Dit is het bevreemdende, mijn beste John, waarmee ik mijn vorige brief aan jou aanvullen wou. Ik dacht er aan in bed, ik had iets over het hoofd gezien. Nu, aangekomen waar ik sta, is het aan de dood dat ik denk en, of de dood het einde is.

Is Ravel, die ik hoorde vanmorgen, dood; is Beethoven dood, is Mahler, Johan Sebastian Bach, dood en opgeslorpt door de tijd. Is dit dan de onherroepelijke waarheid waar we elke nacht mee slapen gaan en moet ik me hier voor eeuwig en altijd bij neerleggen?

Was het schilderen van Da Vinci, van Van Eyck, is mijn schrijven weinig meer dan wat stuiptrekkingen van een vroegere holbewoner, is een leven eigenlijk méér dan wat gerimpel op het water van de vijver?

Als ik zie welk wonder het leven is. Zie of meen te begrijpen hoe we in elkaar zitten: een massa atomen, elektronen, neuronen en wat nog allemaal. Zie hoe onze hersenen functioneren, hoe we leven, ons herinneren wat was en hieruit opmaken wat komen kan, zien hoe velen creatief bezig zijn, dan is het verdict dat er niets is na de dood, te simpel.

Mijn visie is deze van Carl Gustave Jung: je moet, wil je geleefd hebben, over de dood hebben nagedacht, je er zelf, na rijp beraad, een idee over gevormd hebben en je er niet, als een levende dode, hebben bij neergelegd. 

Een plant is een plant, een dier is een dier en een mens is een mens. Echter, is het mens-zijn niet méér dan het plant-zijn, dan het dier-zijn? Is het nodig of wenselijk, wat het ‘zijn’ betreft, ons op een voet van gelijkheid te plaatsen, om te besluiten zoals voor plant of dier, na de dood is er niets?

Ik denk dat het leven zin heeft, en dat in die zin het doel ligt. Het is een oordeel met tal van facetten. Het betekent echter niet dat ik de absolute zekerheid heb van wat ik vooropstel, het betekent enkel dat ik erover heb nagedacht en tot een besluit ben gekomen en dat ik dit besluit uitdragen mag en moet.

Een van de facetten ervan is dat er ‘Iets’ moet zijn. Ik vind dit in de natuur om me heen, in de boom die zaad draagt voor de nieuwe boom, en de vraag die ik me hierbij stel, wat was er eerst het zaad of de boom? 

Wel het antwoord is simpel, zo simpel als verbazend, boom en zaad zijn het uiteindelijk product van een evolutie binnen de boom en binnen het zaad. Een evolutie die gelijktijdig in beide, boom en zaad, plaatsgevonden heeft om uiteindelijk, en wij zijn er nu getuige van, uit te komen in ‘schijnbaar’ twee gescheiden entiteiten. Dit geldt evenzeer voor kip en ei. Maar, wie of wat heeft er gemaakt dat de boom, boom werd én zaad, en wat was er vóór de boom zaad droeg, onder welke vorm was de boom er en was het zaad er? 

Boom en zaad, al wat is, is voortgekomen uit wat in den beginne was, uit van wat was dertien miljard jaar terug in de tijd. En op dat punt in de tijd was er ook, over alles en nog wat gespreid, was er wat er was vóór alles: de wil, de drang tot scheppen. En in die drang tot scheppen, de drang tot het verder scheppen, dat van de evolutie is. Een evolutie die niet te stoppen is. Zo was er in dat punt, in dat allereerste begin, de lucht aanwezig, het water, het vuur en de aarde, en uit deze vier elementen, plant en dier en, uitzonderlijk, de mens, de denkende mens, de homo sapiens.

En zeg me niet, zoals Jacques Monod, dat dit alles toeval is. Zeg me niet, dat er van in den beginne, niet de ‘wil’ was te komen tot de mens. Niet tot de mens als plant of dier, maar tot de denkende mens, tot – en dit is de zin ervan - de geest aanwezig in de denkende mens. En dan, en ik denk aan José Saramago’s halsstarrigheid te verklaren: alles is ‘nada’. Heeft hij er ooit over nagedacht, zoals Jung wou dat we er over nadenken zouden.

Denken wij erover na? Stellen wij ons geen vragen over de geest van de mens die heel wat meer is dan de stof waarover gesproken wordt in vers 3, 19 van Genesis? Zo, ik zeg het maar, ik schrijf het maar: voor mij is de dood een nieuw begin en is het leven een wandeling, ook een pelgrimstocht naar dit nieuwe begin. 

Et honni soit qui mal y pense.