01-01-2008 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Zo rijdt men op het ijs in onze stad:

D’een herwaerts, d’ander ginds, begaept van alle zijen.

D’een stronckelt, genen valt, dien houdt hem recht en prat.

Ag, leert hier aan dit beeld hoe wij ter wereld rijen

En slibberen op onzen wegh, d’een mal en d’ander wijs,

Op dees verganckelijckheit veel brooser als het ijs.

01-01-2008 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Als ík het voor het zeggen had, ik kende de nobelprijs voor literatuur toe aan Peter Vandekerckhove, voor zijn boek “MENEER DOKTOOR, verhalen over leven en dood, lijf en lust 1937-1964”. Een lijvig (405 pagina’s) boek, boeiend, interessant en aangenaam om lezen. Maar, beste lezer, ik heb het – dat had u al begrepen – niét voor het zeggen. Peter Vandekerckhove zal voor dit boek nooit de nobelprijs voor literatuur krijgen. Om de eenvoudige reden dat “MENEER DOKTOOR” geen literatuur ís. Voor literatuur moet ge – ik heb het al vaker gezegd – bij Herman Brussemans zijn en bij Dimitri Verhulst en Paul Van Ostaijen. Als een boek voor u echter niet méér hoeft te zijn dan boeiend, interessant en aangenaam om lezen dan beveel ik u “MENEER DOKTOOR” warm aan. Ik zal zeker nog terugkomen op dit boek. Vandaag wens ik mij te beperken tot een paar korte passages waarin het gaat over de Ieperse dokter Roger Deberdt, één van Vlaanderens belangrijkste neuropsychiaters en dé belangrijkste op het gebied van de gerechtelijke psychiatrie. Zo’n man moet toch alles – of bijna alles – weten over het nut van de psychoanalyse en over CVS, het chronisch vermoeidheidssyndroom?

Welnu, zo uitgebreid als de literatuur over beide onderwerpen is – miljoenen, ja, miljarden pagina’s werden erover geschreven –,  zo kort is Roger Deberdt erover:

“Het chronisch vermoeidheidssyndroom? Dat bestaat niet.”

“Psychoanalyse? Charlatanesk! Ik geloof er niets van!”

Dat zou in principe kunnen volstaan. Maar dokter Deberdt wil er wel iets meer over kwijt.

Ten eerste, over het chronisch vermoeidheidssyndroom (pagina 210):

“ Het chronisch vermoeidheidssyndroom? Dat bestaat niet. Als ik een expertise doe van het chronisch vermoeidheidssyndroom wordt dat bitter bevochten! Dan zie ik mensen die uren aan een stuk hun zaak vurig staan te bepleiten. ‘Ik kan geen twee pagina’s lezen of ik val in slaap, ik kan de ondertitels van de televisie niet lezen…’ Maar ze kunnen wel een pleidooi houden van twee uur, met de documenten mee met alle passages die in hun voordeel zouden kunnen zijn netjes onderlijnd. Dan schrijf ik in mijn verslag dat ik niet begrijp dat iemand die geen 2 pagina’s kan lezen in een roman, hier wel gedurende twee uur over technische materie kan spreken zonder vermoeid te zijn”.

Ten tweede, over de psychoanalyse (pagina 213):

“Psychoanalyse? Charlatanesk! Ik geloof er niets van! Geen een van al die verhalen heeft enige wetenschappelijke waarde. Ze zijn bang om de proef te doen naar de therapeutische resultaten! De meta-analyse van de gegevens hebben ze altijd geweigerd! Ze zeggen dat het een therapie is en dat er resultaten zijn, maar zijn die resultaten het gevolg van die therapie? Psychoanalyse is lullen. Lacan, bijvoorbeeld, je kunt wel eens lachen om zijn woordspelingen maar eigenlijk wat doet hij? Lachen met de mensen! Freud en zijn ‘penisnijd’? Nog nooit gezien hoor! Het ‘oedipuscomplex’: nooit tegengekomen! Ze hebben de vooruitgang van de psychiatrische behandeling tegengewerkt. Psychoanalyse is een goedkope therapie. Er is trouwens geen dogmatischer denken dan dat! Vraag: ‘Waarom is dat penisnijd?’ Antwoord van de psychoanalyticus: ‘Omdat ik het zeg!’

Wat moeten we daar nu allemaal van denken, beste lezer? Mag ik daar uw mening eens over kennen? Dat ge niet beslagen zijt in die materie? ’t Doet niets ter zake. En dat kan me – om het met een Brusselmansiaanse uitdrukking te zeggen – geen bal schelen. Mijn e-mail adres is kris.vansteenbrugge@skynet.be.

Dat puntje achteraan hoort niet bij ’t adres: ik heb het daar geplaatst omdat  de  zin ten einde was…

26-12-2007 om 23:43 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

In Elsegem zijn er welgeteld twee cafés, het Brouwershuis en ’t Kapelhof. Het is ooit wel anders geweest: vóór de oorlog waren er nog vierenveertig! In één van die twee cafés, in ’t Brouwershuis bij Marie-Jeanneke om precies te zijn, heb ik deze zondagmorgen Leo Vantorre ontmoet.

Zeg nooit “nooit”! Er zijn maar weinig dingen die meer als een paal boven water hebben gestaan dan dat Leo zich nooit door den houwelijkschen band aan een vrouwmens zou laten binden. En tóch is het gebeurd! Drie dagen geleden. Leo Vantorre, zeventig jaar oud, getrouwd met Palmyrke Blyau, die een paar jaar jonger is. Ik had het nieuws gisteren reeds vernomen en ik schrok een beetje toen ik Leo daar zo alleen zag zitten, aan den toog. Ik begon met hem geluk te wensen.

- Ach, ’t was van moeten jong, zei Leo. Ik stond op ’t punt om in de lach te schieten, maar Leo’s gezicht stond zo ernstig en droefgeestig dat ik mij nog op tijd kon inhouden.

Leo was net aan een Wortegemsen begonnen en hij deed teken naar Marie-Jeanneke dat ze er mij ook één mocht inschenken. We geraakten aan de klap en zo heb ik een en ander vernomen van hetgeen ik niet of maar half wist.

Leo is zijn hele leven schrijnwerker geweest en zelfstandig. Hij was amper vooraan in de twintig toen hij de schrijnwerkerij overnam van zijn vader Louis, die op een dag dood lag in zijn  bed. Leo heeft alzeleven hard gewerkt en goed zijn brood verdiend. Hij kende zijn vak en leverde altijd degelijk werk af. Dat Leo jonkman bleef was volgens sommigen te wijten aan tijdsgebrek: geen tijd om een vrouwmens te zoeken. Anderen beweerden dat Leo niet genoeg hormonaal “gecommandeerd” werd. Er waren er ook die volhielden dat hij te veel op zijn centen zat, dat hij te gierig was om een vrouw te onderhouden. Maar dat laatste moet ik, beste lezer, stellig tegenspreken. Wat eten en drinken betreft heeft Leo Vantorre zich nooit tekort gedaan, vooral niet wat drinken betreft, en ’s zondags, na de mis, tracteerde hij in de dorpscafés, méér dan op zijn beurt. Hij had vele soorten “korten drank” in huis en hij rookte de fijnste sigaren. Om de vijf jaar kocht hij een nieuwe camionette om zijn schrijnwerkersgerief te vervoeren en om de zes-zeven jaar kocht hij een grote Amerikaanse luxe-auto, zij het “in occasie”. Er kan bezwaarlijk gezegd worden dat Leo een verkwister was, maar hij leefde goed. Hij woonde ook nog in een eigen huis, dat hij voor een groot deel zelf had opgetrokken, met de hulp van een paar vrienden, een beetje in ’t zwart…

Dat Leo er warmpjes inzat, daar twijfelde niemand aan, en niemand benijdde hem een zekere welstand, omdat hij er hard voor werkte. Als tijdverdrijf las hij boeken, vooral tijdens de lange winteravonden. Hij verdiepte zich in literatuur die de eerste de beste schrijnwerker zijn petje te boven zou zijn gegaan. Naast een brave, welgestelde en bekwame vakman, was Leo dus ook een beetje een intellectueel, een autodidact. Dat zo’n man, een man met levenswijsheid, naar we mogen aannemen, op zijn zeventigste nog de kapitale fout begaat van te trouwen, daar kunnen ze in ’t dorp niet bij.

Drie dagen geleden is het dus gebeurd, in stilte, met maar een klein feestje voor enkele buren en de paar familieleden die er van weerskanten nog zijn: twee van de kant van Leo, zes of zeven van de kant van Palmyrke. Drie jaar jonger dan Leo is ze en al meer dan twintig jaar weduwe. Drie kinderen heeft ze gehad, waarvan er één gestorven is toen het nog geen jaar oud was.  De twee anderen, allebei dochters, wonen ver in het buitenland. De ene in Omaha, hoofdstad van Nebraska. De andere in Portugal, in een dorp waar ook Gerrit Komrij woont, al doet dat laatste hier natuurlijk niets ter zake. De dochters waren er niet, op het trouwfeest. De trouwpartij zal mogelijks niet hun algehele goedkeuring weggedragen hebben.

Is Leo een halve intellectueel, Palmyrke is er een hele. Op haar drieëntwintigste had ze al een universitair diploma, uitzonderlijk voor een vrouw in die tijd. Ze trouwde toen met een brouwer die een jaar of tien ouder was en vijftien jaar later overleed aan de gevolgen van suikerziekte, jeugdsuikerziekte. De eerste drie jaar na het huwelijk ging ze nog een jaar of drie studeren: een jaar specialisatie en twee jaar gouvernementele organisatie – wat dat laatste ook moge betekenen – . Zesentwintig was ze toen ze een mooie job kreeg in een of ander ministerie. Ze werd zwanger, ging met zwangerschapsverlof en daarna met borstvoedingsverlof, gevolgd door een postnatale depressie. Op haar dertigste ging ze weer aan de slag, maar het duurde niet lang of ze werd weer zwanger. Weer zwangerschapsverlof, borstvoedingsverlof en… postnatale depressie.  Ze was vijfendertig toen ze voor de derde keer zwanger werd en al bijna zevenendertig toen haar derde kind stierf. Ze kreeg een depressie zoals nooit voorheen. Twee jaar ziekteverlof, gevolgd door vijf jaar loopbaanonderbreking. Op haar vierenveertigste had ze hooguit een paar jaar gewerkt. Na de loopbaanonderbreking trok ze weer naar haar ministerie: een vier-vijfde loopbaan. Zes jaar later kreeg ze “ter-beschikking-stelling”, maar werken was er sindsdien niet meer bij. Ze was drieënzestig toen ze met pensioen ging.

Zo heeft Leo het verteld, zondag in het Brouwershuis. Was het ongepast van mij, naar de reden te vragen waarom hij zo plots en onverwachts het vrijgezellenleven had opgegeven? Dat het van moeten was, had Leo gezegd…

Hij bestelde nog een Wortegemsen – ik had er ondertussen ook een voor mijn rekening genomen.

- Palmyrke, zei Leo, heeft een pensioen van rond de tweeduizend euro in de maand. Ík moet rondkomen met amper iets meer dan vijfhonderd. Als zelfstandige heb ik niet slecht verdiend, maar ik heb altijd alles eerlijk aangegeven aan de fiscus. De helft van mijn netto-inkomen heb ik aan de staat afgestaan als directe belasting. Van de overblijvende helft heeft de staat een eerste derde binnengerijfd als sociale bijdrage om kinderbijslagen uit te betalen en ziekte- en werkloosheidsvergoedingen en pensioenen: grote pensioenen zoals dat van Palmyrke en kleintjes zoals dat van mij. Een tweede derde ging naar  geestrijke drank, sigaren en brandstof voor mijn Buicks en mijn Cadillacs: vijfenzestig procent daarvan - BTW, accijnzen en taks - voor de staat! Wat er overbleef was voor de levensnoodzakelijke dingen. En ik heb er een huis aan overgehouden, weliswaar met eigen handen gebouwd. Ik had zelfs nog wat centen gespaard voor de oude dag, maar toen de rente op het spaargeld een dieptepunt bereikte, heb ik er aandelen mee gekocht van Lernout&Hauspie en Eurotunnel. Op aanraden van mensen die gespecialiseerd zijn in de materie en die nu haarfijn kunnen uitleggen waarom het fout gegaan is bij Lernout&Hauspie en bij Eurotunnel en waarom ik dientengevolge mijn centen kwijt ben. Een fortuin heb ik afgestaan aan de staat. En wat heb ik in de plaats gekregen? Geen kinderbijslag, geen vervangingsinkomen, geen terugbetaling van ziektekosten. Enkel dat miezerig pensioentje, waar ik met moeite een huishuur van zou kunnen betalen, gesteld dat ik mijn eigen huis niet had. Begrijpt ge dat ik dat huis node zou verkopen, het huis dat ik met eigen handen gebouwd heb? En begrijpt ge nu ook waarom ik daarnet zei dat het “van moeten” was? Met het groot pensioen van Palmyrke zal het comfortabel leven zijn.

Ik had goed geluisterd. Anders zou ik alles toch niet zo haarfijn kunnen navertellen? Het was mijn beurt om een Wortegemsen te bestellen.

- Is er liefde mee gemoeid? vroeg ik.

- Om eerlijk te zijn: van mijn kant niet. Van Palmyrkes kant wel. Voor de seks denk ik. Maar mij gaat dat niet goed meer af. Het komt wel in orde, zegt Palmyrke. Met Viagra. Ik denk dat ze mij Viagra zal geven als kerstcadeau. Ik zou liever hebben dat ze het niet doet. Ze heeft een beetje een lijfgeur.

Leo staarde wat voor zich uit. Er kwam toen een valse tinteling in zijn ogen:

- Als ze nog minstens een jaar leeft, zal ik haar pensioen verder trekken, mijn leven lang, en dan ben ik op mijn gemak. De staat zorgt goed voor zijn mensen.

- Wie zegt dat zij ú niet overleeft?

- Ze is ziek, zei Leo, en de valse tinteling in zijn ogen was nu nog meer uitgesproken.

Hij dronk zijn laatste Wortegemsen in één teug leeg.

- Weet ge, zei hij, dat ik bij de laatste verkiezingen blanco gestemd heb. Dat zou iedereen moeten doen die in een privé bedrijf werkzaam is. Men zou wel gek moeten zijn om te stemmen voor lieden die de gelden herverdelen zonder dat men daar zelf kan van genieten!

- En de PDG’s dan? zei ik.

- De PDG’s niet te na gesproken. Omdat zij zélf hun inkomen bepalen door het geld af te nemen van de werknemers en de aandeelhouders, ten voordele van de groep die zij vertegenwoordigen.

Ik begon Leo’s redenering een beetje moeilijk te vinden. Hij kon het zo goed uitleggen: hoe was het dan allemaal zover kunnen komen met hem?

- Palmyrke zal het nog wel een jaar volhouden, zei hij. Ja zeker, de staat zorgt niet alleen goed voor zijn mensen maar ook voor wie ze na hun dood achterlaten. Jammer van haar slechte adem. Dat komt waarschijnlijk door haar ziekte…

23-12-2007 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

De man die ik op 29 november ontmoet heb, is de pionier van het beeldverhaal in Vlaanderen en tegelijkertijd één van onze grootste Vlaamse kunstenaars: Leo Debudt, alias Buth. Ter gelegenheid van de opening van de tentoonstelling over zijn werk in de kunsthal van de Sint-Pietersabdij in Gent. De grootmeester zelf, die op 19 februari negenentachtig wordt, was er aanwezig, met zijn lieve echtgenote en familie. In 1999 heb ik Buth bezocht in zijn woning aan de Baudeloostraat. Het was meteen mijn eerste kennismaking met de man die mijn jeugd – en die van honderdduizenden – verblijd heeft. Mijn hart heeft op 29 november een ongewoon vreugdesprongetje gemaakt: de grote kleine man blijkt mij nog steeds te kennen en zich nog goed mijn bezoek van 1999 te herinneren.  Er waren toespraken door allerhande personaliteiten in de grote Sint-Pieterskerk, die voor de gelegenheid bomvol zat. De gevoelens van dankbaarheid en bewondering die Zaki tot uiting bracht in zijn toespraak, waren ook míjn gevoelens. De prachtige tentoonstelling zelf – die loopt tot en met 17 februari – geeft een schitterend beeld van de ongelooflijke hoeveelheid werk die Buth tijdens zijn lange loopbaan heeft geleverd.

In het boek “50 jaar Gravensteenfeesten” heb ik een pagina gewijd aan Leo Debudt:

50 jaar Gravensteenfeesten met Buth.

De illustratie op de omslag van dit boek is van de hand van Leo Debudt, alias Buth, één van de belangrijkste grafische kunstenaars van Vlaanderen en alleszins die met het grootste studentenminnend hart. Deze minzame man, pionier van het Vlaamse beeldverhaal, woont nu, met zijn allercharmantste echtgenote, aan de Baudeloostraat te Gent, op een boogscheut van het Gravensteen.

De vader van Leo was de bekende kunstschilder Victor Debudt. Tijdens de eerste wereldoorlog vluchtte deze naar Nederland. Hij vestigde zich in Den Haag en het was daar dat Leopold (Leo) Debudt geboren werd op 19 februari 1919. De jonge Leo begon geneeskunde te studeren doch al snel schakelde hij over op de Academie (Gent, afdeling schilderkunst), waar hij primus perpetuus was. In 1938 kreeg hij de Koninklijke medaille voor tekenen en een jaar later viel hem de vijfjaarlijkse prijs voor tekenkunst te beurt. Hij ging in de leer bij de grote expressionistische schilder Frits Van den Berghe, die toen reeds ingesteld was op het beeldverhaal en zelf strips tekende, o.a. in het dagblad Vooruit. Na het overlijden van Van den Berghe, in 1939, zette Debudt zijn werk in Vooruit verder en dat was meteen de start van een grote carrière.

Algauw leverde Debudt allerlei grafische werken: cartoons, covers, illustraties, beeldverhalen. tijdens de bezettingsjaren tekende hij diverse strips (o.a. Flip en Flop, Mijnheer Dinges) voor verscheidene dag- en weekbladen. Na de bevrijding tekende hij met de naam Buth. Thomas Pips, Buths bekendste stripfiguur, zag het levenslicht in 1946. Tot in de jaren ’80 zouden de Thomas Pips-verhalen verschijnen in het dagblad Het Volk en de wekelijkse kinderbijlage ’t Kapoentje. In de jaren ’60 illustreerde hij Zonneland met strips aan de lopende band. Zeer bekend ook zijn zijn biografische verhalen (o.a. het leven van Bernadette Soubirous) en de uitgebreide cartoonreeks over de Ronde van Frankrijk die tot een jaarlijkse serie is uitgegroeid. hij toonde zich een meester in het tekenen van figuren: zijn 3 Gentse typen” zijn zeer kunstzinnig. Een aantal seniores seniorum is overigens de eer te beurt gevallen door Buth getekend te worden.

Hij tekende lassieke epische verhalen zoals Reinaert de Vos, Uilenspiegel, Baron von Munchhausen. Het verhaal van de Gravensteenslag op 16 november 1949, de grootste studentengrap aller tijden, zou eveneens een machtig beeldepos geworden zijn. Buth begon aan dit stripverhaal in het begin van de jaren tachtig doch door omstandigheden (zijn contract met Het Volk werd verbroken) bleef het bij twee platen (hooguit een twintigtal tekeningen) die nooit gepubliceerd werden. De originele tekeningen met bijhorende teksten, die vrijwel nooit iemand te zien heeft gekregen, heeft Buth tot op heden zorgvuldig bewaard en ze ons ter beschikking gesteld voor het boek en de tentoonstelling in het kader van “50 jaar Gravensteenfeesten”. Hetzelfde geldt voor de tekening (71x63cm), vol actie en ironie, de Uilenspiegeliaanse studentikoziteit te voeten uit, in beeld gebracht door een kunstenaar op het hoogtepunt van zijn kunnen. Die tekening siert de omslag van het lustrumboek “50 jaar Gravensteenfeesten”.

10-12-2007 om 15:45 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Dit is een fragment van de tekening (71x63cm) van de bezetting van het Gravensteen, getekend in 1949 en mij door de grootmeester en pionier van het Vlaamse beeldverhaal persoonlijk geschonken in 1999. Mijn dierbaarste kunstwerk! Er zitten niet minder dan 25 muisjes in verborgen! De tekening siert de omslag van het boek “50 jaar Gravensteenfeesten” (cf. mijn blog d.d. 11.11.2005).


< klik op de afbeelding om te vergroten

10-12-2007 om 14:27 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Op 28 november heb ik dus het genoegen gehad een bekende Gentenaar – een BG – te ontmoeten, die ik in jaren niet gezien had. Door een speling van het lot heb ik één dag later een andere BG weergezien, een die net als de eerste weldra negenentachtig wordt, maar ongetwijfeld nog een trapje hoger staat op “de lijst van de grootste Gentenaars aller tijden”. Wie dat wel mag zijn?

Ik laat u, geduldige lezer, nog enkele dagen op uw honger zitten. Er zijn immers ernstiger dingen aan de hand in dit land. Op 19 september laatstleden  – u zal het zich niet meer herinneren – heb ik, speciaal voor u, een voorstel neergeschreven om het land uit de impasse te helpen. In de hoop dat u er zou op gereageerd hebben. Hebt u enig idee hoeveel reacties ik ontvangen heb? Eén! Welgeteld één! En verder… geen hond! Ook de politieke leiders niet. Yves Leterme niet! Bart Somers niet! Bart Dewever niet! Inge Vervotte niet! Freya Piryns niet! Carl Decaluwé niet! Veerle Nachtegaele niet! En Herman Decroo, dokter Le Compte en Eddy Wally? En zelfs zuster Monica niet, voor wie ik nochtans zó mijn best gedaan heb toen in Gent de burgemeestersjerp op het spel stond! Zal ik het er maar op houden dat “ondank ’s werelds loon is”? Eén slechts heeft er gereageerd: die goeie ouwe trouwe Gerard.

Ik zal wel gek gek zijn om mij nog verder uit te sloven, als ik tóch geen respons krijg? Voor Gerard? Ach kom! Ik weet heus wel dat Onze-Lieve-Heer Sodom en Gomorrha zou gespaard hebben van de ondergang, indien er zelfs maar één rechtvaardige zou geweest zijn in die steden… Maar het toeval wil dat ik Gerard geregeld ontmoet in de kantine van Loopclub Grijsloke. Ik zal hém in ’t vervolg mijn mening verkondigen langs orale weg en onder vier ogen. Daarvoor heb ik dus voortaan het world wide web niet meer nodig.

Een beetje leedvermaak zij mij nu toch wel gegund. Zeg nu zelf: gaat het goed met België? Aan mij hoeft u, trouwe maar ondankbare lezer, alvast geen advies  meer te vragen over de wijze waarop het verder moet met dit dierbaar vaderland. Eigen schuld, dikke bult!...

03-12-2007 om 21:12 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Nostalgie troef deze week. Laat ik het vandaag enkel hebben over eergisteren 28 november. Professor Laurent Vandendriessche kwam zijn levensverhaal doen in Het Pand, Onderbergen 1 Gent. Wellicht is hij niet de allergrootste prof geweest bij wie ik “onderwijs genoten heb” – hij had wat dat betreft immers op te boksen tegen Corneel Heymans, Nobelprijswinnaar, en tegen de wereldberoemde oogarts François – maar dan toch zeker één van de grootsten. Groot in daden, zeker niet in gestalte. Het feit dat hij niet van hoge afkomst was én communist heeft Laurent Vandendriessche niet belet het tot professor te brengen aan de Gentse universiteit en zelfs tot rector aan de universiteit Antwerpen (UIA). Zijn vak was de fysiologische scheikunde ofte biochemie. Hij ligt aan de basis van de oprichting van een medische faculteit in Antwerpen en in de Ruandese hoofdstad Kigali. Hij had banden met Amerikaanse en Chinese universiteiten…

Op zijn negenentachtigste is professor Vandendriessche een gezapige bejaarde man: goedlachs, een buikje, nog immer dat eeuwige vlinderdasje van achtenveertig jaar geleden, maar niet meer… dat rosse haar. Het haar ís er nog wel, maar het is geelgrijs van kleur geworden. Onder de studenten was hij enkel gekend onder zijn bijnaam “de Rosten”. Bijna een halve eeuw geleden bracht de Rosten mij één van de heuglijkste tijdingen uit mijn leven. Ik heb niet kunnen nalaten het verhaal van die “heuglijke tijding” te doen in mijn boek “O jerum jerum jerum…” (zie 4 juni 2007). Ik weet wel dat u na het lezen van die passage over de Rosten zult vragen: zijt gij niet beschaamd, u te verheugen in het lijden en de dood van één van uw leermeesters? En ik antwoord u: probeer u in mijn plaats te stellen, na het lezen van het nu volgend verhaal...

Gigi, de Rosten en Marcel Marchau.

Fysiologie is de leer van de levensverschijnselen* van levende wezens, zoals de dikke van Dale ons leert. Een volslagen leek zou het kunnen verwarren met filosofie, fytologie, filologie en dies meer. Er zijn tientallen vakken waarvan de naam begint met "fi". De menselijke fysiologie werd ons, in het tweede en het derde jaar,  aangeleerd door professor Jean Jacques Vandevelde. De initialen van professor Vandevelde klonken - op zijn Frans - als "gigi" en Gigi was dan ook de naam waaronder alle studenten hem kenden. Een grote, corpulente, nogal goedmoedige man van rond de zestig, grijzend en kalend. De finishing touch was een bril met dikke glazen en een grote donkere montuur op zijn rond aangezicht. Het gaf hem iets geleerds en tegelijkertijd iets komisch. Niemand van zijn studenten beschouwde Gigi als een hoogvlieger en ook de andere professoren leken zijn intellectuele capaciteiten niet erg hoog in te schatten. Naar verluidt was hij al prof van op zéér jonge leeftijd, van toen hij nog lang geen dertig was. Maar er werd ook gezegd dat hij per ongeluk professor geworden was, dat zijn benoeming een vergissing was.

Gigi werd niet echt au sérieux genomen en dat was jammer voor het vak fysiologie, dat toch zonder meer een hoofdvak was. Wat een contrast met de briljante docent die professor Fautrez was en die de studenten met zijn lessen in anatomie - in wezen toch een droge materie - oneindig veel meer kon boeien dan Gigi met zijn fysiologie. Dat het vak nochtans niet mocht onderschat worden moge blijken uit het groot aantal uren les die Gigi waren toebedeeld. Zeker in het derde jaar: drie tot vier keer in de week een dubbele les van twee keer vijftig minuten. En dan nog telkens om acht uur 's morgens. Dat betekende opstaan om half acht als je een half uur uittrok om je aan te kleden - wassen, scheren en ontbijt konden desnoods overgeslagen worden - en naar de les te gaan. Het auditorium was in de Apotheekstraat en vooral in het derde jaar, toen ik op kot was in de Afsneelaan, was dat een heel eind. Als je wat laat kwam had je soms niet eens een zitplaats, want er waren niet meer dan honderd plaatsen voor zo'n honderdvijftig studenten. In het begin van 't academisch jaar zat het er wel eens bomvol en moesten er een stuk of twintig blijven rechtstaan. Maar algauw waren er die zich "opofferden" en de lessen brosten. En toen het jaar halverwege was zat het auditorium nog amper halfvol…

Fysiologie is op zichzelf een interessant en boeiend vak. De lessen van Gigi waren het evenwel niet. Gigi had bitter weinig didactische capaciteiten. Hij liet ook een beetje met zich sollen. 't Was één van de zeldzame keren dat ik zijn lessen heb bijgewoond: men had één van zijn dia's vervangen door de blote borsten van Jane Mansfield. Het plaatje had een weergave moeten zijn van de werking van de borstkas. Een andere keer kwamen Karel Ringoet en ik het leslokaal binnen, respectievelijk als Zwarte Piet en Sinterklaas. Gigi vond het wel leuk. Of misschien deed hij maar alsof? We hebben hem warempel zover gekregen dat hij op de knieën ging zitten voor de goede Sint.

Het meeste wat ik over Gigi weet, heb ik van horen zeggen. Ik heb in die twee jaar immers geen twintig van zijn lessen bijgewoond, misschien maar tien. Als je jong bent heb je veel slaap nodig: Gigi had het ons zelf geleerd… En als je maar zelden vóór twee en vaak zelfs niet vóór vier uur in bed geraakt, is opstaan om half acht vroeg, té vroeg, onverantwoord vroeg. Te weinig slaap kan immers de gezondheid schaden. En wat doe je dan? Een gedrukte cursus bestond er niet…

Ik stelde al mijn hoop op Marcel Marchau, een flink uit de kluiten gewassen medestudent van een meter negentig, met een weelderig krullende haardos die naar het hoogblonde neigde en een ruw en ietwat pokdalig gezicht. Marcel behoorde tot het groepje studenten die alle dagen trouw de lessen bijwoonden en de rest van hun tijd besteedden aan eten, slapen en studeren. Dat waren de modelstudenten, die zich gedroegen zoals iedere rechtgeaarde ouder dat van zijn kinderen verlangt. Ikzelf behoorde tot de tegenovergestelde groep: het hele jaar uitgaan, feestvieren, lessen brossen en op 't einde van 't jaar in ijltempo studeren en de leerstof toch nog in 't kopke krijgen op amper twee maanden tijd, waar de anderen een heel jaar over deden. De "ernstige" groep keek ongetwijfeld met enige minachting neer op de "losbandige" groep. Zij vonden ons opportunisten die met onvoldoende kennis door de brede mazen van het examennet wisten te glippen. Met lede ogen zagen ze hoe de meesten van ons telkenjare slaagden in 't examen en regelrecht op het diploma afstevenden. Of verbeeld ik mij dat alleen maar? Zeker is dat de losbandigen zelf - ik noem ze liever " de studentikozen" - smalend spraken over de "blokbeesten", van wie wij beweerden dat zij de smaak van het bier niet kenden. We waren er overigens heilig van overtuigd dat als wíj het hele jaar zouden blokken, wij veel betere resultaten zouden behalen dan zíj…

Maar keren we terug tot Marcel Marchau. Ik wist dat hij trouw alle lessen van Gigi had gevolgd, dat hij alles had neergepend en, wat niet onbelangrijk was, dat hij een goed leesbaar handschrift had. De laatste twee weken had ik mij bijzonder vriendelijk opgesteld tegenover Marcel en toen de lessen fysiologie ten einde liepen kwam ik met de vraag naar hem toe: of ik misschien zijn notities mocht lenen voor een paar dagen?

's Anderendaags bracht Marcel zijn notities mee: drie dikke ringmappen vol! Enkel maar voor een paar dagen, zei Marcel. Die drie dikke mappen! En het fotocopieerapparaat moest nog uitgevonden worden. Een hele week dag en nacht werken zou amper volstaan hebben om alles over te pennen. Ik nam de drie mappen mee… en toen moet ik een van de meest afschuwelijke black-outs van mijn leven gehad hebben. Het is namelijk een feit dat ik die avond op mijn kot arriveerde zonder de geschreven cursus van Marchau. Waar had ik de drie mappen achtergelaten? In de Casbah? In de Tivoli? Bij Njora? Was ik die namiddag naar de Savoy geweest, naar de film met Noël Roquevert en Darry Cowl? Of was dat de dag ervoor? In den Amber was ik niet geweest. In de Brug ook niet. Of toch? In paniek zocht ik de hele stad af. Ik zocht in cafés en winkels. Ik zocht zelfs in panden waar ik zelden of nooit een voet binnenzette. Ik vroeg aan eenieder die ik ontmoette of ze "om de liefde Gods" geen drie dikke ringmappen gezien hadden.

Het was allemaal tevergeefs. Stilaan drong het tot mij door dat de mappen onherroepelijk verloren waren. Het angstzweet brak mij uit. Wat had de toekomst voor mij nog in petto? Was er überhaupt nog een toekomst voor mij? Marchau zou mij vermoorden als ik hem ging vertellen dat ik alles wat hij een jaar lang zorgvuldig genoteerd had, gewoonweg had verloren. Kon ik dan maar niet beter zelf een eind maken aan mijn leven? Ik kon er alvast niet van slapen. En als ik dan toch even voor een korte wijle indommelde, kwam Marchau die slaap deerlijk verstoren: ik een droom voelde ik zijn sterke vuisten als mokers op mijn hoofd beuken…

Tegen 't einde van de week gaf Marchau te kennen dat hij zijn cursus terug wilde krijgen. Ik vroeg nog uitstel tot na het weekend. En na 't weekend - 't was na de les van "de Rosten" - vroeg ik nóg een paar dagen uitstel. De Rosten, dat was professor Vandendriessche. Zijn bijnaam had hij te danken aan de kleur van zijn haar. De Rosten doceerde biochemie, een moeilijk vak. Hij was uit ander hout gesneden dan Gigi. Klein van gestalte en  minder aristocratisch. Maar een man met veel meer autoriteit en die zijn vak ook veel beter beheerste. Hij droeg te allen tijde een vlinderdasje en hij reed met een deux-chevauxtje waar tegen de voorruit een flessenopener* bengelde. Jaren later is hij rector geworden aan de universiteit van Antwerpen.

Nog twee dagen en dan wilde Marchau zijn drie mappen terug hebben of… Hij tikte drie keer onheilspellend met zijn gebalde vuist tegen zijn onderkin. Die vuist was bestemd om op míjn onderkin terecht te komen…

De lessen van de Rosten mochten niet gebrost worden. Het was immers een vrij ingewikkelde materie, die niet zo goed in leerboeken terug te vinden was, en net zo min als van fysiologie bestond er een gedrukte cursus van biochemie. De dag dat mijn ultimatum verstreek kwam ik opzettelijk een paar minuten te laat in de les. Ik nam plaats op de achterste bankenrij*, zo dicht mogelijk bij de uitgang. Marchau die zoals steeds vooraan zat, keerde zich tijdens de les een paar keer om. Verscholen achter de brede rug van Ivan Coessens ontsnapte ik aan zijn speurende en dreigende blik. Maar dat spelletje kon niet blijven duren. Ik zou als een rat in de val komen te zitten, Marcel Marchau zou mij een ongeluk aandoen en ik zou nog niet eens op een beetje begrip kunnen rekenen, bij niemand!.. Ik was één en al ellende. De nood was hoog, zéér hoog.

Maar, als de nood het hoogst is, is de redding nabij! En waarachtig, tegen 't einde van de les kwam er plots een straaltje hoop. De Rosten had, vóór het afsluiten van zijn les, nog een droevige mededeling: professor Vandevelde was ziek, ernstig ziek. Denk nu maar niet dat ik mij daar niet diep over schaam, maar het ís niet anders: die woorden van de Rosten klonken als muziek in mijn oren. Het leek wel als een geschenk uit de hemel: Gigi zou spoedig doodgaan en dan had zijn cursus geen enkel belang meer. De een zijn dood is de ander zijn brood, zegt het spreekwoord. Voor mij zou Gigi's dood de redding betekenen uit een uitzichtloze situatie.

Twee dagen later hoorden we de honden in het laboratorium van Gigi janken en de Rosten maakte er ons op attent dat het een slecht voorteken was. Ik voelde, en de anderen zullen het ook wel gevoeld hebben, dat het met Gigi op zijn einde liep. Nog diezelfde dag overleed professor J.J. Vandevelde. De Rosten zou het examen van fysiologie afnemen. Hij gaf ons de titel van een boekje dat we dienden te kopen, een dun boekje van nog geen honderd bladzijden, en daarover zou hij ons ondervragen. Over de cursus van Gigi werd geen woord meer gerept.

Zes of zeven weken waren verstreken en Marcel Marchau had, net als ikzelf trouwens, met succes het examen fysiologie afgelegd. Toen heb ik het aangedurfd hem de waarheid te vertellen: dat ik de cursus verloren had. Hij antwoordde kortaf dat hij zoiets al vermoed had. En uit wat hij er nog aan toevoegde meen ik begrepen te hebben dat als Gigi niet gestorven was, ze niet Gigi maar mij hadden moeten begraven…

Vrienden zijn Marcel Marchau en ik tijdens onze verdere studiejaren nooit geweest. Marcel was tóch al mijn type niet, net zo min als ík zíjn type was natuurlijk. Na 't afstuderen hebben onze wegen elkander nog één keer vluchtig gekruist. 't Was in 't begin van de tachtiger jaren. Ik had de marathon Kortrijk-Brugge gelopen, in een verzengende hitte. Na de aankomst had ik verzorging nodig. De arts die mij bijstond was niemand minder dan Marcel Marchau, neuroloog aan het Sint-Janshospitaal in Brugge. Ik vroeg hem of hij mij nog kende. Of hij het zich nog herinnerde van die cursus van Gigi. Het beroerde hem blijkbaar niet. Wist hij het allemaal niet meer? Of was hij nog steeds kwaad op mij? Ik zou het hem niet eens kwalijk kunnen nemen…

30-11-2007 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Beste Jack,

Zoals ge ziet: ik kan het niet! Het verhaal van Jozef uit de Gekko wordt in ’t midden zo onsmakelijk dat ik overgeschakeld heb naar een andere taal. Het lijkt wel Turks, maar het is gewoon Nederlands… in geheimschrift. Voor een crack als Jack Vanlichtervelde mag dit geen onoverkomelijke hinderpaal zijn. Een halve eeuw geleden waren we toch allebei keien in het hanteren van allerlei boeventaaltjes! De p-taal, bijvoorbeeld, om er maar één te noemen. Mocht ge desalniettemin toch moeilijkheden ondervinden bij het ontcijferen van dat stukje, dan wil ik het, ten uitzonderlijken titel, wel weer omzetten in gewoon Nederlands en het dan opsturen met de brievenpost. Al kan ik mij niet voorstellen dat een taalvaardig iemand, die vlot zes talen spreekt en nu zelfs intensief bezig is met Russisch – dat ge het doet voor de mooie ogen van de lerares, zoals kwatongen beweren, daar geloof ik niets van – zou struikelen over een beetje bargoens.

Waarom eigenlijk dat geheimschrift, zult ge u misschien afvragen. Áfvragen, want vrágen zult ge het niet: daarvoor zijt gij veel te bescheiden. Omdat mijn kleinkinderen dit nooit zullen kunnen ontcijferen, althans de komende paar jaar niet. Ik zou niet willen dat ze mij gaan zien als een vies oud mannetje. Ach, misschien beeld ik mij maar wat in. Worden zij niet reeds van in ’t eerste middelbaar verondersteld onze beste auteurs te lezen, zijnde Brusselmans en Verhulst? Maar toch…

Het zal dus niet lukken, Jack. Mij zult ge dus niet zien op de boekenbeurs als winnaar van één of andere literaire prijs. In de allereerste plaats omdat ik het niet kán, natuurlijk. Alhoewel: daar moet gíj nog over oordelen. In de tweede plaats: omdat ik het niet durf. Zoals blijkt… En tenslotte: ik zou het geen héél boek kunnen volhouden, dat  rauwe naturalisme. Ik wordt er zo moe van.

Voor ge aan ’t ontcijferen slaat, dierbare vriend, weet dan dat het “scatologie” is. Vermits ge de helaasheid in hoge mate geapprecieerd hebt, zou het kunnen – maar écht hopen doe ik het niet – dat ge mijn verhaaltje over Joseph uit de Gekko nog vindt meevallen. Maar wat ge er ook van vindt: ik ga er niet mee door! Beschouw deze “uitschuiver” als een poging van iemand die geboren is in de dagen van de Blitzkrieg, om op zijn zevenenzestigste op te klimmen op de ladder van de literaire roem. En die er op de onderste sport al is afgevallen. Van pure ouderwetse schaamte…

Erato, Euterpe, Klio, Melpomene, Polyhymnia, Terpsichore, Thaleia, Urania en vooral gij, Kalliope, muze van de edele dichtkunst, vergeef het mij…

Tot ziens, mijn beste Jack, in Kortrijk of in Grobbendonk, en doe de groeten aan Bea.

Kris

29-11-2007 om 11:16 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Joseph uit de Gekko.

Als u mij zou vragen, lieve lezer, of ik ooit iemand ontmoet heb met meer gentleman-voorkomen dan Joseph uit de Gekko, dan zou ik zonder aarzelen “neen” antwoorden. Ik kan me zelfs niet voorstellen dat er ooit, waar ook ter wereld, één heeft bestaan. Knappe dertiger, slank en atletisch tegelijk, altijd netjes in het pak, witte das op een donker hemd, een portefeuille die uitpuilde van de bankbriefjes en altijd een Porsche, nu eens een rode, dan weer een zwarte, en heel soms een witte. Hij runde een bar met meisjes – de Gekko – en iedere donderdagavond ging hij op stap naar de beruchte cafés in de stationsbuurt, met een paar studenten. Niet de eerste de beste studenten – geen schachten bijvoorbeeld – maar jongens die al wat van de wereld afwisten en toch nog veel hadden bij te leren. Die dronken dan de hele avond – en nacht – op zijn kosten. De duurste dranken het eerst.

Ik ben enkele keren met Joseph op stap geweest, samen met Api. Er waren een paar constanten in die uitstappen met Joseph. Ten eerste zaten er in alle cafés waar Joseph met ons heenging vieze dronken wijven van minstens middelbare leeftijd. En ten tweede liep het altijd uit op een vechtpartij, waar wíj weliswaar nooit bij betrokken raakten. Rond middernacht, of een paar uur later, ging het jasje van Joseph uit, én de zijden das. Beide kledingstukken vertrouwde hij aan ons toe. Wij hingen ze zorgvuldig over de leuning van een stoel. Dan maakte hij de drie of vier bovenste knoopjes van zijn hemd los, stroopte de mouwen op en ging een robbertje vechten met één van de cafébezoekers met wie hij het aan de stok had gekregen. Een reden om te vechten vond Joseph telkens weer. Vechten was zijn lust en zijn leven. Het gevecht ging meestal buiten door en altijd was Joseph de winnaar. En ten derde, waar het ook altijd op uitliep, was dat Joseph, in de vroege uurtjes, vooraleer huiswaarts te keren, zijn Porsche verkocht, of in pand gaf, om zijn schulden te kunnen betalen. De week daarop had hij dan altijd wel een nieuwe Porsche…

De laatste keer dat ik met Joseph en Api op stap ben geweest – we hadden nochtans veel gedronken – herinner ik mij nog wonderwel. Joseph was weer op de vuist gegaan, op een achterkoertje van ’t café, naar ik vermoed. Hij had zijn jasje en zijn das weer eens aan ons toevertrouwd, aan Api en aan mij dus. Naast ons kwamen twee dikke dronken wijven zitten, met karmijnrood geverfde lippen en tetten als pompoenen. Ze vroegen of we studenten waren en of we voor dokter studeerden. Ze kenden Josephs voorkeur voor studenten geneeskunde en als tweede doctoraatsstudenten behoorden wij tot diegenen door wie hij zich het liefst liet vergezellen. Toen we daarop, naar waarheid “ja” antwoordden, çfliottim ci dikirohg jam vimim im bilnodç ci kîm umtilvluig tluikim jettim wi nidîm îm omgohg om jam jiri sjelsadiloiwomgir, up emtilç kicikt, jam aodwimtoki kiçresjdçtirim. Jod cek il boiç aod im jid cdumg. Mâl boç. Nâl tem mâl boç, cuerç og môod boç jiv widim cdomgim. Ted welim ma êmç isjd “aodwimtoki kiçresjdçtirim”. Voh bluawim, jettim wi kirîlt, vibomtim ti kiçresjdçtirim cosj jôptcegirohg wem vommim. Wirma, voh tici dwê ced il ôg vijôlrohg wed bem vaodim. “Barbe’ç” jettim wi jid gammim muonim, unted jid êm çsjortilesjdok wôlt oç, ted êm vêdhi ti aodkiçdligdjiot râd âmbuorim bem, im ôg êm vêdhi ti epgêl bôl jidkêm bôl umci ukim kiïderêlt wilt. Og vim cêl cigil moid cu esjdilrohg, viçdi ricil, ted og ti wôltim “flaon” up “fliad” up “gad” up “prenuiç” moid cua gimmim - im cu gim og muk wir bohpdok çymumoinim! -, nâl toi wôltim bomt og bêr di midhiç im nêl kiçsjogd dil veçsjlohbomk bem oidç griomç, oidç roipç, oidç wumtilvâlç, oidç nyçdiloiaç, oidç ufwomtimtç. Wi juatim jid taç voh “aodwimtoki kiçresjdçtirim”. Ci çdligim il nid jam jemtim ubil im tawtim toi jemtim tem umtil umci miaç. Im up wi ti kial riggil bumtim? Wi joirtim umç çdilg im wi titim umç viçd un umci epgêl moid di dumim. Wi welim onnilç ti wilirt âm ‘d bilgimmim im tâl nuiçd rêlkirt bôl vidârt wultim.

- Ki cohd dusj vohme tugdil, cio ti imi, im taç jivd ki or êm im emtil kicoim. Elriddi, râd êmç aw ked coim.

Elriddi, ti togçdi bem ti dwê komk kiworrok uf jâl gmoiïm coddim im ci fliçimdêlti umç jâl onnimç klôd osjdilwilg. Ci dlug nid vioti jemtim jâl lêd ufim. Il faorti êm kicwir aot, ted qae grial im klôddi gum witohbilim nid êm griomi tlaobimdluç.

- ‘d Oç çfêm, cio ti êlçdi. Cu jivd ki ‘d cigil muk môud kicoim?

Cu jettim wi ‘d omtiltât muk môud kicoim...

- Im erç ki t’il uf çrâd, cio ci, râd ci erdoht êm çsjêd. Im nid ti lak bem ti jemt kep ci êm pilni fridç uf ti tlaobimdluç.

Il gwen kêm çsjêd.

- Wed glohkim wi ma? cio ti êlçdi wêl.  Ted oç ma ti êlçdi gêl ted ci kêm csjêd râd erç ki t’il uf çrâd.

Nidêm kep ci il êm muk bêr jeltili gref uf.  Im wêl gwen il kêm çsjêd. Wi cekim dwê cdlêfhiç vruit remkcân remkç ti vommimgemd bem Elriddiç vorrim mâl vimitim çohfirim. Im duim gwen ci dusj, ti çsjed! Êm vreppimti ulgâmwomt toi ti tlaobimdluç imgiri simdonidilç têt ufcwoifim im ubiler vruitçfiddildhiç om ‘d lumt caoti, ‘d nêçd muk uf Huçifjç voddi teç toi wi midhiç ubil ti çduirriamomk jettim kijemkim.

’t Was geen tien seconden later dat Joseph uit de coulissen kwam. Zijn haar in de war, een paar schrammetjes aan de kin en in het gezicht een lichte paarse verkleuring ter hoogte van één van de jukbeenderen. Zijn triomfantelijke blik liet evenwel vermoeden dat zijn tegenstander er véél erger aan toe was. Toen Joseph zag hoe het met zijn dure zijden das gesteld was en getuigen hem de ware toedracht van zaken hadden uiteen gedaan, greep hij Arlette bij de strot en gaf haar zo’n dreun op haar smoel, dat we het neusbeen hoorden kraken. Even later zeikte het bloed er aan beide kanten in stralen uit.

Joseph verkocht zijn auto en zonder verder aandacht te schenken aan de bloedende en half bewusteloze Arlette, trok hij zijn jasje aan, stak zijn bespatte das in zijn broekzak en verliet het café. De vriendin van Arlette belde een ambulance op… en de politie. Wij trokken zwijgend naar ons kot. Waggelend.

26-11-2007 om 16:35 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

En dit is dan de foto waarvan sprake in mijn brief van 18 november aan de preses van moeder Laetitia.

19-11-2007 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Freddy Strumane is er weer. Vijfenveertig jaar geleden was hij aanwezig bij de verkiezing van Miss Laetitia 1962-63. Een fotoreportage uit de oude doos...

18-11-2007 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Beste Liesbeth,

Ons gesprek tijdens de Gravensteenfeesten was kort maar, voor mij althans, onvergetelijk… Het doét wat, geloof mij, aan een oud studentenhart! Een knappe por te ontmoeten die lid is van moeder Laetitia en daarenboven… praeses! Ik stam nog uit de tijd dat er vrijwel geen porren waren in de clubs. In vele clubs waren ze zelfs absoluut niet welkom! In onze club, Laetitia, heb ik maar twee porren gekend: Sabine en Roberte. Ze waren respectievelijk het lief van propraeses Gilbert Strumane en diens broer Marcel. En dat brengt mij naadloos tot de grootste verrassing die mij op 14 november te wachten stond: het weerzien (na 43 jaar!) met de legendarische Freddy Strumane van de Zandloper. Freddy heeft mij opgevolgd als senior seniorum in 1964-65. Hij was een neef van het Laetitiaans broederpaar Gilbert en Marcel. Er was in die tijd een speciale band tussen Laetitia en de Zandloper. In 1965 is Freddy vertrokken, beroepshalve, naar verre landen. Pas sedert vorig jaar is hij weer in ons land. Zijn mooie golvende haardos is weg en hij heeft nu een indrukwekkende snor. Zijn stem, zijn Oostends en zijn innemende glimlach zijn gebleven. Freddy woonde vrijwel alle activiteiten van Laetitia bij. Hij was jurylid bij de miss Laetitia-verkiezing in 1962-63, waarvan ik enkele foto’s uit mijn archief heb opgediept. Ik heb ze op mijn weblog geplaatst. Freddy is de man met het petje…

Freddy Strumane prijkt met foto in het boek “50 jaar Gravensteenfeesten”, op pag. 63, 69 en 73 (telkens met donkere bril) en in mijn boek “O jerum jerum jerum…” komt hij aan bod in het hoofdstuk “Lief Leentje”. Het eerste kan nog steeds verkregen worden bij het SK. Het tweede kan geleend worden in enkele openbare bibliotheken (o.a. Wortegem-Petegem, Kortrijk, Waregem, Anzegem) en is ook nog te koop (zie mijn weblog d.d. 4 juni 2007).

Nóg een aangename verrassing was Frans Verberckmoes, senior seniorum 1954-55, die er voor ’t eerst weer bij was. Met pionier Valeer Van Overwalle, Jaak Algoed (s.s. 1953-54), Mico Claeys (s.s. 1966-67) en mezelf erbij: goed voor de foto van een pleiade oudgedienden, die ik je niet wil onthouden. Vier van de zes waren aanwezig op die fameuze miss Laetitia verkiezing. Zou je ze nog herkennen, na 44 jaar?

Overigens ben ik vol lof over de Gravensteenfeesten anno 2007. Het onthaal was prima en er was weer een stoet, die naam waardig. Proficiat aan de senior seniorum Jern Vermeiren en zijn ploeg.

En nog veel succes met onze dierbare club “Moeder Laetitia” en ook in je verder leven.

Io vivat!

Kris

18-11-2007 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Beste Jack,

Als ik zou beweren dat ik een broertje dood heb aan lezen, dan zou dat ferm overdreven zijn. Dat ik geen fanatiek lezer ben is nochtans het minste wat van mij kan gezegd worden. Sommigen lezen, om de tijd te doden, gaarne een boek, een “goed” boek, met een glas wijn, een “goed” glas wijn – waarmee ze natuurlijk bedoelen “een glas goede wijn”–. Een middelmatig boek wordt nooit gelezen, een dito wijn nooit gedronken. Ík daarentegen lees eerder zelden een boek en, zoals gij zeker zult weten, beste Jack, “goede wijn” is voor mij een contradictio in terminis. Ik dood mijn tijd, en ook dát weet gij, met het schrijven van verhaaltjes over de Griekse mythologie en cursiefjes, “slechte” cursiefjes.

Herinnert ge u dat ge mij, enkele weken geleden een boek ter lezing hebt aanbevolen: “De helaasheid der dingen”, het meest gelauwerde boek van zowat de meest gelauwerde hedendaagse Vlaamse schrijver, Dimitri Verhulst? Het zal u ongetwijfeld verheugen te vernemen dat ik het boek vandaag ter hand genomen heb. Die stap heb ik gezet om twee redenen. Ten eerste omdat ik u niet wil ontgoochelen en ten tweede omdat ik mijn zoektocht naar “hét” nog steeds niet opgegeven heb. “Hét” is hetgeen ík tekort kom om “goed” te schrijven, tenminste zó goed dat het in de smaak valt van mevrouw Ann van de grote uitgeverij, wier naam ik even niet wens te vermelden, en waarover ik het breedvoerig heb gehad in een cursiefje van 30 november 2005, nu alweer bijna twee jaar geleden – wat gaat de tijd snel –. Mijn boek “O jerum, jerum, jerum…” vond die lieve Ann toen niet geschikt voor haar grote uitgeverij. Alhoewel, gíj hebt toch genoten van mijn boek? Of hebt ge dat alleen maar gezegd om mij te plezieren? Wat is het oordeel van een vriend waard? Van een tactvolle vriend… Eén van mijn lezers beweert dat het boek zó goed is dat hij niet gelooft dat Ann het écht gelezen heeft…

Het is dus tóch in een uitgeverij geraakt. Een “print-on-demand” uitgeverij. Een “print-on-demand-boek” komt niet op de boekenbeurs, komt niet in aanmerking voor een literaire prijs en komt zelfs niet in boekenwinkels te liggen. Bibliotheken zijn er niet happig naar. Ik ken maar vier bibliotheken waar ze een exemplaar van het boek hebben. In de bibliotheek van de stad waar ik woon hebben ze er drie. En dan is er nog een bibliotheek in een vrij grote stad waar ze ook wel een exemplaar willen… als ze er één gratis krijgen. Waarom er van “De helaasheid” vele duizenden exemplaren verkocht zijn en van “O jerum” amper een paar honderd, heeft met het verschil in uitgeverij temaken, had ik mezelf al wijs gemaakt. Maar na het lezen van twee hoofdstukjes Verhulst, begin ik tot het besef te komen dat Dimitri iets heeft – de onovertrefbare Herman Brusselmans heeft het ook – wat ik jammer genoeg nog niét heb, namelijk de zin voor een soort rauw realisme dat, voortgaande op de verkoopcijfers, helemaal ín lijkt te zijn. Een realisme dat we naturalisme horen te noemen en dat door iemand die mij lief is – maar wiens naam ik hier niet wens te noemen – als “vuilbekkerij” wordt gedefinieerd.

Zopas heb ik de eerste twee hoofdstukken – er zijn er twaalf – uit “De helaasheid der dingen” gelezen. Voor vandaag hou ik het bij deze twee. Sta mij toe dat ik een paar stukjes citeer uit het boek:

“Ik zal u eens tonen hoe ik tegenwoordig moet schijten!” zei André tegen Sylvie in het bijzonder, en hij hief zijn slonzige hemd omhoog en toonde haar zijn harige buik vol littekens en knobbels. Zijn darmen zaten helemaal onder de kanker, en om zich te ontlasten beschikte hij over een schijtzak, waarmee hij enige tijd terug tot zijn grote verbazing op de operatietafel was ontwaakt. Hij moest nooit meer naar toilet, alles pruttelde gewoon in die zak die daar aan zijn bierbuik bengelde. “Kijk!” En we keken. We keken hoe de stront in het zakje sijpelde. Gezapig, alsof die derrie ergens diep vanbinnen in een knijptube zat waar iemand nu zijn voet op zette. Natte, ongebonden stront met schuim erop. Alsof ze op de eerste rij zat bij de demonstratie van een wetenschappelijke proef keek mijn nicht geboeid naar de bruine drab in de schijtzak van André.”

“De geketende, machteloze en stokoude teef kreeg regelmatig bezoek van reuen die door jongere en veel aantrekkelijker teven waren afgewezen. Smerige honden waren het, sukkelaars op zich, dat moet worden toegegeven. Het waren bastaarden die zich in leven hielden met de inhoud van onze vuilniszakken, onder het schurft zaten, of mankten, en die met hun driften haast nergens heen konden dan tegen de benen van een eenzaam kind dat zo’n straathond voor een dankbaar speelkameraadje hield, en spoedig weer zou worden achtergelaten met zijn verwarde zelf en smurrie op zijn broekspijp. Blondi was te oud om zich nog te verzetten, zij staarde naar een punt in de verte terwijl de overal elders afgewezen honden haar keihard langs achter namen. Ramden…. En ondertussen zaten wij op onze stoelen, naast de stinkende Palmier, met ons gedrieën te kijken naar de miserie van een straathond die genoegen moest nemen met een tot op de draad versleten teef met een etterend gat.”

Schreef ik daarnet dat ik dat rauwe realisme niet in mij heb? Ik schreef wel degelijk “nóg niet heb”, waaruit af te leiden is dat “wat niet ís, nog kan komen”. Maar nu ik er goed over nadenk: het zou allemaal anders uitgelegd kunnen worden. Ik héb talent. Maar iemand heeft het onderdrukt. Iemand van wie ik de naam niet mag vernoemen en die bang is dat mijn lezers mij de obsceniteiten die ik in mijn jeugd gezien heb, na meer dan een halve eeuw niet zouden vergeven. “O jerum” wàs er al óver, zei die persoon. Toen, twee jaar geleden, had ik nog mijn dokterspraktijk en het kon niet anders of die zou er onder lijden. Daarom heb ik vele dingen weggelaten die ik had wíllen schrijven, zo bijvoorbeeld over die keer toen Joseph uit de Gekko ons meenam naar de bars in de Gentse stationsbuurt. Dat soort verhalen zou Ann ongetwijfeld hebben weten te appreciëren en ook bij Contact zouden ze staan springen om het te mogen uitgeven.  Dan maakte ik ongetwijfeld kans op een literaire prijs en dan móesten ze mijn boek wel lezen, in de scholen, van in ’t eerste middelbaar al. En nu ik met pensioen ben: wat houdt mij nog tegen?

Of ben ik aan ’t zweven? Ben ik in dromen verzeild? Mag ik u dan vragen, allerdierbaarste vriend, dat ge mij met met mijn beide voeten weer op de grond zet? Lees mijn eerstvolgend cursiefje over Joseph uit de Gekko en laat mij weten, “per kerende post”, dat het op geen kloten trekt.

Met zeer genegen groeten, het ga u goed,

Kris.

15-11-2007 om 09:31 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

De allerheiligendienst in de kerk van mijn geboortedorp Elsegem is niet meer zoals weleer. Dat zal ongetwijfeld niet anders zijn in de meeste andere parochies van ons Vlaanderland. Een jaar of twintig geleden zat de kerk nog barstensvol tijdens de allerheiligendienst. Een kwart van de aanwezigen woonden de dienst rechtstaand bij omdat ze geen zitplaats hadden gevonden. Dit jaar stonden er nog vrije stoelen. En de pastoor, die leidde een gelijkaardige dienst in de parochie Moregem. Wij moesten het dus zonder pastoor doen. Maar half zo feestelijk. Waar is de tijd dat Elsegem over twee pastoors beschikte, een pastoor én een onderpastoor? Nu moeten we die ene pastoor delen met andere parochies…

Omdat allerheiligendiensten lang en saai kunnen zijn, had ik dit jaar mijn misboekje meegenomen. Een onooglijk klein boekje van vóór de tweede wereldoorlog: HEMELVREUGDE – Kerkboek voor Roomsch Katholieken – geschreven door Dr S.D.Pr. - Turnhout. Naast mooie afbeeldingen over de kinderjaren van Jezus, staat er op de eerste pagina: “Kort is het aardsche lijden – Eeuwig de hemelvreugde”. Een opbeurende tekst, ter gelegenheid van één november. Komaan mensen, niet getreurd om onze overledenen. Ze zijn te benijden in hun hemelse vreugde. Om jaloers op te zijn. Je zou zó willen overstappen naar het hiernamaals. En toch… Ik heb de voorspiegeling van de hemelse vreugde altijd iets te weinig concreet gevonden. Hoe zal het daar zijn, aan de rechter hand van God de Vader? Zal het daar niet vervelend worden op den duur? Ik kan mij dat zo moeilijk voorstellen. En ‘k heb het ook altijd een beetje raar gevonden dat er geen onderscheid gemaakt wordt tussen de goeden en de zéér goeden, of ’t zou moeten zijn dat deze laatsten een beetje dichter bij god zitten. Waarbij ik mij dan weer afvraag of het daar wel zo gezellig is, zo dicht bij de allerhoogste, en of je niet beter wat verderop kan zitten. Echt stimulerend voor de christenmens om in het aardse leven grote godsdienstige daden te verrichten, lijkt dit mij allemaal niet. Vroeger, ja, toen had je de christelijke martelaren, voor wie er na dit aardse bestaan vaak nog een mooie eretitel weggelegd was, die van “heilige”, of “zalige”. De meest voor de hand liggende manier om martelaar te worden, was voor een christenmens het weigeren om in het openbaar zijn geloof af te zweren, ofte zijn god te verloochenen, wanneer hij daar door hogere wereldse machten toe gedwongen werd. Als kind reeds heb ik mij daar nochtans de bedenking bij gemaakt of het niet beter ware geweest voor die eerste christenen om even te doen alsof: de verloochende god zou hen dit ongetwijfeld niet zwaar aangerekend hebben, wetende dat die afzwering van het geloof onder dwang was gebeurd. En, eenmaal op vrije voeten, hadden ze daarna toch weer kunnen ijveren voor hun geloof… Of was het misschien zó dat zij naar het martelaarschap verlangden? Die martelingen waren nochtans niet van de poes en de beloning in het hiernamaals was mijns inziens nogal onduidelijk. Wat een verschil met de hedendaagse martelaren! Véél makkelijker en véél efficiënter. Ze laten zich ontploffen – ultra korte pijn, ’t is zó gepiept – en meteen nemen ze een stuk of twintig slechteriken mee de dood in. Een batig saldo van negentien dus. Én de zekerheid van de zevende hemel en de zeven maagden waar in eeuwigheid kan over beschikt worden. Geef toe, gelovige lezer, dit is al véél concreter: hier kan men zich tenminste al iets bij voorstellen… En denk maar niet dat iemand er ongelukkig door wordt. Wel in tegendeel. De hele familie zal haar leven lang fier zijn op haar held-martelaar. Niet in het minst de achtergebleven echtgenote en kinderen. Jaloers vanwege de zeven maagden? Bijlange niet, zeggen ze in koor, als híj maar gelukkig is!

Ja, vroeger, bij de eerste christenen, was het martelaarschap niet zo eenvoudig. Je moést je wel laten doodmartelen, als je heilig wilde worden, want zelfmoord was – toen óók al – te enen male ontoelaatbaar, als zijnde een zware doodzonde. Zo heb ik in mijn kinderjaren een vrouw gekend die alle dagen een pak slagen kreeg van haar man en zich, ten einde raad, ging verdrinken in de Schelde. Men heeft haar begraven in ongewijde grond, naast een andere vrouw, die ook slagen kreeg van haar man en daarom het geluk was gaan zoeken bij een andere man, hetgeen een al even grote doodzonde was. Nu is dat, gelukkig maar, allemaal veel veranderd. Die vrouwen zouden nu niet meer in ongewijde grond begraven worden. Maar ondertussen zijn die twee arme sukkelaars wel in de hel voor eeuwig aan’t branden…

Om nogmaals terug te keren tot de eerste pagina van “Hemelvreugde”. Hieruit blijkt overduidelijk dat de Kerk, zeventig jaar geleden al niet hoog opliep met het leven in dit ondermaanse tranendal. Dat doet mij denken aan een verhaal van de Oude Grieken. Het gaat over twee jongelingen die zich zeer verdienstelijk hadden gemaakt tegenover hun moeder en tegenover de godin Hera. De moeder vroeg de godin een flinke beloning voor haar jongens. Hera liet daarop de beide knapen dood ter aarde neervallen, omdat, zo zei ze, de dood het mooiste geschenk is dat de mens kan te beurt vallen. Misschien was Hera wel jaloers op de mensen, omdat zijzelf als godin weliswaar pijn kon lijden, doch niet sterven kon. Dat was ook het geval met de wijze Kentaur Cheiron, die maar wát blij was toen hij, getroffen door één van Herakles’ pijlen en onderhevig aan de hevigste pijnen, zijn onsterfelijkheid kon inruilen voor de dood. En Trophonios dan, een knappe en godvruchtige prins uit Levadia: als beloning voor zijn voorbeeldige levenswandel lieten de goden hem een vroege dood sterven. Er wordt ook gezegd dat de goden hem op jeugdige leeftijd bij zich wilden hebben omdat hij zo mooi was. Wie de goden beminnen, is geen lang leven beschoren, zeiden de Oude Grieken. En ze zeiden ook: de gelukkigste mensen zijn degenen die nooit geboren zijn. Mijn moeder kende niets van de Grieken, maar ’t is een spreuk die ik vaak uit haar mond heb moeten aanhoren. Ze zag haar enige zoon doodgraag en ze méénde het als ze zei: “kind, als het te herdoen was, je zou er nooit geweest zijn”. En nonkel Fonske dan. Hij was aan de drank en zijn vrouw hield niet van hem. ’t Een was het gevolg van het ander. De dood was zijn vurigste wens. En de goden hebben de brave man verhoord. Op een ochtend lag hij dood in zijn bed. Hij was zevenenzestig. Nooit heeft een zerk of een kruis zijn graf versierd. Mijn grootmoeder, aan vaders zijde, moet ook ongeveer zo oud geweest zijn toen ze stierf, in 1937, drie jaar vóór mijn geboorte. Het stenen kruis op haar graf staat er na zeventig jaar nog steeds. Het staat schever dan de toren van Pisa en ieder jaar wordt het erger. Desalniettemin is het nog steeds het hoogste grafmonument van het hele kerkhof, althans van het gedeelte aan de linker kant van de kerk en dat is waar verreweg de meeste doden rusten. Ik zou er een lief ding voor over hebben om te weten hoe zij, Emma Vercruysse, er uitzag. Een foto van haar heb ik nooit gezien en vermoedelijk is er ook nooit één gemaakt, in tegenstelling tot mijn grootvader van moeders zijde, Aloïs, van wie ik op zijn minst een dozijn foto’s heb… op zijn doodsbed.

07-11-2007 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Lompe boerkes.

Wat hebben die blanke voetballers toch tegen hun zwarte broeders, dat ze zoveel lichamelijk en verbaal geweld op hen plegen? We zijn nog maar pas bekomen van de stamp die Jean-Marie Pfaff vorig jaar heeft toegediend aan een zwarte medemens, of de sportwereld wordt weer geschokt door een gelijkaardig feit. De voorzitter van een grote voetbalclub zou tegen één van zijn zwarte spelers iets gezegd hebben in de zin van “kruip in een boom en ga daar bananen eten”. Natuurlijk dat de kranten er vol van staan – dat zou er nog aan ontbreken – en aan ingezonden brieven geen gebrek op de redacties. Uit Het Laatste Nieuws van zaterdag 3 en zondag 4 november laatstleden – rubriek van de ingezonden brieven, samenstelling Katy Boels & Ingrid De Vos – pluk ik voor u een brief van Natascha Desnyder uit Knokke:

Jammer dat de spelersgroep alweer het slachtoffer is van de hersenloze uitspraken van de voorzitter. En wie vindt dat X. (om redenen van discretie vermeld ik de naam even niet) overdrijft, eens zien hoe jullie zich zouden voelen als het omgekeerde zou plaatsvinden. Als een zwarte speler tegen blanke spelers zou zeggen: “Kruip met jullie koeien op stal, stelletje lompe boerkes”, denk ik dat hier moord en brand zou geschreeuwd worden.

Wijze bedenkingen van Natascha. Ik mag het nog niet gedroomd hebben dat een zwarte speler tegen mij zou zeggen “Kruip met je koeien op stal, lomp boerke”. Ik zou het waarschijnlijk nooit meer te boven komen. Als het inderdaad moest gebeuren – maar ik kan het me nauwelijks voorstellen – dat een zwarte speler tegen blanke spelers zou zeggen “Kruip met jullie koeien op stal, stelletje lompe boerkes” dan zou hier, denk ik, inderdaad moord en brand geschreeuwd worden. Het land zou op zijn kop staan en de zwarte speler zou ongetwijfeld voor een lange tijd in de gevangenis vliegen, of zelfs het land worden uitgezet! En dan te bedenken dat die beledigende voorzitter, ongestraft blijft. Akkoord, hij verliest een uitstekende speler én zijn sponsor – vooral dat laatste zal hard aankomen – maar per slot van rekening blijft hij op vrije voeten lopen en wie weet wat voor onheil hij niet nog kan aanrichten. Als ík het voor het zeggen had, mijnheer de voorzitter: twintig jaar bak en géén wet Lejeune en… kruip met je koeien op stal, lomp boerke!

05-11-2007 om 19:44 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Er leefde eens, in de streek van Brugge, niet zo lang geleden – wat is nu anderhalve eeuw? – een jonge man die dolgraag professor wilde worden, of zoals dat ook wel heet: hij wenste een opdracht te krijgen aan een universiteit. De jonge man studeerde flink, werd dokter en solliciteerde bij alle universiteiten van het land. En het lukte. Hij kreeg een benoeming als professor in de anatomie aan de ULB, de université libre de Bruxelles. Hij bracht het later zelfs tot rector aan die universiteit. Daarenboven was hij een gerenommeerd arts in de hoofdstad. Zijn naam: Rommelaere.

In diezelfde periode leefde er in het land ook een zekere Arthur Renier. Deze was, net als Rommelaere, afkomstig uit de provincie West-Vlaanderen, uit Harelbeke. Renier was een welgesteld man, zeg maar “rijk”. Op welke manier hij rijk geworden was, is niet precies bekend. Hij vertoefde vaak in Frankrijk en hij noemde zichzelf “vice-consul” of “consul-élève”. Daarenboven was hij “in zaken” en met díe zaken zal hij ongetwijfeld zijn fortuin vergaard hebben. Hij was één van die mensen zoals u er ongetwijfeld óók kent: ze zijn steenrijk, ze leven op grote voet, in verscheidene landen hebben ze chique villa’s waarin ze zo goed als nooit verblijven, ze vertoeven vaak in exotische oorden, ze spelen golf, ze bewegen zich in hogere kringen, ze rijden in dure auto’s en ze bezitten een yacht. Ze komen niet noodzakelijk uit de “betere” families, maar meestal hebben ze wel een paar gemeenschappelijke kenmerken: doorgaans beschikken ze niet over een diploma en ze zijn te enen male ongeschikt om een vak uit te oefenen. Die mensen zijn gedoemd om “in zaken” te gaan en… steenrijk te worden. Arthur Renier was er zo één. Maar zoals het met ieder van ons gaat, zo gaat het ook met de beter gestelden onder ons: ze worden ziek en ze laten zich behandelen – in hun geval – door de beste en meest gerenommeerde artsen, zijnde de artsen die het hoogste ereloon vragen en mét een professorstitel als het even kan. En zo leerden ze elkander kennen, Rommelaere en Renier…

Renier, die vrijgezel was en zonder nakomelingen, beloofde Rommelaere zijn hele nalatenschap, indien hij bereid was hem naar best vermogen te behandelen. Ik zeg er even bij dat in die tijd, toen de geneeskunde zo goed als niets vermocht, het vertrouwen in de geneesheren zóveel groter was dan heden ten dage. Er was echter een probleem: volgens de wet kon een arts niet erven van één van zijn patiënten. Maar daar werd een mouw aangepast. Na Reniers overlijden zouden al zijn bezittingen ten goede komen aan de Belgische Staat, onder voorwaarde dat alles zou geïnvesteerd worden in medische gebouwen, die de naam zouden dragen “Institut Rommelaere” met de vermelding “Fondation Arthur Renier”. In een bui van kinderlijke ouderliefde bepaalde de gulle schenker dat er diende aan toegevoegd “En souvenir de ses bien-aimés parents G.L. Renier et H. Yserbyt”. Zodoende zou het fortuin toch ten goede komen aan Rommelaere.

Renier stierf en de Belgische Staat startte de werkzaamheden in… Gent. Om een of andere reden vond men het bouwen van een medisch instituut in Brussel op dat ogenblik niet opportuun en in Gent was er grote nood aan nieuwe gebouwen in de faculteit geneeskunde. En, vermits men vergeten had in het testament te stipuleren dat de gebouwen in Brussel dienden opgericht te worden…

Het gebouwencomplex in Gent was groots van opzet: het besloeg een oppervlakte van verscheidene duizenden vierkante meters en er waren meerdere verdiepingen. Het zou dienen voor het onderwijs en de research op het gebied van de fysiologie, de biochemie, de bacteriologie, de farmacodynamica en de gerechtelijke geneeskunde. Bij de ingang van het hoofdgebouw zou, zoals contractueel bepaald een plaat prijken met “Institut Rommelaere. Fondation Arthur Renier. En souvenir de ses bien-aimés parents G.L. Renier et H. Yserbyt”.

Toen de bankkluizen van Renier geopend werden, vond men er niet het verhoopte geld, doch enkel waardeloze papieren! Is het overdreven te beweren dat noch Rommelaere noch Renier iets te maken hebben met het Institut Rommelaere? Tenzij: zonder Rommelaere en zonder Renier waren die mooie gebouwen tussen de Apotheekstraat, de Hospitaalstraat, de Jozef Kluyskensstraat en de Baertsoenkaai, er misschien nooit gekomen. Als u, beste lezer, weldra eens naar Gent komt, breng dan eens een bezoek aan dit prachtig gebouwencomplex. Het is méér dan de moeite waard.

25-10-2007 om 15:15 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Ik had u beloofd, geduldige lezer, een tipje van de sluier op te lichten, die hangt over het ontstaan van het “Institut Rommelaere” à Gand. Daar zit u dus nu al negen dagen op te wachten. En toch wil ik uw geduld nog even op de proef stellen. Vandaag wil ik het immers hebben over het Dilbertprincipe. Nooit over gehoord? Ik evenmin. Tot vanmorgen na het lezen van het blaadje van de scheurkalender “De Druivelaar” van 17 oktober… Het Dilbertprincipe stelt dat heden ten dage in de bedrijven de minst nuttige en minst capabele werknemers steevast omhoog gekatapulteerd worden, in de veronderstelling dat ze op managementniveau het minste kwaad doen. Het doet mij denken aan het Peterprincipe, hetwelk ik een jaar of dertig geleden grondig heb bestudeerd en dat luidt als volgt:

“Iedere werknemer in een hiërarchie zal gewoonlijk opklimmen tot hij zijn niveau van incompetentie bereikt heeft. Waaruit volgt dat in de loop van de tijd iedere plaats gewoonlijk wordt ingenomen door een werknemer die niet voor zijn taak is berekend. In feite wordt het nuttige werk dus verricht door die werknemers die hun niveau van incompetentie nog niet bereikt hebben”.

In mijn boek “De mens… een loopdier” (1984), alsook in mijn boek “Grijsloke 2000” (2000) kunt u de nodige toelichting vinden omtrent dit principe:

In een hiërarchie, zegt professor Laurence J. Peter, streeft ieder lid ernaar een niveau te bereiken waarop hij incompetent is en daarom gaat het slecht in de wereld. In een hiërarchie krijgt alleen diegene een kans op bevordering die competent is op de plaats die hij bekleedt. Wie incompetent is in de functie die hij uitoefent zal niet bevorderd worden en blijft dus op zijn plaats. Als degene die wel bevorderd wordt (de competente) op zijn nieuwe plaats incompetent zal blijken te zijn, krijgt hij geen kans op weer een bevordering. Anders wel. En zo gaat het verder tot uiteindelijk iedereen het niveau van incompetentie heeft bereikt.

En ik heb daar toen aan toegevoegd:

Mijns inziens hoeft het principe niet beperkt te blijven tot de hiërarchische ladder en mag het in dezer voege veralgemeend worden: in de maatschappij streeft ieder naar een niveau waarop hij insufficiënt is. Insufficiënt staat hier dan voor onbekwaam door gebrek aan geestelijke of lichamelijke geschiktheid (=incompetent) maar ook voor onbekwaam door bijvoorbeeld tijdsgebrek. Zo kan bijvoorbeeld een dokter-met-weinig-patiënten promoveren tot een dokter-met-veel-patiënten en zodoende insufficiënt worden door gebrek aan tijd.

Professor Laurence J. Peter vermeldt een aantal eenvoudige middelen ter behandeling van de symptomen waaraan diegene onderhevig is die zijn incompetentieniveau – Peter noemt het ook “zijn topniveau” of kortweg “zijn niveau” – bereikt heeft. Dat geheel van verschijnselen noemt Peter “het topsyndroom”. Daarenboven stelt hij twee middelen ter beschikking – Peter zelf noemt ze “lapmiddelen” – waarvan het doel is niet alleen de verschijnselen van het topsyndroom op te lossen, maar tevens een deel van de sociale en zakelijke problemen die ontstaan zijn door het bereiken van het topniveau door een werknemer. Het eerste middel noemt Peter “de percussieve sublimatie”:

De incompetente werknemer op topniveau wordt tóch “gepromoveerd”: een schijnbare uitzondering dus op het Peterprincipe dat voorhoudt dat men vanuit zijn topniveau niet meer vatbaar is voor promotie. In het geval van de incompetente werknemer gaat het nochtans slechts om een “schijnpromotie”: de incompetente “chef-de-bureau” (of wat voor naam het ook moge hebben) wordt gepromoveerd tot onderdirecteur van de hele onderneming – zo bestaan er ondernemingen met een dozijn en méér onderdirecteurs! –  In de functie van onderdirecteur verricht de betrokken persoon weliswaar geen nuttig werk, maar dat deed hij in zijn vorige functie ook al niet en nu komt tenminste de weg vrij voor een ondergeschikte die in die functie mogelijkerwijze nog zinvol werk kan leveren.

Letterlijk het Dilbertprincipe toch? Volgens Dilbert wordt Peters “eerste lapmiddel” dus wel degelijk op grote schaal toegepast…

Ik ben er zeker van dat u nu ook het tweede middel wil kennen. Het heet “de laterale arabesk” en het is volgens Peter het beste van de twee. Ik citeer nogmaals uit “Grijsloke 2000”:

Hierbij wordt in de onderneming, ten behoeve van de incompetente werknemers, een geheel nieuwe afdeling gecreëerd. Mijnheer X is bijvoorbeeld een incompetente magazijnier in een groot bedrijf. Er wordt een nieuwe afdeling in ’t leven geroepen, laten we zeggen een afdeling voor onderzoek naar de spreiding van gelijksoortige bedrijven in het land. De nieuwe afdeling nu is van geen nut voor de onderneming, behalve dat ze dienst doet als afvloeiing voor incompetenten, met alle voordelen vandien. In feite gaat het hier ook om bevorderingen, zowel voor wat betreft de wedde als voor wat betreft de betiteling van de functie. Alleen: het gepresteerde zinvol werk dat nihil was blijft nihil. Volgens Peter is de laterale arabesk te verkiezen boven de percussieve sublimatie, onder meer omdat de laterale arabesk meer mogelijkheden biedt. In ons hogergenoemd voorbeeld kan de afdeling voor onderzoek naar de spreiding van gelijksoortige bedrijven in het land uitgebreid worden tot de Benelux, West-Europa en tenslotte tot de andere werelddelen. Voor ieder werelddeel kan een adviseur en een inspecteur benoemd worden, voor ieder werelddeel kan een afdelingschef aangesteld worden en boven dat alles kunnen hoofinspecteurs geplaatst worden onder de leiding van een hoofdinspecteur-chef, dewelke dan alleen nog in rang zou overtroffen worden door “de directeur van de afdeling voor onderzoek naar de spreiding van gelijksoortige bedrijven over de hele wereld”.

Zou het dus niet beter zijn om in de bedrijven over te schakelen van het middel van de “percussieve sublimatie” naar het middel van de “laterale arabesk”?

Alhoewel: het blijven tenslotte “lapmiddelen”. Kijk maar hoe het verder gaat:

Alhoewel het niet te ontkennen valt dat Peters lapmiddelen een gunstige invloed hebben op de geestelijke en lichamelijke gezondheid van de werknemer en daarenboven op het hele bedrijf en op het functioneren van andere werknemers, toch dringen ze niet door tot de kern van het probleem: ze helpen de incompetentie niet uit de wereld. Peters lapmiddelen zijn zeker aangewezen in gevallen waar het incompetentieniveau bereikt werd. Voorkomen is echter beter dan genezen: daarom is “Peters voorbehoedmiddel” zóveel beter.

Dat voorbehoedmiddel heet: “de irrelevante creatieve incompetentie”. Maar daarover zal ik het later misschien nog hebben. Misschien.

18-10-2007 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Symposium betekent oorspronkelijk, volgens “de dikke van Dale”: drinkgelag met tafelgesprekken en gezellige omgang. Heden ten dage is het, steeds volgens “de dikke”, de benaming voor wetenschappelijke bijeenkomsten ter bespreking van een bepaald onderwerp. Wat de meervoudsvorm betreft, mag gekozen worden tussen symposia en symposiums. Iets anders had ik niet verwacht: ik gebruik zelf namelijk de beide meervoudsvormen, niet kris-kras door elkaar natuurlijk, maar wel “symposia” in de geschreven taal en “symposiums” in de gesproken taal.

Doorgaans vind ik die wetenschappelijke bijeenkomsten onnoemelijk saai, maar dat zal wel komen doordat ik meestal niet bijster veel snap van wat er verteld wordt. Het moge dan ook een raadsel zijn waarom ik mij, naarmate de jaren vorderen, meer en meer aangetrokken voel tot de symposia die georganiseerd worden door de “Vereniging der Geneesheren Oud-studenten der Universiteit te Gent”. Heimwee naar de jeugdjaren, naar de studententijd? De persoon, wier naam ik onder geen beding mag vermelden, heeft er nochtans een andere verklaring voor: het geweten dat knaagt, omdat ik vroeger, toen het eigenlijk móest, zo zelden de lessen heb bijgewoond.

Ik heb nooit de bedoeling gehad, beste gewaardeerde en hondstrouwe lezer, om u met een symposium te overladen, maar het symposium van 3 oktober over “Het Rommelaere Instituut” was geen gewoon symposium. Het was betiteld als een “Minisymposium over de Geschiedenis van de Geneeskunde” en het werd gehouden in het Rommelaere Instituut zelf, in het authentiek ongerept ouderwets auditorium, waar zowat een halve eeuw geleden professor Thomas zijn gruwelijke lessen gaf in de gerechtelijke geneeskunde. Ik kan me niet herinneren ooit een keuriger, fantsoenlijker, gedistingeerder en zachtmoediger mens ontmoet te hebben dan professor Thomas. Maar wat een metamorfose als hij voor zijn dissectietafel stond! Lijken opensnijden om de ingewanden te bestuderen, schedels openzagen, doodsoorzaken vaststellen… het was zijn lang leven. Er wordt beweerd dat hij vaak in het Instituut sliep en er soms zijn week-ends doorbracht.

Ik heb weinig theoretische lessen gerechtelijke geneeskunde bijgewoond en autopsieën nog veel minder, misschien maar één. Naast de sfeer, die uiteraard griezelig was, hing er een vreselijke stank in de autopsiezaal, een stank van lijken in ontbinding. Professor Thomas voelde zich daar nochtans als een vis in het water.

Ik zei al dat het auditorium nog precies was als toentertijd: met valkuil en al! Die valkuil is een soort sleuf van een dertigtal centimer diep en bij benadering één meter breed, een hindernis die alle toehoorders bij het binnenkomen dienen te overwinnen. Niet onoverkomelijk natuurlijk, zelfs niet voor de vijfenzestigplussers – en die waren duidelijk in de meerderheid – ware het niet dat de kuil er verraderlijk bij ligt. Wie dit auditorium nooit betreden heeft en dus niets afweet over het bestaan van de kuil, trapt er steevast in. Er stond een dametje van middelbare leeftijd bij de ingang – ’t kan best een professorinnetje geweest zijn – om de binnenkomenden op het gevaar te wijzen. Maar om de haverklap werd haar aandacht afgeleid zodat er geregeld één door de mazen glipte, pardoes in de put duikelde en er in het beste geval met de schrik van af kwam: een show om je vingers af te likken. En het dametje vervolledigde de show door telkenmale als er weer één in de put zat, de handen angstig voor het gezicht te slaan en een gilletje te slaken. De avond kon niet meer stuk, nog vóór hij echt begonnen was. Maar… het beste moest toch nog komen.

Er stonden vier voordrachten op het programma. De eerste drie waren echte thrillers. Eerst aan de beurt was ene professor emeritus K. De Clerck. De professor bracht de mysterieuze tekst in herinnering, die prijkt op een gedenkplaat boven de toegangsdeur tot het belangrijkste gebouw van het instituut: “Institut Rommelaere. Fondation Arthur Renier. En souvenir de ses bien-aimés parents G.L. Renier et H. Yserbyt”. Hoezo, mysterieuze tekst? Ik zal er nu niet veel woorden aan vuil maken en ik zeg u alleen maar dit: nóch Rommelaere, nóch Renier hebben ook maar iéts te maken gehad met dat hele instituut. Uw interesse is geboeid, dat voel ik wel. Maar ik laat u lekker tot het volgende cursiefje wachten op de ontraadseling van dit mysterie. Om u te plagen. Plagen is liefde vragen…

De tweede spreker – professor J. Plum – toonde een foto uit het jaar 1895: een dertigtal mensen zitten een rouwmaaltijd te nuttigen in de herberg “Le Rustic” in Ellezelles, een Waals dorp bij Ronse, dicht bij de Vlaamse grens dus. Vierentwintig uur later waren vier van die mensen dood. De oplossing van dit mysterie heeft een mijlpaal betekend in de geschiedenis van de geneeskunde. U zal er niets van hoeven te missen op voorwaarde dat u mijn cursiefjes blijft lezen…

En dan was er nog professor M. Piette met het verhaal van de moord, “de wrede moord van Beernem”, op Hector de Zutter, in ’t jaar 1927. ’t Was één van de meest ophefmakende moorden in ’t land en Hector De Zutter is daardoor jaren lang één van Vlaanderens grootste B.V.’s geweest, …postuum. Weeral een cursiefje waard!

De laatste spreker, professor J. Vandekerckhove, had het over de huidige stand van de wetenschap in het Rommelaere Instituut. Over cytokinen, proteomics en massaspectrometrie, actine-bindende eiwitten, cellulaire signalering door methylglyoxaal, en meer van dat fraais. Toch niet mogelijk dat een gewoon normaal gezond mens daar één bal van verstaat? Te enen male ongeschikt voor een cursiefje dus…

09-10-2007 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge