Geschiedenis
van het oude grafmonument
gelegen op het oude kerkhof naast de kerk

en de verhuis en heroprichting op het nieuwe kerkhof

Al sinds het prille begin werden mensen in kerken begraven. Vooral de rijken en adellijke families zagen dit als een voorrecht. Een privilege voor al wie dit soort van begrafenissen kon betalen. Getuige hiervan in onze eigen Schriekse kerk zijn de 16 grafzerken die nog steeds te zien zijn in de vloer. Doorheen de tijd zijn er in onze kerk honderden mensen begraven, de “kerklijken”. Aan deze gewoonte werd echter abrupt een einde gesteld door het edict van Jozef II op 26.06.1784 die tijdens het Tweede Oostenrijks Tijdvak verbood om nog mensen in kerken te begraven.

Onze Schriekse heer Karel Lodewijk Van der Stegen werd in 1748 nog in de kerk begraven[i]. Zijn zoon en opvolger Philippe Norbert Marie Van der Stegen, die de laatste feodale heer van Schriek zou worden, werd op het kerkhof van Putte begraven[ii], dus buiten de kerk. Waarschijnlijk was het toen al verboden om nog in een kerk begraven te worden. Hij stierf immers op 11 april 1799, in een periode dat vele kerken gesloten waren door de Franse overheersers.

Na het overlijden van Fulvie Caroline Antoinette de Longpré (° 04.09.1794 - † 21.10.1826), eerste echtgenote van Philippe Norbert Marie II Van der Stegen de Schrieck en toenmalige bewoonster van het kasteel van Schriek, werd zij op 24 oktober, drie dagen na haar dood, te Schriek begraven. Zij moet hier in een loden kist begraven zijn op het kerkhof. Er was immers nog geen grafmonument geplaatst !

Ook de schoonvader van deze Fulvie Caroline Antoinette, nl. Joseph Constantin Philippe Van der Stegen de Schrieck (° 06.12.1768 - † 12.01.1828) werd in een loden kist op het kerkhof van Schriek begraven op 15 oktober 1828.

Als compensatie dat men niet meer in de kerk mocht begraven worden ging de adel gebruik maken van obiits of rouwblazoenen. Zo werden ze toch nog in de kerk “vertegenwoordigd”. Zo’n obiit is een ruitvormig schilderij waarop het wapenschild van de adellijke persoon en de datum van zijn overlijden geschilderd werd. Tijdens de begrafenis werd het bord bij de katafalk opgesteld en later in de kerk opgehangen. In de kerk van Schriek worden er niet minder dan tien rouwblazoenen van de adellijke familie Van der Stegen de Schrieck en aanverwanten bewaard.

Nu er al twee leden van zijn familie op het kerkhof van Schriek hun laatste rustplaats hadden gevonden vond Philippe Norbert Marie II Van der Stegen de Schrieck het tijd worden om er een deftig grafmonument te plaatsen. De nakende vergroting van de kerk leende zich daar uitstekend toe. Philippe Norbert Marie II begiftigde deze vergrotingswerken aan de kerk op voorwaarde dat hij op het kerkhof van Schriek een grafmonument mocht plaatsen waar hij en zijn nakomelingen mochten begraven worden. Dit vinden we althans in een document gedateerd van 21 oktober 1839[iii].

Op 1 februari 1840 schrijft Philippe Norbert Marie II Van der Stegen de Schrieck de kerkfabriek nog eens aan. In deze brief vraagt hij om op het kerkhof van Schriek een stuk grond van 5 ½ meter in het vierkant te kopen om er een grafkelder op te richten. Hij is bereid om de som van 800 frank te betalen en daarbovenop een gift te geven van 200 frank.

Op 28 februari 1840 komt uiteindelijk de gemeenteraad van Schriek bij elkaar en besluit “… overwegende dat het kerkhof deze gemeente zeer groot is, en dat dezelfs uytgestrektheyd gemakkelyk toelaet op het zelve een gedeelte grond aftestaen, zonder eenig verhinderingen of ongemakken te komen veroorzaeken. Daer daerenboven de aldaer opgerichte graftombe eenigzins zal dienen tot verschooning van het kerkhof … heeft eenstemmeglyk besloten toetestaen mits betaeling door mynheer den graef Van der Stegen eener somme van achthonderd francs aen de fabriek der kerke …”. Kort nadien zou dus het grafmonument gebouwd worden. De twee stoffelijke overschotten die al op het kerkhof van Schriek begraven werden, werden na de voltooiing van het grafmonument ontgraven en kregen hun rustplaats in het statige monument.

In 1897 richt Rodolphe Van der Stegen de Schrieck een verzoekschrift aan het gemeentebestuur van Schriek. Hij ziet zich genoodzaakt om het grafmonument te verplaatsen naar de noordkant van het kerkhof (kant van de Tecno en Spar). Dit omdat de zuidkant van het kerkhof zeer laag gelegen is en waardoor in de grafkelder van zijn familie steeds water binnen sijpelt. De doodskisten zouden daardoor binnen de kortste keren vernield en beschadigd zijn. Voor zijn nieuw monument zou hij een perceel van niet minder dan 24 vierkante meter nodig hebben. Rodolphe Van der Stegen bedenkt zich echter omwille van het negatief advies van de bouwmesteer en verplaatst het familiegraf niet maar laat het echter vergroten met meer dan 5 vierkante meter. De stoffelijke overschotten werden echter wel in nieuwe loden kisten geplaatst.

Vanaf 1956 denkt de gemeente eraan een parkeerterrein rond de kerk aan te leggen. De graven die zich nog rond de kerk bevonden moesten op kost van de familie verhuisd worden naar het nieuwe kerkhof gelegen in de Tuindijk. De familie Van der Stegen hadden echter in 1926 hun kasteel te Schriek verkocht. Dertig jaar later moest het gemeentebestuur dus op zoek gaan naar nog levende afstammelingen van de familie Van der Stegen de Schrieck. Er moest immers een imposant grafmonument verhuisd worden ! Die afstammelingen vond de burgemeester van Schriek dan ook maar beide partijen kwamen tot geen oplossing. In 1961 stond het grafmonument nog steeds op het kerkhof rond de kerk. Op 21 september van dat jaar kwam de gemeenteraad bij elkaar en men meldde dat één van de erfgenamen van graaf Van der Stegen de Schrieck niet akkoord ging met de stelling dat de kosten van afbraak en eventuele verplaatsing van het grafmonument ten laste zouden vallen van de concessiehouder. Men besloot dan maar een proces te voeren tegen de familie Van der Stegen de Schrieck. Het zou echter nog een hele tijd aanslepen voor het grafmonument echt verplaatst werd.

Op 19 januari 1970 kwam er een gerechtsdeurwaarder de toestand van het grafmonument (dat zich nog steeds op het kerkhof aan de kerk bevond) bekijken en beschrijven. Hij schreef: “… Dit monument staat rechts van de kerk nabij de pastorij in afbraak[iv]; het is ongeveer zes à zeven meter lang en vier à vijf meter breed, met links een uitstekende grafkelderopening. Het schijnt te bestaan van onder uit bakstenen overdekt met afbrokkelend cement, deze slechts goed zichtbaar langs ene kant en langs de andere zijden bijna volledig overdeelt met aarde en gewas; boven deze bakstenen twee rijen steenblokken van circa een half meter lang en veertig centimeter hoof ieder en waarop over gans de oppervlakte een platform arduinsteen en daarenboven steeds kleiner wordende nog drie platformen arduinsteen en gans het midden op een hoge voet in arduin een kruis; de onderste platform schijnt oorspronkelijk, minstens langs drie kanten omringd te zijn geweest met een balustrade, insgelijks in arduin, bestaan hebbende uit twee plus vier plus twee grote pilaren onderling verbonden door arduinstenen onder en boven, deze insgelijks onderling verbonden door kleine pilaren. De onderhoud ervan blijkt sedert lang verwaarloosd te zijn geweest. De stenen, bizonder aan de basis, zijn overdekt met mos, gras en ander gewas; op het monument wast zelfs een kleine boom. De basis van het monument is zwaar aangetast door vocht en de cement vertoont gaten, verbrokkelingen en barsten; een van de grote stenen ontbreekt; van de balustrade blijft er zelfs niet veel meer over; een van de grote pilaren is omgevallen en van de overblijvende zijn er slechts twee onderling verbonden door arduinsteen en kleinere pilaren. Ten grond, rondom het monument, liggen trouwens verschillende stukken arduinsteen blijkbaar voortkomende van het grafmonument en met de tijd omgevallen…”.

De deurwaarder maakte ook nog enkele foto’s van het monument die zijn bevindingen op het proces moesten kracht bijzetten.

Op 15 maart 1970 maakte het gemeentebestuur uiteindelijk bekend dat men ging overgaan tot de afbraak van het grafmonument van de familie Van der Stegen de Schrieck. Er werd aan de vergunninghoudende familieleden op het nieuwe kerkhof een grondvergunning voorzien met gelijke oppervlakte. De materialen van het oude grafmonument werden ter beschikking gehouden voor de leden van de familie Van der Stegen de Schrieck voor een termijn van vijf jaar. Omdat niet alle erfgenamen van deze familie bekend waren werd dit bericht in verschillende kranten gepubliceerd.

Op 26 en 27 maart 1970 werd uiteindelijk het grafmonument ontruimd. Uit het grafmonument, dat 40 begraafmogelijkheden bevatte, werden 16 kisten aangetroffen. Onder die kisten waren er vier in hout en die waren reeds volledig vergaan. De andere kisten waren in zink en nog in goede staat. Een lichaam dat in 1826 begraven[v] werd had zelfs nog lange witte haren tot over de schouders! Alles wat overbleef werd in kleine kistjes overgeladen en naar het nieuwe kerkhof overgebracht. U moet echter wel weten dat die kisten in geen kelder meer liggen maar gewoon in de aarde werden begraven.

Ook de heropbouw van het monument op het nieuwe kerkhof bleef uit. Vandaag dekt enkel een platte arduinen steen zonder tekst de begraafplaats van onze kasteelheren.

(Op de foto is het grafmonument te zien anno 1970. Op de achtergrond de pastorij in afbraak. Onder het kruis is het wapenschild van de familie Van der Stegen de Schrieck te zien: de leeuw met dubbele staart. Het monument is één van de vele restanten uit het verleden die het einde van de 20^ste eeuw niet haalden).

Personen die begraven werden in het grafmonument te Schriek:

Ik, en de familie Van der Stegen de Schrieck, hebben gezocht naar een "nieuw" monument. Dat hebben we gevonden op de stadsbegraafplaats van Leuven. Er waren daar enkele honderden graven waarvan de concessie vervielen en die moesten afgebroken worden. Ik ben deze grafzerken gaan bekijken om te zien of er niets tussen zat dat we op het graf van de familie Van der Stegen te Schriek zouden kunnen plaatsen, zodat zij weer een eenbiedige laatste rustplaats krijgen.
Al in de maand augustus van 2009 werd er een grafmonument afgebroken en op vraag van mij naar Heist-op-den-Berg gebracht. Het gemeentebestuur zorgde voor het transport.
Op 20 oktober werd dan het graf per vrachtwagen van de loodsen van de Technische Dienst naar het kerkhof van Schriek gebracht. Op 21 oktober, heeft het gemeentebestuur van Heist-op-den-Berg het grafkruis opgesteld op de oude voet van het originele grafmonument. Het monument is ongeveer 3 meter hoog en zal vanaf nu het graf sieren van onze oude kasteelheren van Schriek.

 

(foto genomen op zondag 17 juli 2011 na de plechtige inzegening van het vernieuwe grafmonument van de familie van der Stegen de Schrieck. Rond de foto staan de verschillende nazaten van de voormalige kasteelheren van Schriek die voor deze speciale dag nog eens hun bakermat opzochten.

---

---

17de persoon begraven in het grafmonument!

Tot voor kort dachten we dat er zestien personen begraven lagen in de grafkelder van de familie van der Stegen te Schriek. We baseerden ons op enkele krantenartikels die verschenen in de lente van 1970 toen men het grafmonument ging afbreken.

Twee artikels hadden het over 16 kisten. Een derde (en veel kleiner) artikel had het over een 17de kist.

Als we de parochieregisters erbij namen kwamen we inderdaad bij 16 personen die in de kelder werden begraven. Slechts één van de zestien vonden we niet terug. Het ging om mevrouw Geelhand, overleden in 1934. Toch lazen we op haar rouwbrief "inhumé a Schrieck". Wellicht vond de pastoor het niet meer nodig om de personen die elders stierven, maar te Schriek werden begraven, niet langer te noteren in zijn registers.

Voor de publicatie van mijn boek "Eeuwige rust" voerde ik een onderzoek om de begraafplaats te vinden van Cécile Philippine Eulalie Fulvie van der Stegen de Schrieck (°Antwerpen 26 nov 1855), de dochter van graaf Albert van der Stegen de Schrieck en mevrouw de Pret Roose de Calesberg.

Deze Cécile trouwde op 6 mei 1882 met baron Raymond de Maere. Na diens dood op 6 oktober 1892 trouwde ze op 7 februari 1903 met diens broer Georges de Maere. Deze heer overleed reeds enkele jaren nadien, op 19 januari 1906.

Cécile van der Stegen bleef helemaal alleen en kinderloos achter. Ze stierf te Gent op 31 augustus 1934.

Voor mij waren er twee mogelijkheden. Ze lag ofwel begraven bij haar éérste man op het kerkhof Campo Sancto in St.-Amandsberg (Gent), waar de familie de Maere een grafkelder had. Of ze lag bij haar tweede man begraven, die rustte in de grafkapel van de familie de la Roche in Thieusies.

Na beide begraafplaatsen gecontacteerd te hebben was ik nog geen stap verder. Cécile lag bij geen één van beide mannen begraven. Ook aanverwante families wisten in éérste instantie niet waar deze vrouwe begraven lag.

Na lang zoeken kon de stad Gent (waar Cécile van der Stegen overleden was) me een antwoord geven. In het stadsarchief hadden ze een document gevonden waarin staat dat het stoffelijk overschot van Cécile overgebracht werd naar Schriek om er daar begraven te worden. Enkele dagen later kon de familie de Maere dit bevestigen. In een studie dat destijds gemaakt werd over waar hun familieleden begraven lagen, werd vermeld dat Cécile van der Stegen de Schrieck te Schriek begraven lag.

Net als mevrouw Geelhand (die tevens ook in 1934 te Schriek werd bijgezet) had de pastoor Cécile van der Stegen niet genoteerd in de overlijdensregisters. De zoektocht werd nog meer bemoeilijkt omdat er van haar geen doodsbrief bekend was.

Gelukkig vonden we nog op tijd een antwoord op dit mysterie. De naam van Cécile staat samen bij de rest van haar familie vereeuwigd op de arduinen plaat dat het vernieuwde grafmonument te Schriek siert.

(Met dank aan mevrouw Claude Mali en de familie de Maere)

Tijdens de herdenkingsplechtigheid voor de voormalige kasteelheren van Schriek op 17/07/2011 gaf graaf J. van der Stegen de Schrieck een prachtige en emotionele toespraak in onze kerk. Hieronder de tekst van de toespraak die hij toen gaf:

Geachte Mevrouw, Geachte Heer voorzitter en leden van de Kerkfabriek en de parochieraad,

Geachte leden van de gemeenteraad,

Mijnheer de Pastoor,

Beste Tom,

Graag zou ik enkele woorden willen uitspreken in naam van alle mensen die op deze mooie dag door Tom uitgenodigd werden.

Wij zijn hier allen ter gelegenheid van de inhuldiging van dit nieuwe grafmonument, die onze voorouders moet onthalen, bijeengekomen.

Vooreerst wil ik hulde brengen aan de nagedachtenis van onze voorouders die hier in Schrieck begraven werden en ook aan alle overleden leden van onze families. Ik denk ook aan al diegene die vandaag graag hier aanwezig hadden willen zijn maar die daartoe omwille van verschillende omstandigheden verhinderd werden.

Een grafmonument en overleden personen die niemand van ons nog gekend heeft, zou een weinig enthousiasmerende gelegenheid kunnen blijken.

Niettemin is het een vrolijk en hoopvol moment. Inderdaad, als wij, inwoners van Schrieck, neven en nichten van de familie van der Stegen hier samengekomen zijn, hebben wij dat aan de onstuitbare wil van één persoon te danken, nl. Tom Stroobants.

Tom is een deskundig betreffende de geschiedenis van zijn dorp. Maar ik, ik zou U het verhaal van Tom willen vertellen. Dit verhaal begint in 1998: toen een jonge knaap van 12 jaar, wandelend rond de kerk van zijn dorp, geïntrigeerd werd door stoffige schilderijen met familiewapens. Hij begon iedereen te ondervragen, onderzocht en stuurde brieven links en rechts, kreeg steun van zijn leerkrachten en zo geleidelijk aan ontdekte hij dat achter al die oude voorwerpen mensen zaten, maar ook plaatsen en verhalen: meerdere generaties van eenzelfde familie leefden bijna twee eeuwen in een mooie woning met een park eromheen in het dorp van Schriek. Maar dit is nu allemaal verdwenen, vervangen door wegen en huizen. De nakomelingen van deze familie heeft zich vandaag vaak ver van Schriek gevestigd en hebben geen banden meer met hun oorspronkelijke dorp behouden. De overledenen van deze familie, voorheen trots begraven naast de kerk, werden anoniem verplaatst in een hoek van het gemeentelijke kerkhof. En dit allemaal viel dan in de vergetelheid. Een draad werd gebroken. Maar Tom besloot dat deze verwaarlozing niet mocht verder gaan. Hij worstelde met kracht en volharding opdat dit prachtig grafmonument, ter nagedachtenis aan de overledenen van de families van der Stegen en Oldenzeel, opgetrokken werd en opdat deze mooie dag plaats kon vinden.

Wij allen bewonderen zijn volharding, standvastigheid, lef en dankbaarheid voor onze voorouders.

Maar dit is niet alles, de inspanningen van Tom gaan nog verder.

Dankzij zijn onderzoek, publicaties en deze tentoonstelling die wij ongeduldig wachten om te bewonderen, geeft Tom ons de mogelijkheid meer te weten over onze families, en met een verleden die ons nogal onbekend is te hervatten. Nog belangrijker, hierdoor geeft Tom meer kans op menselijke banden te doen herleven. Eerst herontdekken we onze voorouders en een stuk van hun leven. Dankzij al die uitwisseling van informatie en kennismaking georganiseerd door Tom, kunnen daarna familiebanden, die nogal aan het verdwijnen waren, versterkt worden.

Uiteindelijk is dit ook een gelegenheid voor onze families en Schriek elkaar te herontdekken. Dit geschiedenis werkstuk over onze familie verbindt het verleden met het heden. Hoewel het over een nogal recent verleden gaat (1730-1930), blijken het menselijke, sociaal, economisch milieu en de landschappen snel veranderd te zijn. Het is gezond zijn verleden te kennen om een toekomst op een vaste basis te bouwen, met een beter begrip van de complexiteit van het verleden en het heden.

Tom, je bent niet alleen bouwer van grafmonumenten maar ook van bruggen. Bruggen tussen generaties, het verleden en het heden, tussen de mensen in het algemeen.

Dit prachtig werk raakt ons zeer en daarom willen wij jou ook enorm bedanken. Een grote dank ook aan al de mensen die geholpen hebben bij het bouwen van deze schitterende realisatie. Ik denk eerst aan de verwanten van Tom, aan de gemeente van Heist-op-den-Berg, aan het schepencollege, het gemeentelijk personeel, aan Meneer de Pastoor, aan de parochieraad en aan de kerkfabriek maar ook nog aan vele andere mensen die wij jammer genoeg niet kennen maar die hun steentje hebben bijgedragen aan dit project.

Bravo en hartelijk bedankt !

Beste bezoeker,

Met dit blog wil ik de aandacht vestigen op het roerend en onroerend erfgoed van Schriek, met als uitvalbasis het oude kasteeldomein van Schriek.
Voor de Tweede Wereldoorlog was Schriek een dorp dat nog alle kenmerken had van een oude heerlijkheid uit de periode van voor de Franse Revolutie (1795)!
Kerk en kasteel waren onlosmakelijk verbonden met een oude statige dreef. De pastoor resideerde in een prachtige pastorij en de notabelen verbleven in hun herenhuizen.
Sinds 1946 is er veel veranderd. Het onroerend erfgoed van Schriek werd respectloos behandeld en verdween langzaam maar zeker.

Binnenkort zal u hier dus niet alleen terecht kunnen voor informatie over het verdwenen kasteeldomein en zijn eigenaars, maar ook de belangrijkste historische gebouwen zullen hier hun stek krijgen. Want zoals zo vaak ligt informeren vaak aan de basis van beschermen.

Mensen die nog oude foto's of informatie hebben over het oude Schriek mogen me deze altijd doormailen op tom.schriek@telenet.be

Als er mensen zijn die zich geroepen voelen om mee te werken mogen zij dit altijd laten weten. Op termijn zou er dan eventueel een werkgroep kunnen ingericht worden die zich bezighoud met de geschiedens van Schriek.

Ik doe mijn best dit blog zo vaak mogelijk aan te vullen. Toch is dit omwille van mijn professionele leven niet altijd mogelijk. Daarom geef ik u de raad om enkele keren per maand eens te komen kijken. Er zal zeker wat bijgekomen zijn.

Groetjes en veel leesplezier,

Tom Stroobants.

tom.schriek@telenet.be

(Zicht op kasteelhoeve en brug ca. 1880)

Kortelings heb ik een penning kunnen aankopen van Philippe Van der Stegen (1595 - 1659).
Deze Philippe was de grootvader van Karel Lodewijk Van der Stegen, de éérste kasteelheer van Schriek.
Philippe Van der Stegen was in zijn leven twee keer getrouwd. De éérste keer met Anne Elisabeth van Assche en de tweede keer met Jeanne Marie Maes.
Deze Van der Stegen behoorde tot de notabelen van de stad Brussel. Hij was er schepen en schatbewaarder.
De penning die van hem afkomstig is draagt zijn wapenschild: de leeuw met dubbele staart. Bovenop het wapenschild een helm (ridder) met daarop ook weer de leeuw met dubbele staart.
De penning is rondom bedrukt met een latijnse tekst en men ziet er het jaartal 1642 opstaan.
Wellicht gaat het hier om een herdenkingspenning, uitgegeven ter gelegenheid van een bijzondere gebeurtenis.
Is Philippe Van der Stegen in 1642 misschien schepen of schatbewaarder geworden? We weten het niet.

Wie meer weet van deze penning of van Philippe Van der Stegen mag steeds reageren.