - voorgemaakte sjablonen - kunnen zelfs computerleken ermee werken. Internetgebruikers hoeven ook niet langer een domeinnaam te kopen: gewoon eventjes een registratieprocedure doorlopen, is voldoende om over een eigen webruimte te beschikken.
Geletterdheid wordt nog al te vaak eng benaderd als de kunde van het lezen en schrijven, als een technische vaardigheid die men al dan niet beheerst. Nochtans doet een dergelijke invulling van dit begrip tekort aan wat in onze maatschappij van geletterde mensen verwacht wordt. Zo moeten ze, naast de vaardigheden lezen en schrijven, ook beschikken over sociale vaardigheden en over een aantal communicatietechnieken. Bovendien verwacht de huidige kennismaatschappij dat ze zich weten aan te passen aan de specifieke situatie/context waarin ze zich bevinden. We pleiten er dan ook voor om geletterdheid te definiëren in termen van een sociale of culturele praktijk - een 'tool' - die niet losstaat van de specifieke context waarin de taalgebruiker zich bevindt.
Volgens Barton & Hamilton is geletterdheid "something people do; [...] an activity, located in the space between thought and text. Literacy does not reside in people's head as a set of skills to be learned, and it does not just reside on paper, captured as texts to be analysed. Like all human activity, literacy is essentially social, and it is located in the interaction between people". En aangezien die interactie in toenemende mate virtueel en digitaal gebeurt, is ze pas mogelijk wanneer mensen over heel specifieke ICT-vaardigheden beschikken. Geletterd zijn in de huidige digitale kennismaatschappij betekent dus onvermijdelijk ook digitaal geletterd zijn, wat volgens sommigen neerkomt op kennis hebben van ICT in het algemeen en van omgaan met computers en het internet in het bijzonder.
Over wat het concept 'digitale geletterdheid' exact betekent, wordt momenteel duchtig gereflecteerd en gedebatteerd. Voor wie hier interesse in heeft, is de blog Digital Literacy alvast een bezoekje waard: "This is the weblog for the digital literacy class. Along with the postings you make in response to course assignments, please also feel free to discuss subjects of general interest to the class". De blog wordt geschreven voor en door studenten en sluit aan bij een cursus waarin de relatie tussen geletterdheid en digitalisering centraal staat.
Zoals terecht wordt opgemerkt in een reactie op onze bijdrage over de digitale kennismaatschappij, moeten we ons er blijvend van bewust zijn dat deelname aan één of meerdere digitale kenniscommunities toegang tot en kennis van het internet vereist. En dat blijkt lang niet voor iedereen evident.
Een recente studie van FOD economie wees uit dat vandaag nog steeds 33% van de Vlaamse huishoudens niet over een computer beschikt en dat 40% geen internetverbinding heeft.
In het rapport Internet et inégalités tonen Vendramin en Valenduc aan dat er ongelijkheid ontstaat tussen mensen die het internet gebruiken en anderen die dat niet doen. En ze gaan nog verder: "Les inégalités face à Internet ne concernent pas seulement l'accès, mais aussi les usages et les contenus, et par conséquent les compétences requises des utilisateurs". Onlangs (3 maart 2008) werd de vaststelling van Vendramin en Valenduc bevestigd in De Morgen: de gemiddelde Belg kan niet goed overweg met het internet.
In zijn beleidsplan ICT erkent Vlaams minister van Onderwijs en Vorming, Frank Vandenbroucke, dit probleem. Tijdens zijn toespraak op de Vlaamse Onderwijsdagen in Gent vatte hij de kern van zijn beleidsplan als volgt samen: "jongeren gaan niet altijd op een correcte wijze om met ICT. Ze gebruiken het niet altijd kritisch en efficiënt, en niet altijd op een verantwoorde en veilige manier. [...] Weinig jongeren die niet snel informatie over een bepaald onderwerp kunnen vinden op het internet. Maar hoe ze op een gepaste manier kunnen omgaan met deze democratisering van de informatiemarkt, weten ze niet. Want de kwantiteit aan informatie lijkt oeverloos, maar de kwaliteit en de betrouwbaarheid laten sterk te wensen. [...] En er is nog een tweede punt. Het lijkt alsof alle jongeren vlot met ICT overweg kunnen, maar dat is niet zo. De fameuze digitale kloof in onze samenleving tussen zij die wel goed met ICT overweg kunnen en zij die dat niet kunnen, loopt niet alleen tussen jongeren en ouderen". Vandenbroucke wil de komende jaren hoog inzetten op het bijbrengen van ICT-vaardigheden in het onderwijs door ze integraal deel te laten uitmaken van de eindtermen. Hij heeft hierbij eveneens oog voor de professionalisering van leerkrachten.
Ook in het veld worden allerlei nascholingen georganiseerd waarbij aandacht uitgaat naar aspecten die betrekking hebben op ICT in het algemeen en de relatie tussen ICT en onderwijs in het bijzonder. Interessant voor mensen die zich professioneel met het Nederlands bezighouden is Dag van... ICT Nederlands, een initiatief van het Eeckhoutcentrum dat op 23 april 2008 plaatsvindt in Ieper. Dergelijke initiatieven hebben steeds één doel voor ogen: bijdragen tot de dichting van de huidige digitale kloof - in de mate van het mogelijke.
