Zo, deze morgen kwam hij wakker op één heldere ster, pal in het zuiden, een of andere planeet, een god gelijk, Athena, Ares, Zeus, er zijn er zovele om op te noemen. Maar ze dragen geen boodschap meer, ze dragen geen lichtende inhoud meer, geen begeestering; geven je geen adem om verder te gaan met wat je begonnen bent. Afgesloten van hun inspiratie ben je niet véél meer, ben je de moedeloosheid zelf, juist nog goed om weg te duiken in je schelp en er te blijven, wachtende op hem die komen gaat. Je roept hem, je kreunt dat hij je nemen zou, je waagt het zelfs het te schrijven omdat je weet dat, wat komen gaat, geen hoop meer draagt. Illusies uitgedoofd ben je de vijver waaruit het water is weggevloeid, de vissen dood, de waterplanten verdord, de troosteloosheid van blote aarde met barsten erin, met stukken wortels van oude bomen, eeuwen al vergaan, ontheven van elke mogelijkheid tot leven. En als je er komt: elke weerspiegeling van bomen en luchten verdwenen. Enkel nog een donkere vlek aarde waar je niet meer heen zult gaan om je te herinneren hoe het ooit was.

Illusies op leeftijd hebben geen armslag indien negatief uitgevallen, hebben geen mogelijkheid meer je te herbronnen en je op te stellen als de natuur in de vroege lente. En dan zit je knel, je boxing spirit knocked out, uitkijkend naar de enige uitweg die je nog overblijft. Welke ster of welke planeet ook voor het venster, het is deze van je eeuwigheid. Je klampt je er nog aan vast voor een tijdje, om daarna los te laten wat je loslaten wilt en te verdwijnen. Een man zonder illusies is er rijp voor.

Dit is het donkerste van wat hij ooit geschreven heeft en hij heeft niet de wil er uit op te staan. Hij heeft verkeerd geleefd. Zelfs de batterij van zijn uurwerk laat het afweten. 

*

Het is de stagnatie die binnen sluipt. Het gevoel bezig te zijn met een gevecht tegen het woord. Een roep in de woestijn om zijn bestaan te verkondigen en tevens zijn geloof in iets dat hij niet zo maar bepalen of omschrijven kan. Maar toch te verkondigen, zijn hunker naar onsterfelijkheid die in hem uitgestrooid ligt, die zijn geest doorkruist en waarin hij de moed heeft te geloven. En, in feite, waarom?

Dit alles was stilte geworden, de stilte van het huis als de avond valt over de tuin en het deemstert in de bomen. En in de dag alle gedachten weggezogen en een gevoel van geen vertrouwen meer in wat hij was, in wat hij deed, bijgehouden in wat holle woorden.

Geen boek geopend, geen dagblad ingezien. Geen bezoek, geen teken van leven tot hem gekomen. Niet gezien hoe de tuin reageerde. Het niets over hem. Geslapen of niet geslapen, denkend soms aan de eerste pagina’s van het boek van Elio Vittorini dat op zolder tussen de vele andere boeken moet liggen. Maar hij zoekt het niet op. Hij weet dat de zin niet past omdat Vittorini het heeft over de mensheid die verloren is en omdat hij misschien wel het geloof in zichzelf heeft verloren maar nog niet zijn geloof in de mensheid, alhoewel?

Hoewel hij weet van de wereld dat mensen op dool zijn, leven in erbarmelijke omstandigheden die de dood betekenen van de geest in hen, terwijl er zovele zijn, die het desondanks wagen met een glas champagne te verschijnen op het scherm dat niets verborgen houdt.

Hoewel hij weet van de vele plaatsen waar kinderen wenen van honger, waar zieken en gewonden sterven van ontbering en anderzijds op hetzelfde ogenblik in de tijd, waar er gefeest wordt en etensresten worden afgevoerd. En dit alles op een zelfde aardbol die zich keert en wentelt alsof miserie en verspilling, oorlog en pollutie, dood en leven, helemaal niets betekenden en wellicht helemaal niets betekenen als men verder de toekomst in kijkt, waar de rimpels van de mens in-wording zich zullen effenen. Daarom gelooft hij nog altijd in il genere umano, gelooft hij nog in de mensheid.

Hij haalt dan toch het boek van de zolder en hij leest: ‘la vita in me come un sordo sogno, e non speranza, quiete’ en hij denkt, ook in mij is thans het leven lijk een doffe droom, is er geen opening naar hoop, is er stilte. Of er nu een boek in meer ligt of het boek blijft bestaan in potentie, welk verschil maakt het uit. Is het niet beter alles te houden zoals het is: al wat geschreven staat en hoe het er staat, weg te bergen op de onderste plank van zijn boekenkast. Zal dit niet minder pijnlijk zijn dan ongelezen te liggen, of misschien even aangeraakt en doorbladerd en terug neergelegd, om dan na verloop van tijd - de levensduur van een boek is nu drie maanden hoorde hij - te eindigen in een second-hand book shop?

Eens te meer had het bevreemdende van het schrijven hem geraakt. Hij kon er niet van los, kon er niet omheen. Het was nog niet het bevreemdende van Vittorini die met kapotte schoenen door de regenstraten loopt in een sordo sogno. Hij heeft nog de bescherming van het huis, loopt nog niet in natte schoenen, heeft nog niet het geloof in de mensheid verloren.

En dan  is er ineens een stukje zon, daar waar Vittorini de zwartste zinnen van zijn oeuvre schrijft vindt hij de zin van Rilke op een stukje papier, vroeger, erin gekleefd: ‘Zal je nog wel slapen kunnen als ik me niet meer als een lindenkroon ‘ver-fluister’ over jou?

Ugo, denkt hij, Ugo, man, wanhoop dus nooit, er is altijd een boek dat zal opduiken, een gedicht dat je wakker schudt, een vriend die je ontvangen zal, een idee waar je, je over ‘ver-fluisteren’ kunt. Een idee die je uitrollen kunt zoals de ‘merveille’-deeg die je maakte in dat dorpje in de Valais op regendagen en uitstreek in papierdunne velletjes die je daarna in stukken sneed, een handpalm groot en vallen liet in de pot met kokende olie, waarin deze onmiddellijk opzwollen in de meest grillige vormen.

Een zin om uitgerold te worden is een goede zin, en een goede zin is lijk goede deeg, is lijk een reddend gedicht van Rilke.