23-12-2006 om 15:10 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Iemand uit mijn naaste omgeving heeft zich minachtend uitgelaten over mijn dagboek en dat heeft mij toch wel een beetje pijn gedaan. Wat zeg ik? Méér dan een beetje. Het moet mij van het hart. En dan gaat het nog wel om iemand van de naaste familie, zij het aangetrouwd. Het dagboek zou een allegaartje zijn van onzin en verzinsels, zeg maar “leugens”. En ik die dacht dat ik ongevoelig was voor dat soort kritiek, dat het mij niet raken zou, althans mijn kouwe kleren niet. Dát van die onzin raakt mij weliswaar niet écht, maar… een leugenaar, ík?

Kijk, dat is iets wat mij nu al meer dan veertig jaar dwars zit: zowat mijn hele aangetrouwde familie beschouwt mij als een leugenaar. Terwijl ik nog niet één keer de waarheid geweld heb aangedaan! Vraag mij nu niet hoe dat komt. Ik zal u het antwoord moeten schuldig blijven. Misschien heeft het te maken met een ongeloofwaardige trek in mijn gezicht of met de manier waarop ik mij plastisch weet uit te drukken en waarbij het líjkt alsof ik de waarheid aan ’t verdraaien ben? Dat achteraf steeds weer blijkt dat ik tóch de waarheid heb verteld maakt niets uit: ik word gewoonweg niet geloofd.

Mag ik dat even illustreren met een voorbeeld? Ziehier. Stel, ik kom de huiskamer binnen, terwijl iedereen aan tafel zit soep te eten, en ik zeg “de kerktoren is omver gewaaid”. Niemand zal opschrikken, iedereen zal rustig verder zijn soep eten, niemand zal een opmerking maken of zich zelfs maar de moeite getroosten om te zeggen “maak dat een ander wijs”. Ze gaan er dus allen van uit dat ik wéér wat verzin en dat aan die onzin maar best geen energie verspild wordt. Terwijl het toch kán gebeuren dat een kerktoren omwaait: een kwarteeuw geleden is in Oostmalle zelfs de hele kerk omgewaaid! Als daarentegen een of ander malle neefje, zeg maar Jantje of Pietje, zou komen aandraven met de melding dat de kerktoren omgewaaid is, ho maar!

Ik voel me al jaren zoals de Trojaanse prinses Cassandra zich moet gevoeld hebben. Zij was een zieneres, een waarzegster dus, die door niemand geloofd werd als zij de toekomst voorspelde. Ofschoon haar voorspellingen altijd uitkwamen. Zo voorzag en voorspelde ze dat zijzelf en koning Agamemnon zouden vermoord worden, maar omdat niemand haar ernstig nam, heeft dat droevig lot zich aan beiden wel degelijk voltrokken. Hoe het met Cassandra zo ver gekomen is? Helemaal precies wéét ik het niet, maar ik denk dat het verhaal gaat als volgt. Cassandra werd op een dag, om welke reden dan ook, door een of andere god beloond met de gave van het waarzeggen. Later echter werd ze door een andere godheid, weer om een of andere mij onbekende reden, gestraft. De gave van het waarzeggen kon die straffende godheid haar niet ontnemen, maar ervoor zorgen dat geen sterveling ooit haar voorspellingen zou geloven, viel wél binnen de mogelijkheden. Vandaar… Waarschijnlijk ben ook ík door één of andere god vervloekt. Ach, met zo iets leert men op den duur wel leven, min of meer…

Maar laten we het toch ook nog maar eens hebben over de onzin in mijn verhaaltjes. Die persoon, uit de naaste aangetrouwde familie, weet u wel, vraagt zich af wat de lezers wel zullen denken van mij. Welnu, beste lezers, als u wat denkt van mij, laat het mij dan alstublieft weten. U weet toch dat u op dit verhaal kunt reageren? Vind u ook dat het allemaal onzin is? Denkt u ook dat het allemaal verzinsels zijn en leugens? Zo ja, dan weet u niéts over mij. U weet dan zelfs niet eens of ik wel bestá. Ík daarentegen weet althans dít van u: dat ú mijn dagboek leest. En dat zou voor mij al voldoende kunnen zijn om mij over u een oordeel te vormen. Doch laat ik hier maar niet zeggen hoe ik over u denk.

En toch wil ik het op een akkoord gooien met “die persoon” uit… u weet wel. Vanwege de mogelijke “onzin”. Als u, trouwe lezer, op dit verhaal reageert in de zin van “hou er maar mee op”, welnu, dan zal ik dat maar doen. Voor Ú wil ik geen bron van ergernis zijn.

21-12-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Amper een week geleden heb ik die brief aan Willy Debyser geschreven. Ik heb nog getwijfeld of ik hem wel zou verzenden omdat ik de inhoud ervan te somber vond. Ik had gehoopt de zwarte gedachten van mij af te kunnen schrijven. Maar de droefgeestigheid blijft. En toch blijft ook de hoop dat het weldra overgaat. In die hoop kom ik nog eens uithuilen bij u, beste lezer. Wilt u vandaag mijn therapeut zijn? Die iatrofobie waarvan ik sedert het geval van mijn nierstenen dacht verlost te zijn, wel die is er nóg…

Vorige week ben ik met mijn oog tegen een boomtakje gelopen en twee dagen later was het oog lelijk ontstoken. ’t Was onverstandig van mij om geen oogarts te raadplegen. Ik heb het oog zelf behandeld met Terracortril zalf. Pas sinds deze morgen gaat het duidelijk beter met dat oog. ’t Is bijlange zo rood niet meer als gisteren en de pijn is helemaal weg. Dat zou toch een bron van grote vreugde moeten zijn? En dan is er nog een ander heuglijk feit. Van Togenbirger heeft mij een dag of drie geleden gevraagd om hem mijn toneelstuk over de oorlog van Troje door te mailen. Dat vond ik op zichzelf reeds een grote eer en ik heb hem dan ook op zijn wenken bediend. Gisteren liet hij mij reeds weten dat hij het een zéér goed toneelstuk vindt en vandaag kon ik bijna mijn ogen niet geloven bij het lezen van het vijftiende hoofdstuk van zijn nog onafgewerkt boek over het leven en de dood: hij citeert een zin uit míjn “oorlog van Troje”! Dan zou ik toch zeker wel de koning te rijk moeten zijn.

Of is het Theo Thijssen die mij zo weemoedig maakt? Heb ik u al verteld dat ik verslingerd ben op de schrijver Theo Thijssen? Ik heb zopas een van zijn boeken uit, een dat ik nog niet gelezen had: “De gelukkige klas”. Een prachtboek, een autobiografisch werk in de vorm van een dagboek, over het alledaagse leven van een onderwijzer met zijn klas. Het bruist van leven, maar het eindigt in mineur. Hij heeft Louis van Rijn, een van zijn leerlingen, bezocht in het ziekenhuis. Louis is een gebrekkige ziekelijke jongen die intelligent is doch door zijn ziekte en het vele schoolverzuim dat daarmee gepaard gaat, achterop is geraakt. Louis is nu ook nog verlamd aan de onderste ledematen en heeft misschien nog amper enkele weken te leven. De meester heeft wat leesboekjes meegebracht en Louis is hem daar dankbaar voor. Het grijpt hem aan als Louis vraagt ook eens wat rekenboekjes mee te brengen. Het zet aan tot nadenken over onze machteloosheid tegenover het Leven. Het boek eindigt als volgt:

… Niet te diep denken – dan is er van het leven nog wel een opeenvolging van suksesjes te maken.

Maar anders - wat een gruwelijke machteloosheid, zodra het Leven maar even ernstig tegen ons wordt!

Beuzelarij, beuzelarij, àl dat gedoe van ons. Ziedaar de gedachte die almaar in me rondwoelt, nu ik dit meemaak met Louis van Rijn.

En over die beuzelarij nog dagboekeren? Ik weet nu, dat het belachelijk was: beuzelarij in het kwadraat, al dit geschrijf. Alwéér een dwaasheid waar ik overheen gekomen ben!

Ik wil alleen nog één gedachte opschrijven, ik moét nog één gedachte opschrijven, eer ik dit papier kan wegsluiten. Dit van Louis komt toevallig nú al, terwijl hij nog op school gaat en in mijn gezichtskring is. Maar wat weet ik er van, wat de anderen later zal treffen, de anderen die morgen weer op me zitten te wachten, vrolijk en gezond?

M’n heerlijke, lieve, lastige stel, ik weet eigenlijk maar één ding: de jaar of wat, dat ik jullie heb en dat jullie mij hebben, behoren wij enkel maar een gelukkige klas te zijn. En de rest is nonsens hoor, al zal ik dat júllie nooit zeggen.  EINDE.

Maar in feite is dit nog niet het einde van het boek. Er komen nog twee bijlagen. De eerste is een lange brief van de heer Koning aan de heer Kraak. Beiden zijn ex-onderwijzers en ex-collega’s, in dezelfde school, van de heer Staal, alias Theo Thijssen, zijnde de schrijver zelf. De brief is geschreven in het begin van de tweede wereldoorlog en Koning haalt herinneringen op aan Staal die reeds enkele jaren overleden is. Staals dochter heeft onder oude papieren een soort dagboek van haar vader gevonden en het aan Koning gegeven. Samen met de brief stuurt Koning het dagboek nu naar Kraak.

De tweede bijlage is het antwoord van Kraak:

Vriend Koning,

Ik schrijf je spoedig uitvoeriger, en nu alleen maar dit: Staal was een uitverkorene. Want hij wist toen al wat ik nu pas begin in te zien: er is op de wereld maar één ding werkelijk, en dat is de liefde. Hij had gelijk, de rest ís altijd nonsens.  KRAAK.

Zal ik ook maar ophouden met “die beuzelarij van dat dagboekeren”? Weer krijg ik het gevoel dat ik dit alles moet voorleggen aan professor van Togenbirger. Theo Thijssen en Omsk van Togenbirger de Waelekens, het beginnen stilaan twee rode draden te worden die uit mijn dagboek niet meer zijn weg te denken.

15-12-2006 om 21:02 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

09-12-2006 om 18:08 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Beste Willy,

Monique en ik zijn blij dat we jullie eindelijk een bezoek gebracht hebben in het nieuw huis. Het is een prachtig, degelijk en gerieflijk huis. Véél zonniger dan het huis in Steenbeekbos. Hoe kan het ook anders, in een straat waarvan de naam luidt: “Zonnestraal”! Het heeft mij ook deugd gedaan dat jij er zo goed uitziet, zo vol optimisme. Lieve ziet er natuurlijk ook stralend uit, maar wie heeft haar ooit anders gekend? Hopelijk gaan jullie in het nieuwe huis een aangename oude dag kunnen doorbrengen. Schrik niet van dat woord “oude dag”. ’t Is iets waar we niet omheen kunnen. Niets is meer onstuitbaar als de oude dag. Hij nadert traag maar gestaag. Dat we oud worden voelen we maar al te zeer aan den lijve: de knoken worden stram en pijnlijk, we kunnen niet meer over de haag plassen als in onze jonge jaren, de spierkracht vermindert… Ach, wat zit ik hier van alles op te noemen: ’t gaat allemáál bergaf. Zei ik daarnet dat we “oud worden”? We zíjn het! Gisteren had ik een man van tweeënnegentig op de raadpleging  die klaagde dat hij “oud aan ’t worden was”. Wat zeg je mij daar van! Deze morgen stond ik op het punt de klusjesdienst op te bellen omdat noch ik noch mijn vrouw de pot aardbeienconfituur open kregen. We hebben uiteindelijk toch maar besloten om een plakje kaas op onze boterham te leggen en met de confituur te wachten tot Peter nog eens thuis komt. Alhoewel. Vanavond doe ik nog een laatste aanval op die pot. Ik wil nog eens een goede beurt maken bij ’t vrouwtje. En als de pot dan open is, zeg ik zo langs mijn neus weg: “ik heb die pot confituur nu maar even open gemaakt, deze morgen ging het niet te best vanwege een kramp in mijn duim”.

Maar wat zit ik hier de sfeer te verknallen waarin ik deze brief begonnen ben. Zolang onze geest nog ongeschonden is en we maar jong van herte blijven, nietwaar.  Maar ís dat zo? Betrap ik mij niet al jaren op vergeetachtigheid? Al heeft dat natuurlijk ook weer zijn goeie kanten: van een boek of een film kan je rustig twee of zelfs meerdere keren genieten als je toch direct alles vergeet… En wordt ik niet met de dag sentimenteler? Ook dat is eigen aan het oud worden. Enkele dagen geleden zat ik waarachtig tranen met tuiten te wenen bij het lezen van een passage uit “Schoolland” van Theo Thijssen: Hilletje in ’t Veld en Marietje de Boer hadden zich met elkaar verzoend na een dagenlange ruzie. ’t Is wel een aandoenlijke passage, maar dat ik dáárom ging huilen! Neen, normáál ís het niet. En dan zijn er die pessimistische gedachten die mij niet loslaten. Die pessimistische wereldvisie. De opwarming van de aarde, dat moet falikant aflopen. Het zal de poolkappen doen smelten, hetgeen zal resulteren in reusachtige overstromingen, waarbij laaggelegen en dichtbevolkte delen van de aardbol zullen verzwolgen worden, een zondvloed zonder weerga. Het ontstaan van epidemieën door weerstandige microörganismen, die nu reeds de kop schijnen op te steken zou een ander gevolg kunnen zijn van die opwarming. De halve wereldbevolking kan er in één klap door weggemaaid worden. En dan zijn er de oorlogen. En de criminaliteit, waartegen de overheid machteloos staat. Allemaal de schuld van de overbevolking, denk ik dan. Misschien moet de wereldbevolking tot één vierde herleid worden. Het zou mij niet verwonderen als die ramp zich in het komende decennium zou voltrekken. Dat Onze-Lieve-Heer dat alles niet zal toelaten, zegt u? Ik denk dat Hij dit rampscenario zelf zal dirigeren, omdat hij niet anders kan, omdat een correctie zich opdringt – om het nu eens in beurstermen uit te drukken – .

Als je dit niet wil gelezen hebben, beste Willy, overtuig jezelf ervan dat deze brief geschreven is door een seniele oude man, en verscheur hem. Tracht de inhoud te vergeten. Misschien zal dat je niet eens zo moeilijk vallen: jij bent per slot van rekening nog een paar jaar ouder dan ik…

Ik herinner mij dat ik vergeten heb jou wat te vertellen over professor van Togenbirger, over wie jij gelezen hebt in mijn cursiefjes. Welnu, van Togenbirger is een van onze allergrootste filosofen, tevens musicus en mathematicus. Je kan hem het best leren kennen op zijn eigen weblog. Klik vanavond maar aan (www.bloggen.be/omskvtdw).

’t Spijt me toch echt dat ik dit geschreven heb en ik begin er serieus aan te twijfelen of ik deze brief wel naar jou doorstuur. Als ik het toch doe moet je mij beloven dat je er niet te zwaar zult aan tillen. Leef jij maar onbezorgd verder. Je hebt nog zoveel om fier en gelukkig te zijn. Een pracht van een vrouw. Vijf briljante kinderen die het stuk voor stuk ver geschopt hebben op de maatschappelijke ladder – zijn er niet twee professor aan de universiteit? –, die allen gelukkig getrouwd zijn en een schitterend gezinnetje hebben. En dan die zeventien – of zijn het er negentien? – kleinkinderen. Zoveel zonnetjes. En dat nieuwe huis in de … Zonnestraal.

Met veel genegenheid en geef Lieve een kusje in naam van je oude collega en vriend,

Kris.

07-12-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

< klik op de afbeelding om te vergroten.

Het eerste Studentenspieghelken dateert van de tweede helft van het academisch jaar 1957-58. Gilbert Strumane, Etienne Bourgeus en “den boer Matthijs” waren de initiatiefnemers. Er verschenen maar twee nummers en er moest gewacht worden tot het jaar 1960-61 vooraleer er weer een Studentenspieghelken werd uitgegeven (hoofdredacteur Erik Reyntjens). Maar helaas, het bleef weer bij twee nummers. Hiernaast de voorpagina van dat Studentenspieghelken-vierde-jaargang. Eén van de grootste “vedetten” uit mijn boek “O jerum jerum jerum…” stond er model voor.

05-12-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Een kleine halve eeuw later is ‘t Studentenspiegelken er weer, zonder “h” maar met dezelfde cover. Zes nummers per jaar, 36 pagina’s, hoofdredacteur Christophe Bostyn, verantwoordelijk uitgever Tom Bourdeaud’hui. Een pareltje van een studentenblad. Proficiat, Laetitia! Deze keer móet het lukken (derde keer, goede keer…) en voor een lange tijd. Het tijdschrift moet de Laetitianen toelaten hun literaire lusten bot te vieren, informatie bieden over de activiteiten en het reilen en zeilen van de club, en de band met de oud-leden opnieuw aanhalen. Alle inlichtingen te verkrijgen bij de redactie: tel. 0473/314479 of e-mail praesidium@laetitia-gent.be .

05-12-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Sta mij toe, lieve lezer, dat ik dit verhaal begin met een mop. Een mop over vergeetachtigheid. Achiel heeft zich laten behandelen bij een fameuze specialist vanwege zijn vergeetachtigheid. Zijn vriend Omer die ook een beetje in hetzelfde beddeke ziek is, komt hem een bezoek brengen. Als Achiel hem vertelt dat zijn toestand veel verbeterd is, wil Omer gaarne de naam en het adres van de specialist kennen. Maar Achiel weet zich de naam niet zo direct te herinneren. “Die bloem” zegt Achiel “die meestal bloedrood is en lekker ruikt, die geliefden elkaar geven en waarvan de stengel vól staat met doornen, hoe heet die?” “Een roos zal je bedoelen” antwoordt Omer. “Wel, die bedoel ik” zegt Achiel, waarna hij naar zijn vrouw roept, die druk bezig is in de keuken: “Roos, die dokter die mij behandeld heeft, hoe heet die?”

Ik vertel u deze mop over vergeetachtigheid, in de eerste plaats omdat ik u beloofd had dit onderwerp aan te snijden, maar ook – en dat is de reden waarom ik er nú al mee voor de dag kom – omdat ik gisteren Erica weer ontmoet heb. Erica is een meisje van de loopclub die ik zowat anderhalf jaar geleden heb leren kennen. ’t Was in volle zomer en ik zag haar in de maanden die volgden bijna wekelijks, maar ik slaagde er maar niet in haar naam te onthouden. Tot een vriend mij een prachtig geheugensteuntje (een “mnemotechnisch middel”, voor de meer gevorderden onder u)  aan de hand heeft gedaan. “Kijk die borstjes,” zei hij “precies heuveltjes”. De heuveltjes van Erica! Uit het gelijknamig liedje van Bart van den Bossche. Sindsdien vergeet ik haar naam niet meer, maar telkens weer betrap ik er mij op dat ik eerst de associatie moet maken met de heuveltjes…

De dikke van Dale geeft twee verklaringen voor het woord “amnesie”: primo “tijdelijk geheugenverlies”, secundo “slecht geheugen”. Met dat tijdelijk geheugenverlies wordt een totaal verlies van geheugen bedoeld hetwelk zich meestal slechts uitstrekt over een bepaald gebied in de tijd, bijvoorbeeld enkele minuten of uren vóór een hersentrauma. Bij Achiel gaat het niet om een (totaal) geheugenverlies, wel om een slecht geheugen. Bij mij is dat niet anders, zij het in véél mindere mate.

In mijn geval zou de medische wereld de term amnesie waarschijnlijk niet eens durven gebruiken. In het geval van Achiel daarentegen zou men er geen twijfel over laten bestaan. En toch lijden we aan dezelfde aandoening. Alleen, Achiel heeft het tien keer erger dan ik. Net zoals iemand met een veralgemeend eczeem de aandoening in tien keer ergere mate heeft dan een ander bij wie het eczeem beperkt is tot de elleboogplooien, bijvoorbeeld.

Ik hoor psychiaters en psychologen uren, weken en maanden  redetwisten over de kwestie of een bepaalde patiënt al dan niet autistisch is, of hyperkinetisch, of dyslectisch, of dement. Neem nu het hyperkinetisch syndroom. Zelfs de meest rustige persoon ter wereld lijdt eraan, zij het maar voor 0,01 procent. De grootste spring-in-’t veld heeft de aandoening voor 99,99 procent. Ik zeg heel bewust geen 100 procent, want dat zou betekenen dat érger niet meer kan en… érger kan altijd. En de dementie dan, die een aftakeling is van de geestelijke hersenfuncties, dewelke zich aanvankelijk meestal uit in geheugenstoornis, gevolgd door oriëntatiestoornissen in ruimte en tijd. Wie durft beweren dat hij nooit eens iets vergeet of, al was het maar gedurende één ogenblik, niet weet waar hij zich bevindt of welke dag van de week het is? Dat hij dus niet voor minstens 0,01 procent dement is? Dat zijn hersencellen niet in een razend snel tempo afsterven – bij de ene in een al wat razender tempo dan bij de andere –? Hij werpe de eerste steen…

Ik bedoel maar dat, naar mijn mening, de diagnosesteller in alles een continuum dient te zien en een curve van Gauss. En dat niemand welke-aandoening-dan-ook heeft voor 0 procent en ook nooit voor 100 procent, maar altijd daar ergens tussenin. Of dat dan ook moet gelden voor de niet-psychische (de zogenaamde “somatische”) aandoeningen, zoals diabetes, arteriosclerose en zelfs kanker? Ik denk het wel. Dat we allemaal wel minstens “een béétje” kanker hebben is een stelling die ik in een van mijn volgende cursiefjes zal verdedigen. Als ik daar vóór het einde van het jaar niet aan toe gekomen ben, mag u  mij daar aan herinneren.

Ik moet dit beslist eens voorleggen aan professor Omsk van Togenbirger de Waelekens. Benieuwd hoe een filosoof daarover denkt…

04-12-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Hoe vaak komt het niet voor, beste trouwe lezer, dat wij iemand beloven, bij het afscheid nemen: “ik bel nog wel eens op” of “ik zal je nog schrijven” of “ik stuur je nog wel een mailtje” of “ik spring nog wel eens binnen, een dezer dagen” of… “daar schrijf ik nog wel es een boek over”? En, geven wij daar dan gevolg aan? Komen wij onze belofte na? Vaak niet! Omdat we onze belofte vergeten of omdat we verkiezen alles blauwblauw te laten of simpelweg omdat onze “belofte” in feite slechts als een soort afscheidsformule bedoeld was? Dan  hebben we met professor van Togenbirger de Waelekens heel ander vlees in de kuip. Hoelang is het geleden dat ik de professor een bezoek bracht? Luttele weken. Herinnert u zich dat hij mij bij ons afscheid beloofde een boek te schrijven over “het leven en de dood”? Welnu, deze morgen heb ik in mijn mailbox verscheidene bladzijden tekst gevonden: hoofdstuk 5 en 6 van het boek. Ik ben zo vrij u maar meteen de laatste paragraaf van hoofdstuk 6 in de maag te splitsen.

Misschien kunnen we wat vooraf ging als volgt hernemen en samenvatten: het bestaan is ons gegeven, en het is van die aard dat we het niet zomaar kunnen weigeren, terwijl het tegelijk duidelijk ‘het onze’ niet is. We krijgen het, en we nemen er bezit van terwijl we dat op de keper beschouwd niet volledig kunnen en misschien ook niet eens mogen doen – wie zal het zeggen – en zodoende gaan wij ons tot ons eigen zijn verhouden zoals iemand die iets in bruikleen gekregen heeft, het graag wil houden, en dan zegt: “Laat mij bezitten wat ge mij gegeven hebt, ik zal het u betalen!” Wij beladen onszelf met een schuld ingevolge het in bezit nemen van iets dat op de keper beschouwd niet het onze is. We kunnen zodoende niet anders ‘zijn’ dan ‘schuldig zijn’. Wij gedragen ons eigenlijk zoals iemand die geheel onverdiend iets kreeg, doch die niet in staat is om onverdiend iets te ontvangen, omdat hem het vermogen tot dankbaarheid ontbreekt dat voor het schuldenvrije ontvangen een mogelijkheidsvoorwaarde is. Want wie durft te beweren dat wij het gekregene dienen te vergoeden of te verdienen? Hoe immers kon men ooit een geschenk vergoeden als dat geschenk het eigen ‘zijn’ is? Hoe anders kon men dat vergoeden dan door het terug te geven? Edoch, kan dat de bedoeling geweest zijn van de schenker? Indien wij ons hier dus ‘vergissen’ – maar het gaat hier veeleer om een ‘onwil’ dan om een ‘fout’ – dan is het ook duidelijk, andermaal, dat een onvermogen tot dankbaarheid aan de grond van deze ‘vergissing’ moet liggen. En misschien is ons bestaan niets anders dan een worsteling om met ‘het geschenk’ in het reine te komen. Alleen… waarom is er dan nog de dood! En is de veronderstelling van een eeuwig leven niet de voorwaarde om deze al te voortvarende gedachtengang alsnog te doen kloppen? Maar nu dienen we ons te herinneren en goed te realiseren dat ons bestaan een geschenk-karakter heeft, en dat wij in feite (nog) niet in staat blijken om dit geschenk te begrijpen. En stel nu eens dat we wél in staat waren om het geschenk van ons leven te beamen; stel eens dat we in staat waren om ons leven als een geschenk zonder meer in dankbaarheid te aanvaarden. Welnu, wat zou ons dan nog beletten om te geloven dat wij dat geschenk een tweede keer kunnen krijgen? Want het bestaan van een ‘leven na de dood’, waarover profeten, kwakzalvers, filosofen, theologen, of eender wie de mond vol hebben – zo’n ‘leven na de dood’ ware, als het geoorloofd is om het zo uit te drukken, op de keper beschouwd in geen enkel opzicht wonderbaarlijker dan het bestaan dat aan de dood voorafgaat.

Hebt u het helemaal kunnen volgen? Zo niet, het moge u een troost wezen dat deze uiteenzetting ook voor mij allesbehalve “klaar als pompwater” is. Maar na drie lezingen heb ik het gevoel dat er toch ergens héél in de verte een klein beetje licht begint te dagen. En bij u gaat het er ongetwijfeld veel gemakkelijker in. Ik heb per slot van rekening “de leeftijd” en u waarschijnlijk nog niet – de overgrote meerderheid van mijn lezers bestaat uit mensen voor wie de pensioenleeftijd nog ver af is – . Misschien hebt u wel filosofie gestudeerd en dat is natuurlijk een enorm pluspunt. Dan zit u mogelijkerwijze al na de eerste lezing op de golflengte van van Togenbirger zelf. Zou u geloven dat ik er nu, na negenenveertig (!) jaar, spijt van begin te krijgen dat ik de lessen in de filosofie ofte wijsbegeerte niet au sérieux genomen heb? Voor de zeldzamen onder u, die mijn boek “O jerum jerum jerum…” niet gelezen hebben, laat ik hier een passage volgen (pagina 58) waaruit blijkt hoe weinig ik toen met dat vak begaan was…

…De vakken scheikunde en natuurkunde waren erg theoretisch  en minder geliefd. Velen zagen er het nut niet zo goed van in. En van het vak “logica en wijsbegeerte” zag welhaast níemand het nut in. Hier werd dan ook op grote schaal gebrost. Leemans heette de professor die met die leeropdracht belast was. Als er een dozijn studenten in zijn les aanwezig waren, mocht hij al tevreden zijn, de eerste paar lessen van het jaar niet te na gesproken. Toch streefden zelfs de grootste brossers ernaar minstens één les logica bij te wonen, al was het maar om de prof te leren kennen. Maar zelfs dáárin was ik tot mijn spijt niet geslaagd, zodat ik professor Leemans pas leerde kennen op 't examen. Het was een aardige vrij bejaarde man, klein van stuk en met een halfvolle grijzende baard. Ik kende min of meer de antwoorden op de vragen die hij meestal stelde en waarvan de lijsten circuleerden onder de studenten. Ik voelde  me dus toch nog vrij goed op mijn gemak. De professor begroette mij erg voorkomend, vroeg mijn naam en waar ik woonde. Elsegem, zei ik. Hij had Olsene verstaan en hij vroeg me of ik de burgemeester van Olsene goed kende. Dat was namelijk een jeugdvriend van hem, die hij nog regelmatig ontmoette. Ik zei dat ik in Elsegem woonde en niet in Olsene, dat Olsene nu wel niet zo ver van Elsegem verwijderd lag, maar dat ik toch de burgemeester van Olsene niet kende. Het hinderde niet. Hij praatte verder over zijn vriend, de burgemeester, en  er kwam ook nog een of andere grappige anekdote aan te pas. Toen hij uitverteld was nam hij zijn puntenboekje en schreef daarin, naast mijn naam, 14 op 20.

- Ik heb je toch de vraag over de deductieve redenering gesteld, nietwaar?

Ik maakte een lichte beweging met het hoofd, die als een bevestiging kon geïnterpreteerd worden.

- Die vraag heb je heel behoorlijk beantwoord, zie hij nog. Hij reikte mij de hand, groette mij hoofs en ik mocht gaan, meer dan één ervaring rijker.

Ik had een dubbele uitzonderlijke prestatie geleverd: ik was naar 't examen gegaan zonder de prof te kennen én ik had goede punten gekregen zonder ook maar één vraag te moeten beantwoorden. Later ben ik er achter gekomen dat de student vóór mij de vraag over de deductieve redenering had beantwoord en daar eveneens 14 op 20 voor had gekregen…

Maar, zoals ik al liet doorschemeren, mijn geboortedatum zal in deze ook wel een niet te onderschatten rol spelen. Tegenwoordig moet ik bijna alles ten minste twee keer lezen voor het goed en wel tot mij doordringt. Voelt u waar ik heen wil? Ik wil het gaarne met u nog eens hebben over “geheugen” en “begrijpen” en hoe dat met de jaren achteruitgaat. Maar ’t zal voor een volgende keer zijn, want ik heb vandaag nog zoveel te doen. Een gepensioneerde heeft altíjd veel te doen en daar is over ‘t algemeen maar één echte serieuze reden voor: hij schiet niet op!

Dát over het geheugen hebt u dus van mij nog te goed. En dat is nu eens niet als afscheidsformule bedoeld, ik zal het niet blauwblauw laten. Ik durf zelfs méér zeggen: ik zal het niet vergeten!

01-12-2006 om 13:44 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

EEN DOCHTER VOOR HET LEVEN

(klucht in 4 bedrijven, door Kris Vansteenbrugge)

Het café “De Bronstige Os” van Gerard Merlevede wordt nog slechts bezocht door drie trouwe klanten: notaris Vanlichtervelde, pastoor Devogelaere en dokter Deneuker. De laatste twee hebben indertijd betrekkingen gehad met Gerards vrouw, die er, zo’n jaar of twintig geleden, van onder getrokken is, naar Nederland. Marie, de meid van de pastoor, komt af en toe het café schoonmaken. [alles speelt zich af in het café van Gerard]

Eerste bedrijf.

Marie wil Gerard verleiden. Gerard zegt dat ze toch de pastoor “heeft”. Marie bekent dat ze éénmaal betrekking heeft gehad met de pastoor. De postbode komt de “Clair” brengen, met nieuws over een nieuwe buitenechtelijke dochter van de koning. Er is ook een onvoldoende gefrankeerde brief uit Nederland. Pas na veel gepalaver en na betalen van strafport wil de postbode de brief afgeven. Bij het lezen van de brief valt Gerard in zwijm. Marie past mond-op-mond beademing toe. Plots komt de pastoor binnen. Hij verwijt Marie haar liederlijk gedrag maar deze dient hem heftig van repliek, waarbij ze een misstap van de pastoor uit het verleden te berde brengt en ook de maagdelijkheid van de Heilige Maagd in twijfel trekt. De erfelijke allergische aandoening (niesbuien en een jeukende uitslag op het achterwerk) van de pastoor komt ter sprake en tenslotte drijft Marie de spot met de achternaam van de pastoor. Deze gaat daarop naar huis “het woordenboek van de familienamen” alsook “de dikke van Dale” halen, teneinde aan te tonen dat Devogelaere een eerbare naam is. Gerard, ondertussen weer bij zijn positieven, is bij de val zijn bril kwijtgeraakt, zodat Marie nu de brief moet voorlezen. Het is een brief van zijn dochter Ginett - van wier bestaan hij niet eens afweet - die laat weten dat ze bij hem wil komen inwonen, vandaag nog. Gerard heeft de brief dus maar net op tijd ontvangen…

Tweede bedrijf.

Marie heeft zich te pletter gewerkt om alles netjes te krijgen voor de komst van Ginett. De pastoor is terug met het familienamenwoordenboek. Hij heeft evenwel groot nieuws: zopas heeft hij het bericht gekregen dat hem een reuze-erfenis ten deel valt van zijn oom Bill uit Amerika. De dokter en de notaris komen binnen en ook zij vernemen dat groot nieuws. De pastoor trakteert met champagne en beklaagt zich erover dat hij geen erfgenaam heeft zoals de notaris. Waarop de notaris verklaart dat hij zijn enige zoon zal onterven omdat hij zich niet gedraagt naar zijn wensen en het ouderlijk huis heeft verlaten. De pastoor, lichtjes over zijn theewater, beslist alvast maar wat van zijn geld en van het leven te genieten en hij verlaat het café, vermoedelijk naar “huizen van plezier”. Hij heeft zijn boeken achtergelaten en dokter Deneuker (die vuurrood haar heeft, getrouwd is, maar kinderloos), Gerard, de notaris en Marie, gaan erin snuffelen, naar de verklaring van hun eigen namen.

Tot plots… Ginett binnenkomt. De kennismaking met haar vader verloopt zeer hartelijk. Gerard stelt haar aan de anderen voor. Gezien de rode haarkleur van Ginett komt bij de dokter het idee op dat hijzelf haar vader is. Ginett krijgt een telefoon van haar vriend, waarna ze het café verlaat. Marie beweert ervan overtuigd te zijn dat de dokter de natuurlijke vader is van Ginett en na enig geruzie verlaat ook zij het café. De drie mannen bespreken de toestand onder elkaar en uiteindelijk komen zij tot de conclusie dat Ginett wel degelijk de natuurlijke dochter van de dokter is, al zal ze officieel de dochter blijven van Gerard. Hierna vertrekt de dokter met de notaris naar het huis van deze laatste om er zijn testament te laten maken, ten voordele van Ginett. Gerard blijft alleen achter in zijn café; hij voelt zich ongelukkig. Dan keert Ginett terug. Ze troost hem en gaat een bad nemen. Hij ziet haar naakt en is tegelijk verrukt en in de war. En toch zal hij haar moeten zeggen dat ze niet “zijn eigen vlees en bloed” is…

Derde bedrijf.

’s Anderendaagsmorgens. Ginett zet het ontbijt klaar en zoekt in het boek van de pastoor haar achternaam op: het blijkt nog lelijk tegen te vallen! In een intiem gesprek vertrouwt Gerard haar toe dat hij niet haar echte vader is, maar Ginett brengt hem het bewijs dat hij wel degelijk haar vader is. Ze zullen de dokter in zijn waan laten. Méér zelfs: Gerard heeft een plan om ook de pastoor te laten geloven dat hijzelf de vader is, in de hoop dat de erfenis van de pastoor aldus eveneens naar Ginett zal gaan. Gerard schildert met bevende hand rode vlekken op de billen van Ginett, die alvast oefent in het niezen en het krabben. De pastoor komt dronken binnen en wordt aan Ginett voorgesteld. Hij stelt vast dat ze beiden dezelfde aandoening hebben. De pastoor wil Gerard onder vier ogen spreken. Ginett gaat haar vriend ophalen. De pastoor en Gerard komen tot de conclusie dat de pastoor de eigenlijke vader is en Gerard verklaart zich bereid de pastoor vergiffenis te schenken als hij Ginett tot zijn erfgename maakt. De pastoor wenst niets liever, hij laat de notaris naar het café komen en daar ter plaatse wordt alles geregeld. Ondertussen is Ginett met haar vriend in het café gearriveerd. Aan de drie aanwezige heren stelt ze hem voor als haar verloofde: Markos Zaknopoulos, professor in de biogenetca. Gerard beduidt Ginett dat de truc met de pastoor gelukt is en het jonge koppel vertrekt weer. De pastoor ondertekent nog snel zijn testament, waarna ook de notaris vertrekt. De pastoor voelt zich gelukkig en hij bezweert Gerard zijn misstap voor de parochie geheim te houden. Terwijl Gerard een sterke koffie maakt voor de pastoor komt de dokter binnen. Hij is zeer bezorgd want er is bij hem een ongeneeslijke ziekte ontdekt, die snel dodelijk kan verlopen, en daarom wil hij stante pede zijn zonden biechten. In een geïmproviseerde biechtstoel biecht hij tegenover de pastoor talrijke zonden. Uit één ervan kan de pastoor afleiden dat de dokter meent de vader te zijn van Ginett. Er komt zware ruzie van. De beide heren vliegen elkander naar de keel…

Vierde bedrijf.

Ze zijn nog steeds niet uitgeraasd als Ginett en Markos weer binnenkomen. Ze vragen een onderhoud (onder “zes ogen”) met Markos, die toch professor is in genetica. Deze weet de ruzie bij te leggen door hen ervan te overtuigen dat zij, volgens de nieuwste opvattingen van de erfelijkheidsleer, mogelijkerwijze allebei de vader van Ginett zijn. Als Gerard en Ginett weer op het toneel verschijnen, blijkt dat ze in feite van die theorie op de hoogte zijn en er geen graten in vinden. Als de notaris ook weer voorzichtig zijn intrede gedaan heeft, heeft Ginett nog groot nieuws: ze is zwanger. De Heilige Maagd zal een kind baren: de Verlosser! En het kind zal alvast drie grootvaders hebben… Terwijl daarop gedronken wordt, komt Marie ongemerkt het café binnen en verstopt zich achter de toog. Plots begint de notaris te wenen: tranen om zijn enige zoon, die hem verlaten heeft. Nu acht Markos het ogenblik gekomen om zijn vermomming af te leggen (baard, snor, pruik, bril…) en hij vertoont zich als Marc Vanlichtervelde, zoon van de notaris. Vader en zoon vallen elkander in de armen en hoewel zijn vader dat nu niet langer van hem eist, verklaart Marc alsnog voor notaris te willen studeren. De noodzaak van geheimhouding komt weer ter sprake en het gevaar dat dreigt als Marie, “dat babbelwijf”, het te weten zou komen. Marie slikt die belediging niet en ze komt uit haar schuilplaats tevoorschijn. Ze dreigt nu alles bekend te zullen maken tenzij ze opslag krijgt en de pastoor minstens éénmaal per week met haar de liefde wil bedrijven. Ze heeft ook nog een voorschoot met een spermavlek (van de pastoor) die ze dreigt aan de preekstoel te zullen hangen… En daar is de postbode weer… met een onvoldoende gefrankeerde briefkaart. Gerard weigert de kaart, maar even later heeft hij daar toch spijt van. Marie, die snel de briefkaart uit de tas van de postbode heeft gerist, wil hem die wel geven op voorwaarde van eveneens “éénmaal in de week”… Pas nadat Gerard heeft toegestemd leest Marie de briefkaart voor: ze is in feite bestemd voor Ginett.  Er staat: “Vele groeten van je moeder, Claudine Schietgat…”. Ondertussen troosten de pastoor en Gerard elkaar: er wachten hen nog moeilijke tijden. De notaris leest uit het familienamenboek de verklaring voor van de naam “Schietgat”.

26-11-2006 om 21:54 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Misschien had ik het nooit wereldkundig durven maken uit schrik om uitgelachen te worden als hopeloos ouderwets, maar nu Rick de Leeuw onlangs gezegd en geschreven heeft dat het mooiste boek dat hij ooit heeft gelezen “Kees de Jongen” is van Theo Thijssen, durf ik u bekennen dat Theo Thijssen mijn geliefkoosde Nederlandse schrijver is.

Theo Thijssen werd geboren in Amsterdam in 1879. Van 1898 tot 1921 was hij onderwijzer in een Amsterdamse volksschool. Hoewel hij later in de politiek is gegaan, is hij diep in zijn hart steeds onderwijzer gebleven. Van 1923 tot 1932 heeft hij zijn ervaringen neergeschreven in achtereenvolgens: Kees de Jongen, Schoolland, De gelukkige Klas, Het grijze Kind, Het taaie Ongerief. Thijssen was een rasschrijver. Een groothartig mens die oneindig veel hield van zijn kinderen. Hij stierf in 1943.

Heb ik mijn trouwe lezers reeds verteld dat ik, als gepensioneerde, nog werkzaam ben in een revalidatiecentrum voor – onder andere – kinderen met leermoeilijkheden? Welnu, dan weet u het bij deze. Om een centje bij te verdienen bij mijn karig pensioen, maar ook – en dat is zeker niet de minste reden – omdat ik het graag doe. Heb ik mij daar van de week toch een moeder gehad die doodongelukkig was omdat men haar voorspeld had dat haar kind het jaar zou moeten overdoen. Ze zóu het niet laten gebeuren! Liever liet ze het kind voortploeteren in een klas waar het voortdurend moet afhaken dan de schande van het zittenblijven te moeten dragen. Ik dacht aan Jantje die, thuiskomend met een slecht rapport, tegen zijn vader zegt “als we maar gezond zijn, hé pa!” en aan Koba Hellendoorn uit de klas van meester Staal, alias Theo Thijssen. Ik zei: “maar ze is toch gezond en dat is toch het allerbelangrijkste”. “Pf!” zei de moeder en ze keek mij nogal misprijzend aan. Het leek er erg op dat ze haar gezond kind op staande voet had willen omruilen voor één dat ziekelijk was en goed kon leren.

Deze morgen heb ik gezocht in het boek “Schoolland” van Theo Thijssen, waarin de passage over Koba Hellendoorn voorkomt. Onderwijzer Staal heeft van een meisje uit zijn klas vernomen dat Koba Hellendoorn, een ander meisje uit de klas, ernstig ziek is. Koba is al een paar dagen afwezig en de meester gaat haar thuis een bezoek brengen. Het kind blijkt reeds fel aan de beterhand te zijn, maar haar leven heeft aan een zijden draadje gehangen, volgens moeder Hellendoorn. Wat meester Staal vooral treft is de overdreven bezorgdheid van de moeder over de mogelijke schoolse achterstand die Koba door die enkele dagen afwezigheid zou kunnen opgedaan hebben. Hij besluit dat hoofdstukje als volgt:

Wat hebben wij schoolmeesters de mensen toch dwaas weten te krijgen met onze gewichtigheid. Hoe hebben wij, wij allen, van de bewaarschooljuffrouw af tot de professor toe, de mensheid een verwrongen kijk op de waarden in het leven weten te bezorgen. Met onze examens en onze diploma’s en onze getuigschriften, en onze rapporten, met onze waarderingscijfers van 6 1/2 “plus” of 7 “min”.

Maar waar blijven de wijze grijsaards die toch wel geleerd hebben te lachen om de suggestie der school? Waarom laten zij, die ons toch wel doorzien, waarom laten zij niet een glimpje van de eeuwigheid lichten over de belachelijke ernst, waarmee wij het vingerhoedje kennis-en-weten, waar wij voor zorgen, willen gerespekteerd zien als een scheepslading nuttige wijsheid? Ze laten ons maar heersen.

Zo’n moeder Hellendoorn, in plaats van onbekommerd te juichen om het grote feit, dat ze Koba nog heeft, zit in angst, dat ik over ’n half jaar zal komen met het verschrikkelijke vonnis, dat Koba nog niet goed een of andere malle taaloefening kan invullen…

Mijn vrouw heeft bij de wieg van ons dochtertje al van die vage zorgen, dat het later op school wel eens niet helemaal vlot kan gaan, en poogt zichzelf gerust te stellen, dat ik, de vader, zelf gelukkig schoolmeester ben, en alzo als redder kan optreden…

Mijn buurman heeft een prachtjongen op de H.B.S. Toen de jongen verleden jaar is blijven zitten, heeft in dat gezin dagen lang een Godslasterlijke droefenis geheerst, een begrafenis-stemming, alsof er iets wezenlijks was gebeurd.

Hoe hèbben we, hoe hèbben we onze arme medemensen zo dwaas kunnen krijgen, en hoe houden we die dwaasheid er zo in?

Een van mijn Nederlandse vrienden zei onlangs: “Wat ouderwets, die taal van Theo Thijssen, het lijkt wel Vlaams”. Precies. En dat is een van de redenen waarom ik des te meer hou van de schrijver van Kees de Jongen, het mooiste boek dat ooit door een Nederlander werd geschreven…

25-11-2006 om 09:34 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

2003: DE TWISTAPPEL (toneelstuk)

Avondvullend blijspel in twee bedrijven voor 6 dames en 7 heren. Uitgegeven door Toneelfonds J. JANSSENS  (rechten@toneelfonds.be). Korte inhoud: Alle goden van de Olympos komen naar het huwelijksfeest van koning Peleus met de nimf Thetis. Ook Eris, de godin van de twist, die nochtans niet uitgenodigd is, komt opdagen en gooit flink wat roet in het eten. Voor de mooiste godin aanwezig heeft ze een geschenk bij: een gouden appel. Drie godinnen maken er aanspraak op. Na heel wat gekrakeel duidt Zeus, de oppergod, iemand aan als scheidsrechter: Paris, een prins van Troje. De troubles die daaruit voortvloeien zijn aanleiding tot de beroemde Trojaanse oorlog. Een stuk met veel humor! <klik hier om te vergroten.

2005: EEN DOCHTER VOOR HET LEVEN (toneelstuk)

Dolle klucht in vier bedrijven (3 vrouwen, 5 heren), uitgegeven door Auteursbureau ALMO, Antwerpen (bestellingen@almo.be). Korte inhoud: Ginett komt inwonen bij haar vader, caféuitbater Gerard, die van haar bestaan niet eens afweet. Voor het nodige animo zorgen de enige regelmatige bezoekers van het café: een opvliegende vrouwelijke postbode, een getormenteerde pastoorsmeid, een notaris, een dokter en niet in het minst de schuinsmarcherende pastoor, die geen blijf weet met een onverwachte erfenis. Er wordt nog getwist omtrent het vaderschap van Ginett, maar uiteindelijk komt er toch (voor de meesten althans) een happy (?) end. <klik hier om te vergroten.

24-11-2006 om 16:25 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Gisteren zijn we dus naar de Gravensteenfeesten getogen – de zevenenvijftigste –, Mico en ik. Met de trein van 10.43 vertrokken in het station van Kortrijk. Mico’s vrouwtje Bea had ons naar het station gebracht. Zo’n intercity-trein doet amper twintig minuutjes over het traject Kortrijk-Gent. Van Gent-Sint-Pieters tot “De Salamander” in de Overpoortstraat is een klein kwartiertje, als je goed doorstapt. Maar we stápten niet goed door. ’t Was eerder slenteren wat we deden, doorheen het Citadelperk. Langsheen het monumentale standbeeld van burgemeester Charles de Kerckhove. Dat standbeeld staat daar ongetwijfeld al meer dan een eeuw en we moeten daar in onze studententijd honderden keren voorbij gekomen zijn en toch realiseerden wij ons niet het ooit eerder te hebben gezien. Wat moeten wij in die tijd een haast gehad hebben…

We waren ruim op tijd in De Salamander. De verwelkoming door de leden van het dagelijks bestuur van het Seniorenkonvent was bijzonder hartelijk. De nieuwe senior seniorum – Vincent Verlaeckt is zijn naam – maakte een bijzonder keurige indruk. Netjes uitgedost in een nagelnieuw donkergrijs maatpak met daaronder een wit hemd en een schitterende goed geknoopte das. Een beleefde jongen met ravenzwart haar, een knap gebronzeerd aangezicht met mooie hagelwitte tanden en daarenboven een elegante lichaamsbouw. Men zou gezegd hebben: een jongen, te mooi en te keurig om senior seniorum te zijn. Toen zagen we hier en daar nog van die jongens opduiken in datzelfde keurig donkergrijs pak met rode das. Waar hadden we dat nog gezien? Maar natuurlijk: het pak van Jean-Marie Pfaff, de beroemde maar eenvoudig gebleven zoon van het Waasland, op wie deze jongens terecht fier zijn. Het waren namelijk de mannen van de W.C. ofte de Waasse Club, en de nieuwe senior seniorum was één van hen. De senior seniorum van ’t vorig jaar, de gulhartige Jan-Bart Demuelenare was er ook al en Valeer Van Overwalle één van de pioniers van 1949, die er de laatste jaren ook regelmatig is bij geweest, samen met zijn bevallige echtgenote. En was mij daar warempel niet nóg een pionier opgedoken? Ene Phil! Onverwoestbare dappere helden van toen…

Daar zijn er nog twee van de oude garde: Jacky en Lucien. Al de anderen zijn jonge kerels en jonge deernen. Sommigen ken ik van ziens omdat ik ze vorig jaar al ontmoet heb, maar bij naam ken ik ze geen van allen. We begeven ons te voet naar het restaurant waar ons een voedzame maaltijd wacht en daarna, weer te voet, naar het Gravensteen. Helemaal anders dan in 1949 hebben ze de grote poort wagenwijd opengezet en we trekken “zo zonder slag of stoot” de indrukwekkende burcht binnen, die maar één keer in zijn geschiedenis het fiere hoofd heeft moeten buigen: in 1949, voor de Gentse studenten! De clubs zijn te herkennen aan hun linten, hun vlaggen en vaak aan hun speciale outfit. Ik vermeldde al de Pfaff-kostuums van de Waasse Club. Ook de AB-ers in hun piraten-kledij komen heel fris voor de dag – wat zijn er op ’t ogenblik veel knappe porren bij den AB, zeg! – evenals de leden van Moeder Malheur die uitgedost als Schotten ophef maken door als ’t maar even pas geeft te bewijzen dat ze onder die Schotse rokjes níets aan hebben. En dan is er natuurlijk ook de fanfare die met een stuk of twaalf zijn en zoals telkenjare de ziel uit hun jonge lijven spelen en het hele gamma studentenliederen ten beste geven zonder ook maar één valse noot te laten horen. Wat mij een beetje tegenvalt is dat mijn eigen club, Moeder Laetitia, wat minder opvallend aanwezig is dan andere jaren…

In de indrukwekkende troonzaal van het Gravensteen staat een podium opgesteld voor de sprekers. Eerst is pionier Valeer aan ’t woord. Zijn stem is niet meer zo krachtig als in zijn jonge jaren en mijn gehoor is er in al die jaren ook niet op vooruit gegaan en dat brengt met zich mee dat ik van zijn verhaal niet al te veel begrepen heb. Gelukkig staat de tekst integraal in het programmaboekje. Phil daarentegen, die andere pionier, spreekt het studentenheir toe met luide krachtige stem. Aan ’t end breekt het zweet hem echter uit. Phil heeft verse lucht nodig; misschien heeft hij zijn krachten wel wat overschat. Of is het de ontroering die Phil parten speelt? Dan kom ík aan de beurt als oudste senior seniorum. Ik ben al járen de oudste senior. En toch, waar zijn mijn voorgangers: Carlos Danneels, Paul Heytens, Raoul Beerens, Jos Metsers, Guido Vyncke? Er moeten er nóg zijn. Ik leid de salamander in – ’t zou ongepast zijn hier niet even te vermelden dat het bier geschonken wordt door de Rodenbach –. Toch hartverwarmend, na bijna een halve eeuw nog zo’n uitgelezen bende studenten te kunnen begeesteren. Mico, die na mij komt, kan dat nóg beter. Maar daar leg ik mij gaarne bij neer: is hij immers niet de grootste student “aller tijden”? De volgende in de rij is, geloof het of niet, Bart De Becker, senior seniorum 1995-96. Tussen Mico en Bart gaapt er een afgrond van achtentwintig jaar! Achtentwintig seniores seniorum die het laten afweten! En dan komen Jean, Misja en Jan-Bart aan de beurt – misschien vergeet ik er een –, allen even briljant.

Na dit plechtig gebeuren in de troonzaal wordt het Gravensteen nu wel degelijk her-bezet. Rondom, op de muren van de burcht, staan de studenten nu liederen te zingen onder begeleiding van de fanfare. Er wordt met vlaggen gezwaaid en hier en daar weerklinkt bomgeknal. En beneden staan de ouderen dit spektakel met welgevallen te bekijken en ze hebben er o zoveel deugd van. Een bejaard Nederlands echtpaar uit Oud Beijerland, dat toevallig het Gravensteen komt bezoeken, vraagt wat dit alles te betekenen heeft. Een feest, zeggen we, om te herdenken dat 58 jaar geleden het Gravensteen door studenten werd bezet. Dáár hebben ze nooit iets over gehoord. Ze bedanken ons dat we dit immens gat in hun cultuur hebben opgevuld.

En dan zet er zich een stoet in beweging, of hetgeen voor een stoet moet doorgaan. ’t Is zelfs geen flauw afkooksel van wat het vijftig jaar geleden was. Geen enkele wagen in de stoet. Iedereen te voet. Weinig toeschouwers langs de weg. Gelukkig is daar de fanfare die maar blijft doorspelen en voor de broodnodige ambiance blijft zorgen. Waarheen de stoet precies gaat is mij niet duidelijk. De mogelijkheden zijn overigens beperkt: de meeste straten liggen opgebroken. Tijdens de stoet knoop ik een gesprek aan met Emmeline. Ze is knap en intelligent en ze is van Oostende. Nee, niet van de Zandloper: die is al een jaar of vijf opgedoekt – hoe vaak heb ik die van Oostende niet horen schreeuwen dat de Zandloper nooit zou vergaan!? – Er is nu een nieuwe club in Oostende, Dionysus genaamd en daar is Emmeline lid van, bestuurslid. Ik vertel haar dat ik drie jaar lang op kostschool geweest ben in ’t Koninklijk Atheneum van Oostende en dat die drie jaar de ellendigste van mijn leven zijn geweest. Waarom? Wel, daar heb ik een verhaal over geschreven in mijn boek “O jerum jerum jerum…”. Ik zal haar het verhaal opsturen per e-mail. Ze zal straks wel haar e-mail adres voor mij opschrijven. Emmeline doet mij een beetje denken aan mijn eerste liefje dat ik zó van de stoep had opgescharreld tijdens mijn eerste Gravensteenstoet en van wie ik de naam niet meer weet, en ook een beetje aan lief Leentje in Damme. Enkele andere porren komen mij nu voor de geest met wie we de laatste jaren een beetje lol hebben gemaakt tijdens de Gravensteenfeesten: dat ander Leentje – Leentje Stockman – en Mieke die zo vakkundig mijn lint heeft gedoopt en Poedel. Ze zijn er niet meer bij. ’t Gaat allemaal voorbij, helaas…

We zitten aan de toog in ‘k weet-niet-meer-welk café in de Papegaaistraat als ik mij realiseer dat ik in de drukte Emmeline ben kwijt gespeeld. Ik ben in een druk gesprek gewikkeld over allerlei onderwerpen – vraag me niet er nog één op te noemen – met Jean de Chaffoy, Tom Vergracht en een paar psychologen die enkele jaren geleden nog bestuurslid van het Seniorenkonvent zijn geweest. Tom Vergracht is de huidige zedenmeester van het SK en hij is de zoon van, jawel, Lode Vergracht, die destijds een van “de groten” was. Waarom Lode er dit jaar niet bij is? Gezondheidsredenen, iets met de bloedvaten. Langs deze weg het allerbeste toegewenst, Lode. God geve dat we elkaar komend jaar weer mogen zien in het Gravensteen. De porren zijn dit jaar in de minderheid. Niet in díe mate als in “mijn tijd” maar toch, het valt op. In het café in de Papegaaistraat is er maar ééntje. Ze heeft de rits van haar bloesje uitdagend ver opengelaten. Eén van de psychologen vraagt of ze de rits voor hem nog een klein beetje verder wil opendoen, één centimetertje maar. Ze weigert beslist. En als hij het zelf wil doen geeft ze hem een klinkende oorvijg. Wie zal de vrouwelijke ziel ooit doorgronden?

We zijn daarna nog naar het Galgenhuisje geweest en naar de Kuip van Gent en waarschijnlijk nog één of twee andere etablissementen. Het aantal pinten dat we gedronken hadden was al lang niet meer op de vingers van twee handen te tellen. Dat verklaart waarom we aan twee jonge meisjes – te jong om al student te zijn, naar ik vermoed – die ter hoogte van het Koophandelsplein ons pad kruisten, de weg vroegen naar het Sint-Pietersplein. Alsof wij de weg naar het Sint-Pietersplein niet zouden kennen!  De meisjes beweerden het antwoord op onze vraag te moeten schuldig blijven. We merkten op dat ze een fototoestel bijhadden. Of ze alstublieft een fotootje van ons wilden nemen? Ze hadden daar niet het minste bezwaar tegen en ze wilden gaarne zélf mee op de foto. Ze hebben ons beloofd de foto's per e-mail op te sturen. Wat is de wereld toch veel veranderd! Benieuwd of ze het doen...
Op het Sint-Pietersplein stond een reuzegrote tent opgesteld. We zijn daar nog gauw een bierpot van de 57^e feesten gaan halen en daarmee hielden we het voor bekeken. We zijn per slot van rekening geen drie maal zeven meer…

Terug naar het station en weer door het Citadelpark. ’t Is al bijna middernacht en naar men zegt kan het gevaarlijk zijn in het Citadelpark. Daar is in ’t verleden al wel eens een en ander gebeurd. Voor verkrachters hoeven wíj alvast niet bang te zijn. En voor rovers? We hebben weinig waardevols bij. Al weten die rovers dat misschien niet. Maar we zijn met zijn tweeën en dat maakt al een heel verschil. Plotseling komen we voor een water te staan waar we niet overheen kunnen. Een obstakel dat we deze morgen niet gehad hebben. Naast het water zit een verliefd koppel op een bank. In het licht van een lantaarn zien we dat het om een jonge knappe blondine gaat en een allochtoon – dat laatste had mij niet moeten opvallen, maar kom, een echt multiculturele gemeenschap zijn we toch nog niet –. We hangen de hulpeloze uit en de lieftallige blondine wijst ons een brugje aan via hetwelk wij de overkant kunnen bereiken. De allochtoon lijkt het hele gedoe niet te appreciëren en kijkt ons argwanend aan. Een glimlach kan er bij hem duidelijk niet af. Eenmaal aan de overkant zwaaien we dankbaar naar het koppeltje. En, niet te geloven, de allochtoon zwaait terug. Het meisje heeft hem ondertussen ongetwijfeld diets gemaakt dat wij onschuldige weliswaar nog flinke maar toch al bejaarde heren zijn, een beetje aangeschoten, maar voor ’t overige geheel ongevaarlijk.

En weer staat daar Charles de Kerckhove, nog even kordaat als deze morgen. We zijn dus op de goede weg naar het station. De trein staat al op ons te wachten, net of we super-vips zijn. En in Kortrijk komt mijn lieve eega mij afhalen aan het station. ‘Vreselijk’ zegt ze als we in haar auto stappen en nog niet eens gezeten zijn ‘dat ge zo naar de drank kunt stinken, dat ge die vuiligheid in uw lijf kunt krijgen’. ‘Ja, ’t is niet gemakkelijk’ zegt Mico ‘we doen het echt niet voor ons plezier’. Maar al bij al, ofschoon ze het niet laat blijken, is ze tevreden dat we het er weer eens heelhuids vanaf gebracht hebben…

17-11-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

16-11-2006 om 23:49 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

15-11-2006 om 06:26 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

(dit is het ogenblik waarop ik mijn zakrecorder heb ingeschakeld, zonder dat van Togenbirger ook maar iets heeft opgemerkt; dat is de reden waarom ik in staat ben zijn betoog quasi onveranderd weer te geven)

Professor van Togenbirger aan het woord:

- Lichaam en ziel zijn zoals tijd en ruimte. Hun onderlinge scheiding is in werkelijkheid onmogelijk; alleen in ons begrippenapparaat kunnen en moeten wij zo’n scheiding maken. Maar begrippen, of gedachten, zijn eigenlijk versteende, dode dromen. Ons denken misleidt ons hier dus, en daar is niets aan te doen. Willen wij echter op de een of andere manier iets verstaan van die zogenaamde scheiding van lichaam en ziel, dan dienen wij daarover te “dromen”, niet te “denken”. Dromen kunnen ons dingen laten zien die wij onmiddellijk begrijpen, terwijl we nooit in staat zullen zijn om erover te spreken, omdat het aan onze gedachten ontsnapt. Het heeft dus geen enkele zin om erover te spreken, het zijn dingen die in de dromen moeten verborgen blijven.

- Hebben we niet allemaal analoge ervaringen in die zin? liet ik mij ontvallen, en dat was in hoofdzaak bedoeld om te laten blijken dat ik zijn “redenering” tot op zekere hoogte trachtte te volgen. Het bleek geen domme vraag te zijn, ze scheen althans in goede aarde te vallen:

- Zeer waarschijnlijk wel, maar dat betekent niets! Als ge iemand ontmoet die gelijksoortige ervaringen heeft, dan kunt ge er met die persoon niet over “spreken”, terwijl ge nochtans “aanvoelt” dat ge allebei hetzelfde “weet”, of beter “droomt”. Eenzaamheid is het. Eenzaamheid is het lot van elke mens. Het beste contact vindt men nog door poëzie te lezen – van Herakleitos bijvoorbeeld, die al zéér lang dood is – of door naar Beethoven te luisteren.

- Hoe verklaart u dat, professor?

- Omdat poëzie en muziek – bijvoorbeeld – niet zo versteend zijn als gedachten, en zich dus eigenlijk nog bevinden in de sfeer van het onuitspreekbare, in de intieme, persoonlijke sfeer dus, waarmee ieder voor zich uiteindelijk alleen is. Er is geen waarachtiger contact tussen mensen mogelijk dan het contact dat ontstaat rond wezenlijk onuitspreekbare zaken. Neem het treurende ouderpaar van Vladslo en breng daar een tweede ouderpaar bij: beide paren zullen elkaar zo perfect begrijpen dat ze volkomen één worden. Ze kunnen niet zeggen wat ze voelen, maar een blik is genoeg, en zelfs overbodig. Men kan zodoende meer één zijn met mensen van pakweg vijfduizend jaar geleden – die bijvoorbeeld net hetzelfde hebben beleefd van wat jij op een bepaald ogenblik eveneens hebt beleefd – dan met vele verwanten rondom je, die heel ver van je afblijven staan, zonder dat je daar iets kan aan veranderen.

- Is dat telepathie?

- Bijlange niet! Het komt hierdoor, dat wij in wezen dromende zijn, terwijl slechts een klein stukje van onze “ziel” denkend of sprekend is, en dat is zeker niet het belangrijkste deeltje! Let wel, ik beweer niet dat dit bewuste deeltje overbodig zou zijn. We kunnen er niet zonder, zoals we ook niet zonder onze tanden kunnen… Maar het is alleszins veel minder wezenlijk dan dat ander “stuk”.

- Maar u zou het toch hebben over de scheiding tussen lichaam en geest?

- Juist! Welnu om op uw zeer interessante vraagstelling terug te keren: lichaam en ziel wórden niet gescheiden, zoals ze ook niet verenigd worden. De mens is uit één stuk. Dat “dromen” belangrijker en waarachtiger zijn dan de rest, zien we ook hier: in de droom kunnen lichaam en ziel niet gescheiden worden. Méér zelfs: in de droom wordt geen onderscheid gemaakt tussen lichaam en ziel, omdat daar de begrippen en het denken niet de bovenhand hebben. Ja, in de droom zijn wij meer mens dan in zogenaamd wakkere toestand. En dít nog: dat het leven uiteindelijk in dienst staat van de droom moge duidelijk blijken uit het feit dat mensen die geen dromen meer hebben, niet meer willen leven.

Ik knikte. Ik had het begrepen. Wat zeg ik? Ik had het niét begrepen! Die dingen zijn ook niet te begrijpen, denk ik. Ze moeten gedroomd worden…

- Nu moet ge mij verontschuldigen, zei van Togenbirger. De pijn in mijn kaak begint plots veel heviger te worden. De verdoving is uitgewerkt, denk ik. Ik neem nog maar eens een Dafalgan Codeïne – of laat ik er maar ineens twee nemen – en ik ga nog wat op mijn bed liggen. Mijn antwoord is niet helemaal duidelijk geweest, vrees ik. Ik moet beslist eens een boek schrijven over dat onderwerp.

Zonder verdere plichtplegingen begaf hij zich naar zijn kamer. Geen handdruk tot afscheid. De pijn moet alleszins weer vrij hevig geweest zijn. Opeens verscheen moeder van Togenbirger te tonele. Ik had er mijn hand voor in het vuur durven steken dat ze ons gesprek had afgeluisterd.

- Hij zal dat boek zeker schrijven, zei ze. Hij zal er morgen aan beginnen, of vannacht nog. Over een paar weken zal het klaar zijn. Het zal een lijvig boek worden, want hij heeft er zijn zinnen op gezet, neem dat maar van mij aan!

Ik nam afscheid, vroeg of ze de professor in mijn naam nog eens hartelijk wilde bedanken. Ik kijk met spanning uit naar het boek. Op mijn vraag “wanneer de ziel het lichaam verlaat” had hij mij geen duidelijk antwoord gegeven. Of misschien tóch: de ziel verlaat het lichaam níet! Nooit? Ook niet als het lichaam helemaal uiteengevallen is in… atomen? Maar da’s waar ook: over “atomen” mag ik het niet meer hebben. De professor heeft het mij verboden. Da’s pure geleerddoenerij…

(ten behoeve van de lezer bij wie ik enige interesse heb kunnen wekken voor het werk van professor O. van Togenbirger de Waelekens: ga gerust eens zoeken op het internet naar ”van Togenbirger” en u zult het zich niet beklagen)

10-11-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Gisteren een reportage gezien op TV die mij dermate getroffen heeft dat ik van Togenberger even verlaten heb. Het ging over “dure wijnen”. Tot achtduizend euro per fles! Château Iquem, Château Petrus. Meer namen schieten er mij op ’t ogenblik niet te binnen. Sommige flessen zijn honderd jaar oud en volgens kenners niet meer te drinken. En desalniettemin een klein fortuintje waard…

Bij deze doe ik de wereld kond dat ik nog een flesje bier heb van de brouwerij Vita uit Wortegem-Petegem, deelgemeente Elsegem. De brouwerij Vita is al enkele tientallen jaren geleden opgedoekt. Het flesje is ongeopend en het zal algauw een jaar of vijftig oud zijn. Het bier zal al even ondrinkbaar zijn als de eeuwelingen Iquem en Petrus. Het flesje dient dan ook alleen om het ongeopend te bewaren, met speculatieve doeleinden. Ik vraag er vierduizend euro voor. Over pakweg tien jaar zal het flesje ongetwijfeld verdubbeld zijn in waarde. Een uitstekende belegging, niet? Waar haalt men de dag van vandaag nog een intrest van honderd procent op tien jaar? Met een Château Petrus of een Château Iquem? Ik wil het nog zien. Als het met die wijnen maar niet slecht afloopt zoals met de tulpenbollen, waarmee er schandalig gespeculeerd werd in een van de vorige eeuwen. Er werden toen ontzaglijke sommen neergeteld voor één tulpenbol, te vergelijken met wat nu betaald wordt voor een fles “niet te drinken” Château Petrus of Château Iquem. Men verkocht de bol later voor nog veel méér geld. En zodoende werd men dan slapend rijk… tot de tulpenbollengekte plots over was.

Met de wijngekte zal het voorzeker niet zo’n vaart lopen. Ze duurt nu immers al vele eeuwen: van lang vóór het begin van onze tijdrekening. In de tijd van Hippocrates reeds werd de wijn geprezen als een godendrank. “Water is voor de dieren, melk is voor de kinderen en voor de vrouwen, wijn is voor de goden” staat ergens geschreven in het heiligdom van Hippocrates op het eiland Kos. Welke drank voor de mannen geschikt was, daar werd met geen woord over gerept. Zou het bier kunnen geweest zijn? Voor studenten alleszins! Maar wijn? Niet voor mij…

Toen ik voor ’t eerst een “klassewijn” proefde, vond ik die hooguit iets minder naar azijn smaken, iets minder slecht dus, dan die andere wijnen – en dat waren er bitter weinig – die ik tot dan toe geproefd had. Iedereen lachte mij uit omdat ik die godendrank niet lustte. Waarom de meesten onder die lachers hun glas toen zelf maar half leeggedronken hebben is voor mij steeds een raadsel gebleven…

Het is niet omdat ík een afkeer heb voor wijn en dat bij deze openlijk verklaar dat u moet denken dat er nu snel een devaluatie komt van de Château Petrus of de Château Iquem. Het betekent wel dat ík er mij niet meer aan wagen zal, zelfs niet om er mijn geld speculatief in te beleggen. Ik heb daarentegen een veel groter vertrouwen in mijn flesje Vita-bier. Er bestaan immers duizenden flessen Château Petrus en Château Iquem, maar mijn flesje Vita is waarschijnlijk uniek. Eerlijk gezegd, ik begin er al spijt van te krijgen dat ik het te koop gesteld heb voor maar vierduizend euro. Maar laat ik nu niet kinderachtig doen. Geen gezeur: voor vierduizend euro is het flesje van u, beste lezer. U mag er, binnen afzienbare tijd, gerust het dubbele voor vragen. Bent u geïnteresseerd? Neem zonder schroom contact op met mij. Mijn telefoonnummer staat in de witte gids, mijn naam en adres staan ernaast. Vierduizend euro, geen cent méér!

08-11-2006 om 19:26 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Hiermee breng ik u, beste lezer, het relaas van mijn bezoek aan de heer O. van Togenbirger, professor in de filosofie. Het bezoek heeft plaatsgehad op heden, 31 oktober, de dag vóór Allerheiligen, tevens mijn trouwdag, tweeënveertig jaar geleden.

Ik parkeerde mijn fordje vóór het huis van de professor op ’t ogenblik dat mijn klok precies twee uur aanwees – ik gebruik niet het woord “uurwerk” omdat onze noorderburen zich dan allerlei ingewikkelde toestanden gaan voorstellen, terwijl het gewoon om een polshorloge gaat, en omdat ik ook voor hen begrijpelijk wil blijven –. Omdat mijn afspraak om twee uur was en mijn klok, zoals steeds, anderhalve minuut voorliep, kon het dus niet anders of ik zou op gebied van stiptheid vast heel goed scoren bij de professor. Ik belde aan door eenmaal halflang te drukken op het knopje naast de koperen plaat waarop stond “O. van Togenbirger de Waelekens, filosoof “. Ik was niet bijzonder getroffen door dat opschrift omdat ik niet onwetend was van het feit dat de hoogedelgeleerde een onmogelijke naam met zich meetorst.

 Tot mijn eigen verwondering was ik slechts een klein beetje nerveus en dat klein beetje nervositeit verdween op slag toen een zachtaardig oud vrouwtje de deur opende en mij gulhartig toelachte:

- Komt u binnen, mijnheer eh…

- Vansteenbrugge, Kris Vansteenbrugge.

- Juist, Vansteenbrugge. Omsk verwacht u. Maar nu slaapt hij even. Onvoorziene omstandigheid, ziet u.

Ik wou zeggen dat ik dat helemaal niet erg vond, dat ik ál de tijd van de wereld had, maar ze verwachtte blijkbaar geen reactie van mijnentwege. Ze leidde mij naar een antieke kamer – een salon zal ik het maar noemen – alwaar ik mocht plaatsnemen in een gemakkelijk feauteuil.

- Omsk is een uur of wat geleden teruggekeerd van de tandarts, die hem bevrijd heeft van een kies die hem al jaren kwelt. Omsk zal het natuurlijk niet toegeven maar hij heeft schrik voor alles wat met geneeskunde te maken heeft. Deze morgen echter was de pijn zó hevig dat hij de stap dan tóch maar gezet heeft. Hij zag er wat bleekjes uit toen hij terugkeerde en zijn wang was gezwollen. Hij is op zijn bed gaan liggen en toen ik even later ben gaan kijken zag ik dat hij sliep. Een minuutje of vijf geleden ben ik weer gaan kijken: hij slaapt nóg. Zal ik hem nú wakker maken?

- Doet u dat vooral niet. Ik heb ál de tijd, aangezien ik met pensioen ben. Of ik kom een andere keer wel terug?

- Met pensioen, zei ze met iets in de stem dat het midden hield tussen béwondering en vérwondering.

- Pensioen mét toegelaten bijverdienste, voegde ik er nog aan toe.

- Hoogst interessant, knikte ze. Hoe gaat dat in zijn werk?

- Ik trek mijn pensioen – een klein zelfstandigenpensioentje – en daar mag ik nog een bepaald bedrag bij verdienen, maar als ik méér verdien dan het maximaal toegelaten bedrag dan moet ik mijn hele pensioen terugbetalen.

- Ook als u nu pakweg tien euro teveel verdiend hebt?

- Ook dan!

- Hoe bestaat het! sprak ze nu verontwaardigd. Het zou toch moeten kunnen dat het volstaat die tien euro gewoon af te staan aan de belastingen. Maar waar moei ik mij eigenlijk mee? Neen, ga vooral niet weg. Omsk wordt zó wakker. Zal ik ondertussen een kop koffie klaarmaken?

- U bent héél vriendelijk, zei ik. Maar wilt u de koffie alstublieft héél slapjes maken? Ik verdraag geen sterke koffie, ziet u, ik krijg er hartkloppingen van.

- U bent net als Omsk, lachtte ze. Die krijgt óók hartkloppingen van koffie en daarom drinkt hij er ook geen. Hij drinkt alleen Caro. Weet u wát? Ik zal een kopje Caro zetten. Het is precies koffie: het ruikt als koffie, het is even lekker als koffie, maar het ís geen koffie. En u krijgt er beslist geen hartkloppingen van.

Terwijl ze een kop Caro voor mij klaarmaakte, zei ze:

- Een mens zit toch raar ineen. Neem nu Omsk. Die krijgt al hartkloppingen als hij de koffie nog maar ruikt, terwijl ik, die toch zijn moeder ben, zonder een ziertje ongemak dagelijks tien tot twintig koppen sterke koffie naar binnen werk.

- Een kwestie van gewoonte, zei ik.

- Dat denk ik er ook van.

Ze zette een kop Caro voor mij neer, mét melk maar zonder suiker, zoals ik gevraagd had. Voor zichzelf had ze óók een kop Caro klaargemaakt. Ze was ongetwijfeld een heel sociale vrouw.

- Weet u, zei ze, Omsk is een opperbeste kerel. Sommigen noemen hem een zonderling. Maar in feite is hij heel gewoon, een jongen van vlees en bloed. Alleen, hij wéét heel veel en dat wekt wel eens afgunst op. Als kind al bleek hij superbegaafd te zijn. Hij heeft een uitzonderlijk hoog IQ. Hóe hoog precies weet ik niet meer. Honderdvijftig, denk ik, als ’t niet méér is. Als jonge knaap al was hij geïnteresseerd in alle takken van de wetenschap, en dat is hij nu nog. Over alles had hij een eigen mening. Vaak botsten zijn theorieën met de gangbare opvattingen en dat werd hem niet altijd in dank afgenomen. Ja, mijnheer Vansteenbrugge, dat hoge IQ heeft Omsk reeds dikwijls parten gespeeld.

Ik dronk van haar Caro, die best te pruimen was, en ik knikte begrijpend. Ze zag, tot haar grote tevredenheid, dat de Caro mij smaakte. Ze leek mijn gezelschap erg op prijs te stellen en dat was voorzeker voor een groot deel te wijten aan de interesse die ik betoonde voor haar hooggeleerde zoon.

- Hij kan heel grappig uit de hoek komen, ging ze verder. Gisterenavond, bijvoorbeeld. Ik had lekkere karnemelkpap klaargemaakt en daar heeft hij dan een foto van getrokken. Stelt u zich voor: een close-up foto van mijn pap! Daarna heeft hij zich dik gegeten aan die pap. Ik vind wel dat hij er veel te veel kandijsiroop heeft bijgedaan. Ik zei nog dat het slecht is voor de gezondheid, zoveel kandijsiroop. Ik vraag mij overigens af of hij daardoor die hevige tandpijn niet heeft gekregen.

- Zou best kunnen, zei ik. Suiker is slecht voor de tanden.

De grote aandachtigheid waarmee ik luisterde, afgewisseld met een korte repliek af en toe, stemde de oude lieve vrouw zichtbaar gelukkig.

- De moderne tandheelkunde, zei ze, heeft veel ellende uit de wereld geholpen. In vroeger tijden was tandpijn een ware gesel. Ik weet nog, uit de verhalen van mijn grootouders, dat wie eertijds tandpijn had de heilige Apollonia aanriep of op bedevaart ging. Er waren toen bedevaartsoorden voor de heilige Apollonia in Brussel, Antwerpen, Leuven, Herentals, Ledeberg, Appels, Pamel, Grimmingen en nog op vele andere plaatsen. In Brussel was er zelfs een kerk, van de paters Augustijnen als ik mij niet vergis, waar een authentieke tand van de heilige bewaard werd. Wie met die relikwie zijn ziek gebit aanraakte kon sterke aanspraak maken op de zegeningen van de heilige Apollonia en op  bevrijding van zijn tandpijn.

- Zuiver bijgeloof natuurlijk, opperde ik.

- Ja, daar hebt u gelijk in, denk ik. Maar wíe weet precies waar de grens ligt tussen geloof en bijgeloof? Dat is wat ik mij soms afvraag. Of liever, dat is wat Omsk zich soms afvraagt. Ik praat hem gewoon na. Ik ben tenslotte geen filosoof, snapt u?

Ik snapte het. Ik knikte alleen maar en ik liet haar verder aan het woord. Ze was méér filosoof dan ze dacht. 

31-10-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

28-10-2006 om 02:22 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

Albert Anckaert was amper dertien jaar oud toen hij ging studeren aan de Bisschoppelijke Normaalschool te Sint-Niklaas. Vijf jaar later kwam hij er buiten als onderwijzer. Ze hadden er zijn ziel in een definitieve plooi gelegd. Hij had er levensregels meegekregen – erin gestampt of met de paplepel ingegoten – waar hij niet wenste van af te wijken. Ik vermeld er drie.

Ten eerste. Meester Albert lachte nooit met een schuine mop. De priesters van de Bisschoppelijke Normaalschool zullen schuine moppen ongetwijfeld bestempeld hebben als verwerpelijk en op zijn minst ongepast in de mond van iemand wiens taak het was de Vlaamse jeugd te onderwijzen en op te voeden, zegge en schrijve “de onderwijzer”. Láchen met een schuine mop die een ander vertelt, is een andere kwestie. De beleefdheid vereist alleszins dat de toehoorder op zijn minst een flauwe glimlach tracht te produceren, zelfs als hij de mop niet apprecieert. Maar dat soort beleefdheid kon meester Albert onmogelijk in overeenstemming brengen met het goed fatsoen. Op een schuine mop reageerde hij dan ook steevast met een moedeloos hoofdschudden. En toch is daar de laatste jaren van zijn leven enige verandering in gekomen. Als ik hem vroeg of ik er één mocht vertellen, antwoordde hij weliswaar nooit “ja” en als ik de mop dan, zonder toestemming tóch vertelde, schudde hij nog steeds het hoofd in vertwijfeling. Maar dat hij wél luisterde bewijst het feit dat hij de mop, vaak weken later, doorvertelde. En dán lachte hij wél, soms zo hevig dat zijn ademhaling stokte en zijn aangezicht paars kleurde. Soms rolden er dan tranen over zijn wangen van het danig lachen. Tenslotte kwamen wij erachter dat hij over een héél repertoire schuine moppen beschikte. Ik luisterde dan zelf vaak hoofdschuddend en met gemaakte tegenzin omdat ik het hem wilde betaald zetten. Maar hij merkte het niet eens: zó zeer ging hij op in zijn schuine mop…

Ten tweede. Meester Albert was een katholieke christene door dik en dun en … tot in de politiek. Het studentje stamt nog uit de tijd toen de pastoors zich met de politiek bemoeiden: toen was stemmen voor een andere partij dan de katholieke nog een zware zonde. Het was nog de tijd dat zijn leven geven voor zijn geloof gold als dé opperste daad, die recht gaf op een plaats in de hemel, aan de rechterhand van god – waar hebben we dit nog gehoord? – Aan de liberalen had hij een hekel, ofschoon hij in vele opzichten een liberale levensvisie had. Een keer is hij zwaar beledigd door één van de liberale “kopstukken” van de gemeente toen hij in een of andere stoet optrok met de Vlaamse leeuwenvlag. “Waar gaat gij heen met die Vlaamse hond, makker?” moet dat kopstuk toen gevraagd hebben. Albert was zeer Vlaamsgezind en die hond was er teveel aan en daarmee hadden de liberalen het bij hem voor altijd verkorven. Ook met de socialisten kon hij zich niet vereenzelvigen: als onderwijzer voelde hij zich geen echte arbeider… Ik denk dat hij zonder zijn katholieke “opvoeding” voor een Vlaamse partij zou gestemd hebben, maar dat heeft hij ongetwijfeld uit vreze gods, nooit gedaan. Zoveel geloofsovertuiging wekt respect op. Wat een verschil met Jack Vanlichtervelde wiens strenge opvoeding bij de Broeders geresulteerd heeft in een soort allergie tegenover alles wat maar enigszins ruikt naar godsdienst en pastoors! En toch… Zie ik daar geen klein sprankeltje twijfel als ik de eigenhandig geschreven tekst van zijn gedachtenisprentje herlees: “Mijn God, ‘k heb altijd in U geloofd, geef ons ’t eeuwige geluk, zoals beloofd.” Was er op ’t einde van zijn leven toch enige onzekerheid in zijn ziel geslopen? Of Onze Lieve Heer zijn belofte wel zou nakomen? Het kan nooit kwaad “Hem” daar even aan te herinneren, moet Albert gedacht hebben.

Ten derde. Zijn houding tegenover het spel. Albert speelde veel en graag. Nooit voor geld. Hooguit voor een pint, in ’t café, in zijn jonge jaren. We spelen voor de eer, was zijn devies, en eer is meer waard dan geld. De spelletjes kaart en pétanque die wij gespeeld hebben zijn ontelbaar. De uitslagen van het kaartspel werden zorgvuldig bijgehouden in een schrift. Hij was een intelligente en bedreven speler. Ongetwijfeld genoot hij van zijn vele triomfen, maar hij bleef opvallend gelijkmoedig zowel bij een overwinning als bij een nederlaag. Als wij hem gelukwensten liet hij nooit na te wijzen op de rol die het geluk had gespeeld. “Wíj spelen niet met de kaart, de kaart speelt met óns” placht hij dan te zeggen. Hij kon moeilijk verdragen dat wij onze vreugde uitschreeuwden, de zeldzame keren dat we hem konden verslaan. Het argument dat onze blijdschap een erkenning was van zijn kwaliteiten – hoe sterker de tegenstander die men overwonnen heeft, des te groter de vreugde, toch? – ging er bij hem niet in. En die ingesteldheid van mijn dierbare schoonvader, Albert Anckaert zaliger, die  ging er bij míj niet in. Tot ik enkele dagen geleden, tussen zijn oude schoolboeken die hij mij heeft nagelaten, de oplossing van dat raadsel heb gevonden: een levensregel die stamt uit de tijd van de Bisschoppelijke Normaalschool. Die regel bevindt zich op de pagina’s 28, 29 en 30 van het “NIEUW HANDBOEKJE der BELEEFDHEID en CHRISTELIJKE WELLEVENDHEID ten dienste der lagere scholen. Vijfde verbeterde uitgave, herzien en in overeenkomst gebracht met de huidige schoolprogramma’s. Door Kan. D. LESCOUHIER, diocesanen Hoofdopziener voor West-Vlaanderen. Brugge, L. Lescrauwaet, Oudenburgstraat, 29. 1921”.

Hoofdstuk VIII. Beleefdheid in het spel.

§ 38. … Toont altijd bedaardheid en vroolijkheid in het spel; behoudt een gelijke inborst bij winst of verlies.

§ 39. … Het is ongemanierd een buitengewone vreugde te toonen in het spel als gij wint; of gestoord, vergramd of ongeduldig te zijn als gij verliest.

Vermijdt met zorg het schielijk en lastig getier, uitroepingen van blijdschap of van gramschap, volgens het lot van het spel. Buischt niet op tafel, noch stampt met de voeten.

Dat alles in u bedaard zij. Dat niets in uw aangezicht, in uwen toon, in uwe gebaren, noch de ontsteltenis, noch een onmatige blijdschap verrade, wat den persoon met wien gij speelt zou kunnen beleedigen.

§ 40.  Daar het spel slechts een tijdverdrijf en niet een schandelijke berekening op winst mag zijn, moet het gematigd wezen, en zoodanig dat de winst niet groot genoeg zij, opdat men er zich over zou kunnen verheugen, noch het verlies schadelijk genoeg om er over bedroefd te zijn.

Vermijdt de spelen die gevaarlijk zijn voor de deugd, gelijk meest alle handspelen. Ware slechte spelen zijn niet alleenlijk tegen de beleefdheid; maar vernederen de jongelingen tot den rang der slechtst opgevoede lieden, en maken hen hatelijk voor God en verachtelijk voor de menschen.

24-10-2006 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge