DE AANBIDDING VAN DE HERDERS
Bijbel (Lc.2,8-20)
8 In de omgeving bevonden zich herders die in het open veld gedurende de nacht hun kudde bewaakten. 9 Plotseling stond een engel van de Heer voor hen en zij werden omstraald door de glorie van de Heer, zodat zij door grote vrees werden bevangen.
10 Maar de engel sprak tot hen: Vreest niet, want zie, ik verkondig u een vreugdevolle boodschap die bestemd is voor het hele volk. 11 Heden is u een Redder geboren, Christus de Heer, in de stad van David. 12 En dit zal voor u een teken zijn: gij zult het pasgeboren kind vinden, in doeken gewikkeld en liggend in een kribbe.
13 Opeens voegde zich bij de engel een hemelse heerschare; zij verheerlijkten God met de woorden: 14 Eer aan God in den hoge en op aarde vrede onder de mensen in wie Hij welbehagen heeft.
15 Zodra de engelen weer van hen waren heengegaan naar de hemel, zeiden de herders tot elkaar: Komt, laten we naar Betlehem gaan om te zien wat er gebeurd is en wat de Heer ons heeft bekend gemaakt. 16 Ze haastten zich er heen en vonden Maria en Jozef en het pasgeboren kind, dat in de kribbe lag.
17 Toen ze dit gezien hadden, maakten ze bekend wat hun over dit kind gezegd was. 18 Allen die het hoorden, stonden verwonderd over hetgeen de herders hun verhaalden. 19 Maria bewaarde al deze woorden in haar hart en overwoog ze bij zichzelf.
20 De herders keerden terug, terwijl zij God verheerlijkten en loofden om alles wat zij gehoord en gezien hadden; het was juist zoals hun gezegd was.
Betekenis
Gods Zoon is allereerst gekomen voor iedereen, in het bijzonder voor de kleinen. Hij wordt dan ook eerst herkend door kleine mensen: herdersknechten, marginalen; alleszins niet door schriftgeleerden.
Feestdag
(als onderdeel van het geboorteverhaal) 25 december
Devotie
???. Ofschoon de hoveniers een altaarstuk bezaten in de O.-L.-Vrouwekathedraal, door Frans Floris (1568) met op het middenpaneel dit tafereel, is er van een echt patronaat geen sprake.
Voorstellingswijze
Geleidelijk aan nemen de herders een belangrijke plaats in op de kerstvoorstelling:
1) (op de achtergrond) s Nachts scheurt de hemel open en daarin verschijnen een of meerdere engelen aan enkele herders om hen het goede nieuws van Jezus geboorte te verkondigen. De herders die hun kudde bewaakten worden blij verrast.
2) Ze begeven zich op weg, komen aan en kijken (over een omheining) toe.
3) Ze staan in aanbidding bij het Kind. Deze laatste houding blijft de standaardvorm, zij het vaak als sluitstuk van een verhaal in combinatie met de voorafgaande handelingen.
Herders
- van alle leeftijden: oudere en jongere, ook herdersknapen; ook herderinnen
1) de verkondiging (oudste traditie) (Lc.2,8-14): Op de achtergrond wordt een groep herders die haar kudde bewaakte, door een of meerdere engelen verrast: plotseling... zodat zij door grote vrees werden bevangen (d.i. dus niet gewekt). Van deze hemelse boodschappers krijgen zij het bericht dat hun Redder geboren is.
In een volgende etappe:
2) begeven ze zich op weg, soms in volle vaart, Ze haastten zich er heen (Lc.2,16a)
en wijzen elkaar de kribbe aan: cfr. zeiden... tot elkaar: Komt, laten we naar Betlehem gaan om te zien wat er gebeurd is... (Lc.2,15bc),
3) komen aan: en vonden Maria en Jozef en het pasgeboren kind (Lc.2,16b)
4) of zijn reeds in aanbidding bij het Kind: cfr. ibidem (Lc.2,16b)
- verwarmen zich aan een vuurtje: omwille van de koude s nachts: die in het open veld gedurende de nacht hun kudde bewaakten (Lc.2,8); en/of verwijst naar de wintertijd (rond 25 december).
- met hun schapen (cfr. Lc.2,8): herders die in het open veld ... hun kudde bewaakten.
- herdersstaf
- soms een hond: hulp bij het hoeden van schapen
- dragen gaven met zich mee, en tonen deze bij aankomst, zoals hanen en schapen: echter niet ver-
meld in het bijbelverhaal.
- doedelzak, fluiten en andere muziekinstrumenten
engelen
- ver op de achtergrond (goed kijken!), in de hemel verschijnen engelen die de herders het goede nieuws komen brengen dat hun Redder geboren is (Lc.2,11-12).
- begeleid door vele kleine zwevende engeltjes (een hemelse heerschare; Lc.2,13a)
- begeleid door een schare zingende en musicerende engelen (zij verheerlijkten God met de woorden: ...; Lc.2,13b)
- één of meerderen houden (samen) een banderol met de tekst van Lc.2,14 volgens de vulgaat-vertaling; hetzij meestal beperkt tot Gloria in excelsis Deo (Eer aan God in den hoge), hetzij soms geheel, met het vervolg: et in terra pax hominibus bonae voluntatis (en op aarde vrede onder de mensen van goede wil) (doch vanuit de meer getrouwe vertaling uit het Grieks: aan de mensen die Hij lief heeft).
- veelkleurige kledij, zelfs hun vleugels zijn polychroom rood, groen en blauw
Christuskind
- kijkt naar de herders ter begroeting
Maria
- /
Jozef
- geeft uitleg over het hele gebeuren aan aandachtige herders.
- óf (?) drukt zijn verwondering uit over wat de herders hem vertelden (Lc.2,17-18)
locatie
1) verkondiging: in het open veld (Lc.2,8), kampvuur, tent
2) onderweg: een kronkelende weg die van de achtergrond leidt naar het de Geboortegrot op de voorgrond
3) aankomst en 4) in aanbidding en 5) andere activiteiten: binnen de stal / grot, in een nabij gang of in een weiland
voorwerpen: kruiken, manden...
compositie
Wanneer verschillende fasen tegelijkertijd afgebeeld staan als één verhaal, kijkt de toeschouwer vanuit het hoofdtafereel van de Aanbidding verder naar de achtergrond waar andere herders nog onderweg zijn en a.h.w. in flashback uiteindelijk naar de achtergrond waar de aankondiging van de engelen nog afgebeeld staat.
Tekst : Rudy Mannaerts - Toerismepastoraal Antwerpen
Foto JPVB: Kerstmis in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg. - Beeldengroep van May Claerhout.
|
Zoutleeuw,
overblijfsel in de Sint-Leonarduskerk
